PASALṬHA THANGNGHILHLOVA ( LAST)

 PASALṬHA THANGNGHILHLOVA

                    (M. Lusei Palian )

                       BUNG 89 NA

   

           (ṬHEN HNUHNUNG BER)

            ..........       ............     ..........

      

           Lal Saitluanga chuan a aw a thian ta, mipui te chuan thaw dep dep in an ngaichang a, heti hian a ṭawng chhuak ta...

  " Tualvum khaw mipui te u, ka thusawi tur hi uluk takin lo ngaithla ang che u, Puklui lal Saitluanga ka ni e. In khua leh kan khaw chanchin a thubul keu a ngai a, kan ramvalh chhung Tuitun hnar kin Khamrang ngawpui chuan hnuai saw in lal Laltawna hian min rawn chhuh a tum ta kha a ni. In upa te lokalin thupui kan ṭhet ho ngei a, mahse a ni lo zawngin a kal ta, khaw ṭhenawm te doral kan ni ta a. In lal nen inremna neiin Tuitun luiah ngei Remna Saui kan tan leh ta kha a ni a. Mahse heng lal tlangchang pali te hian min chimih tumin ro an nei a, an pasalṭha te an rawn tir ta. Kan tlangval te Chhak pawih nawrin an liam a, tlem a tlemah kan mang lo chauh hman, Khuanu in a hun takah min khaichhuak tur a rawn tir ta kha a ni, kha thil thleng nimin lawka thlengah khan Ka fanu Saimawii.....Ka fanu Saimawii..... ngei pawh hmelma ten an zuah lo, a nunna hlu tak pawh kan chan tel ta. Kan tlangval tam zawk kan chan ṭheuh a, tunah zawng nu leh pa kum upa lam pawh in Ramtuk an rel a ngai ta si! Hei hi a ni lawm ni kan duh. Hei hi kan thlahlel a ni lo'm ni? 

         Remna Saui tan hnuah che chhuak leh hi Khuanu in bawkkhup in a thlir ang maw? Khuanu zahngaihna kan beisei ngam ang maw?  ( Lal ṭhingṭhi mek pali te bulah a chhuk a) 

    Daipui lal Ngurau, i tlangval te chungah zah ka ngai a, Lungthu pathum chunga eirel ṭhin chhinlung naufa te lungrual a hlutzia leh min do lo tur in ka ti che a ni lo'm ni? Engvanga i fapa meuhin i tlangval rawn ho nge a nih? I fapa khan ka fanu nunna a la asin! 

     Serthan lal Lalthangthui, engvanga rawn inrawlh nge i nih? Puklui lal hian i pawi ka sawi em ni, kan mi te kan khaw mite nunna kan suat sak tih i hmu tawh a ni lo'm ni?

      Khuangpuizawl lal Kawla, eng vanga min rawn do mai nge i nih ve, i tan hnawksakna ka neih ngai ka hre lo. Hmar thlang phaw ti in ka chhuang che a, mahse tunah zawng Puklui lal do ṭhat lohna i hmu tawh ngei ang? 

     Le, Tualvum lalpa, Laltawn, engvanga heti taka ka chunga rilru chhia pu ta nge i lo nih le? Vai an lian a, thihna tura ringrawlhna hmunah phaw khat kan ṭawm che u a, in tan kan tlangvalte thisen a luang asin! Heng zawng zawng hi nangmah aṭanga chhuak vek a ni, i thil tih hi en teh. 

        Ka pasalṭha te rilru natna leh tlangvalte ka khap hram hram a, in khua meivapa chantir lo zel a nihna chhan kan sawi a nge.

     Vawiin  hian a fawng chelhtu ka ni a, ka mang phiar thei che u, mahse ka mang vek che u hian hlimna ka hmuh belh ka ring lo. Tharum ngawtin ka hneh che u a, in fate in unaute lo lian zel in lusei pui bawk kan indo ang a, kan mang ṭeuh dawn. Hei hi engvanga hmu thiam lo tlat nge in nih? Chhinlung naufa, Lungbang sang aṭanga thlang tla ta, lung thu pathum chunga eirel ṭhin te hi  ṭangruala phaw khat inṭawm tur kan ni asin! Roreltu leh thuneitute hian chungnun leh ropui kan duh luat avangin kan mite thisen tam tak a luang ral a, fahrah leh hmeithai tam tak an pun belh te hi hmuhnawm tiin kan thlir dawn em ni? Lal ropui takin a khaw mite a khawngaih dawn lo vem ni? 

       Aw le, pasalṭha te u, an phuarna hi phelh u la, an khawlam ṭheuhah an tlangval te nen let rawh se. Him takin let u la, indo hi inla kham lova inpawng neka innawr hi in la ning lo a nih chuan ka pasalṭha te nen Pukluiah kan lo awm reng ang. In Silai leh in rohlu te hi chu in la rawn tlan dawn nia.! " a ti chhuak ta. 

         Lal chak a ni satliah lo, lal ropui tak, ngaihdamna thinlung keng tel, Seifate himna ngainatu a ṭawngchhuak a ni. Lal te chu an hawichhuak ngam meuh lo va, an thiltih lah chu Kawkvahai leh Seluphan ang maia lang chiang a ni si. Zahna chuan a tuam a, inchhirna in a chenchilh a, ngaidamtu ngaihdamna thinlung chu an suangtuah bang lo. Mipui lah chu an ngawi ṭhuap mai si, chutih lai tak chuan Lal Sailiana a rawn ṭawngchhuak ve ta.

      " Ka nau, Puklui lal in thu a sawi tawh a, a ni zawngin ngaihdamna nen a en che u a ni. Ka thu chu ni se kir tur in awm lovang. Amah erawh chu Puklui lam hawia ralthuam inlek a nih zawngin, Seifate tuala ding thei lo khawpin kan siam ang che u. In khaw lam chu pan tawh rawh u le!" a ti zui a. 

      Lal Saitluanga leh Sailiana chuan Zawlbuk lam bawk an pan leh ta daih a. An tlangval hliamte enkawl mek an ni si a, khua lah thim lam a hnaih zel si, Tualvum khuaah zan khat an la riak dawn a ni. An tlangval mante lah chet tum an awm tawh lo, an phuarna phelh vek a ni tawh a. An kut chi loh hawi vel mai mai tawh a. 

       Tualvum lal lah chuan hawi ngaihna a hre hauh lo, Upa Zikpuia rawn fing chhuak hmasa berin, 

      " Ti teh u, inchhungah i lut phawt mai  teh ang u!" a rawn ti chhuak ta. Tualvum lal inah chuan an lut khawm ta. An hmel han en mai pawh chuan an hmai a uang lo tlang hle mai. An thinlung tak a tlawm ta vek a, Puklui lal thil thlir thui zia leh a puitlin ruk zia an hre ta. Ṭul lo leh, thu dik tawk lo va an tlangval an chan hnem zia an han dawn kir a, an thinlung inchhirna chuan ban chen chauh ni lo, inchhung dung a pel hial a ni. Laltawna ho chuan lalte chuan ro an nei ta! 

         Hetih lai mek hian Tualvum hming thanna Kawisarihien-i chuan khawdang reng a hawi lo, Thangnghilhlova a thlir ning lo va, he thil thleng hi pasalṭha Chala chuan a hmuh hmaih hauh lo va. Lalngovi leh a nau Thangnghilhlova te chu Tualvum lal inchhak Farṭuah kung bulah chuan a chhoh pui ta. Rei lo deuh hnuah chuan a kalsan zui ta mai a, chungturni thlang tlai liam tur lah chuan a mawina a pho chhuak mek in liam lam a pan ta. Lalngovi hmel chul riai tawh thinlung hlimna in a tlakbuak hmel chu ava hmuhnawm tehlul em! Thinlung hian hmel hi alo keng tel ṭhin ngei alo ni. Chhak pawih tlawmtu pasalṭha lah chu ṭhawmmawl rinawm ang tlat a ni leh ta, han sawi tur awm ang lah chu a hre miah lo va, Farṭuah hling te chu an kheuh leh ngawt ṭhin mai a ni.  Lalngovi pawhin a zah theih lohna zawng zawng a sawm khawm a, lawi rut hian,

    "Pasalṭha,  I ṭha zel ti raw? Chhak pawih i lo nawr ve a ni maw? I ṭha ti raw?" an ti chhuak a, zak hle mahse a sawi zo thei ta! Sawi awm a nih leh nih loh lah a hre tawh bik hauh si lo.

      Pasalṭha Thangnghilhlova chuan, " Ka ṭha chu a ni ve zel e Lal fanu, kan khaw himna chungchangah lawmthu ka sawi e!" a ti chhuak ve nghal a. 

    Lalngovi hmel chu a tak sawt a, zahna te chuan a man nghal a, " Ka thiltih pawh ka hre ta mang lo a ni e, aw ka mualpho pui dawn ta!" a ti chhuak ta raih mai a. 

     Pasalṭha Thangnghilhlova chuan, " I mualpho pui ngai hauh lovang. A hretu emaw sawichhuaktu emaw an awm a nih ngai chuan ka chingfel a nge! Lal fanu, kan la inhmu leh dawn nia, ka ṭhiante min zawng e" a tih takah Lalngovi chu a hawichhuak nghal a. Hmangaihna avang chuan zah theih ni ta hek lo le. Pasalṭha kal mai tur bulah chuan,

   " Zanin ah hetah hian ka lo nghak ang che!" a ti chhuak ta.

      

     Pasalṭha kal tuma ke chhep mek chuan lungbang a su ta em ni le? A ding dat a, Sailo lal nula duhawmna a khat chu a thlek a, an leido lal fanu a ni ngat si. A tan chuan a perh thlen phak loh Vapual thlir a ngai ngei a ni si a. A bu nghat a, Tualvum Zawlbuk lam chu a pan ta.

        Tualvum lal inchhunga tlang ṭhut lal te thu meuh zawng ropui tak a ni. Zanah chuan Puklui lal hnenah ngaihdam dil ni se an ti ta, Laltawna'n thubul aṭanga an ṭheh meuh zawngin an nem zaih mai a, upa Zikpuia lah a hunteah a rah chat mai si.Hnam tlem tak an nih laia an khaw mipui te suat zawnga ro neih zawng tuman an duh tawh lo. Mi leh sa an nei tlem tial tial vek mai si a ni. Zanriah an buatsaih na a, bar thei a ram an awm lo a ni. Lal Saitluanga hlir chu an ngaihtuahna luahtu a ni, a chimih thei vek a ni si a.

          Zan lam ropuina pawhin a theih tawpin mawina a chhuah a, a khawnbawl arsi te pawh chuan an kawng ṭheuh an zawh leh ta. Tualvum khaw boruak erawh a ni raih thung a. Puklui mihrang in an tlangval man an chhuah takte lahin khaw lam an la pan lo, an lalte ṭheuh nen an la pan ang chu.!  Hringnunah hian kan chinfel zawh loh harsatna leh buaina hian min chim ngai hauh lo va, min luah in min chenchilh reng lo. Pasalṭha Chala chuan Thangnghilhlova chu a melh leh ralh ṭhin a, eng mah sawipui a tum tawh rih lo. Lalngovi nen an chungchang chu inchingfel theiin a ring a ni. Zanriah an bar fel ve tawh a, Raltawna pawh chu Bawlpu chuan a enkawl thiam hle niin alang, a ziaawm hmel hle a ni. 

       Lenglen ar a khuang ta tih chuan Tualvum lal chuan hma rawn hruaiin Zawlbuk an rawn pan ta. Lal dangte chuan an rawn zui nghal a, an hnungah Tualvum upa ho pawh an rawn lawr ve nghal bawk a. Chung ho an hmuh chuan pasalṭha Chala chuan tlangval ho chu a tir chhuak ta, Thangnghilhlova chu an melh nawn ngat a, awmzia a awm hle ang chu!  Lal huaisen chu khaw mipui tan an tlawm ngam ṭhin a, tlawm hi thihna a ni lova, ropuina zia chi khat a ni. Tlawmngam lo khawpa dawihzep leh ngaihdam tlak loh khawpa â hi a awm theih bawk a ni. Thiam lo nih inhria an awm chuan thiam zawk pawh a pawr reng ngai bik lo!  Lal ho chu an ṭhubial ta ṭhap a, ṭawngchhuah hmasak an hreh ṭheuh niin a lang.

         Hetih lai hian Tualvum Lal nula chuan nghah a nei a, a puan phahin a ṭhu ta veng veng a. Chung lama ropuina te chuan a ngaihla tawk lek hian enna an chhuahin a hria a.Hun  chu kalmuang hle hian a hre hial  a ni, ni nghaktu tan hun hi a kalmuang hle ṭhin si a. A lam pana pheichheh zang vah rawn kal chu a lo thlir a, a ke chheh dan aṭang ngawt pawh chuan tu a nih a hai lo. Rawn hnai zelin a rawn thleng ta, thlasik boruakin a ṭham avang ni lo chuan a khur ru der der a. Lum ti hauh si lo hian a tawt up up hian a hre lawi si. Chhak pawih tlawmtu pasalṭha chu a rawn ṭhu ve ta. Sailo ngurpui luhlulna chhuak in tlawm leh zah dawn zo lo chuan Lalngovi chuan pasalṭha ṭang chu a bei ta hnap mai le! An lungphu han su dup dup te chu an inhriattawn sak thei hial tawh a ni. Hring chan chhunga nghilh loh tur sulhnu hlui an hnutchhiah dawn ni maw....chung chhawrthlapui te chuan an hriatpui ngei awm si a. Farṭuah kung pawhin a lo nemngheh sak duh ngei ang le.

       Hetih lai hian Tualvum Zawlbuk lamah thung chuan upa Zikpuian thupui an vai ṭan ta. Khabe sep sual ngai hauh lo mi a ni a, a thu han herpui dan lah chu tui chhunga sangha kawng ang mai hian a mam a. A thlep fuh thei em em mai si, Lal Saitluanga te unau pawhin an rilru an phawrh ta. Mualsei lal chuan, 

  " Ka nau chunga in thil lo tih tawh hi, mau tlawna mit siai a thlir ang mai a ni a. A ni hian ngaidam che u in in nun pawh a zuah tawh lah ni. Engkim in hrethiam chuan ka ring a ni. A reng thuah Seifate hi kan tlem tehreng nen inrum nek reng tur kan ni hleinem. Lungbang sang ata kan thlang tla zel a, lungthu pathum chunga eirel tlang, kut ni hmang za kan nih hi!  Vailian tur te, chhak pawih te kan nawr ho zawk tur lah ni! Kan ram kan lo eife ta a nih leh inkhaitawn tur kan ni lo'm ni?" tiin chhan let theih tur chuan u zawk nihna in a thu an keuh ve ta. Khuangpuizawl lal phei chuan hetiang renga lal fing te hi alo la hmachhawn ngai hauh lo, a thinlung a tlawm kim ta.

      Laltawna chuan, " A ni tehreng mai, kan pha lo ve, kan thiam lo a ni. Hnehna hlu ber in min hneh ta. Inthaha khua inhal tawna sala in man hi hnehna dik alo ni lo tih kan hre ta. Puklui lal zawngin hnehna chikimin min hneh a, kan tlawm ta. Thisen luanna hi phuba lakna ṭha ber alo ni lo, tuna ka chunga thlengte hi a na viau lawi si, inremin i awm ang u. Kan tlawm ta e!" a ti chhuak ta.

       A dik a ni, inngaihdam tawnna hian engkim a siam ṭha ṭhin. An boruak chu  a nuam ta hle mai le! Kara daidantu lungbang sutkeha a awm meuh chuan thinlung a hlim ṭhin a ni. Phuba lak nana thisen luan tir hian rah ṭha a chhuah lo va, lungdamna tak tak a ni ngai lo a ni.

         Chhawrthlapui mawina thlasik laia ṭawmpui mek tute chuan ṭin zai rel an hnaih ta. Lalngovi chu a thinlung a rum tak meuh meuh a ni.Hmangaihna avanga suangtuahna hi zawng suangtuah lai chauh hian a hlimawm ni hian a lang ṭhin reng a ni. Pasalṭha Thangnghilhlova thusawi kha a bengah a ri nawn tlut tlut a,

     " Kan tan chuan thil theih a ni lo a ni, nang pawh Pukluiah khuan dimin rawn lawi ngawt la, mite en dan tur che hrehawm i ti hle dawn a. Tin, ka tan lah zahna khua a sei mai dawn a ni.Kan kalthui hma in i tawp san ang. Tlang ṭhut lalnu i nih hun chuan hlim takin ka lo thlir ang che!" tih kha a ni. Mahse Lalngovi hian he pasalṭha hi a haw thei tlat lova, a kuah bet leh ta tlat a. Chu zan hnuhnung zet zawng, nghilh tawh loh tur thil tam tak an hnuhchhiah ngei dawn a ni.

           ...........        ..........      .............

       Thla thum lai a liam ta! Puklui lam pawhin kawngpui siam an hmabak ta. Vahsan an la zo va, hlim taka Chap char awllen leh kut hman tum in an inpuahchah sauh sauh tawh mai. Lal Saitluanga chuan ni tla tur thlir chung chuan an thil tih tak te a ngaihtuah let vang vang a. A nuna inchhirna tur thil a ti lo chu a lawm hle a ni. Chawntui lal fanu pawh him taka a kir thu a hre tawh a, a u Sailiana lah tluang takin silai tam tak nen Mualsei a ṭhut leh vung tawh a ni. Thisen luan tir hi harsatna leh inhmelmak rehna a ni lo tih a hrechiang hle a, an chhehvel khua a lal te aiin a ropui in a hming thang ta zawk a ni. Tualvum te, Daipui te  Serthan te leh Khuangpuizawl lal te pawh indin thar lehin lal ṭha leh rorel thiam tih an hlawh zui a. An nuna thil thleng kha an nghilh tawh lovang a, hring an chan chhung zawngin ngaihdamna in mi a hneh theihzia an hre tawh dawn a ni.

          Chu Vau thla ni tla tur chu Saimawii an zalhna hmun aṭang  chuan pasalṭha Thangnghilhlova chuan a thlir vang vang a. A tana thil pek a hawn sak chu a phum ta. A nuna khuanu remruat dan chu a dawn kir a. Chutih lai chuan a darah nula zawnga ṭha chung chuang em em mai Chalmawii chuan, 

  " U Thang, ti rawh le, khua a tlai ta!" a ti a. 

Inthlahlel taka inkaiin khawchhung lam chu an pan ta. Pasalṭha Thangnghilhlova leh Upa Talha fanu hi innei in hlim takin an awm chho ta a. Fapa panga leh fanu panga neiin an thlahte pawh nun hlim takin an awm chho ta a ni. 

           A   TAWP   TA

   .........         ..........     .........