KAWKVAHAI BUNG 1 NA
KAWKVAHAI
(M. LUSEI PALIAN)
BUNG-1 NA
......... ........... ...........
( Thuhma: A hmasa in a thupui khi sawifiah hmasa ila. Kan pi leh pute hunlai chuan raldo reng rengin hun an hmang a, khua an din a khawthar an chuankai/ din pawhin tlangnuam deuh lai a luhna khan tlem deuh, ral laka himna an zawng hram hram ṭhin a. Tun thlengin tlangah zel khua pawh ala awm ta a ni. Chung hunlai a ral lu khai thei te, mi huaisen pasalṭha khawtlang innghahna tlak an ngaihsan zia chu thu hian kan sawifiah zo kher awm lo ve.Rallu khai tawh pasalṭha chuan an tualah ban khur an lai a, rua sei tak kul rui thei pahnih chu khur khatah an phun a, chu rua inkarah chuan thingphel hi rem fe in an kham leh a, chumi chungah chuan Farṭuah hmanga an tuk Vahai lem pakhat aia tam an dah a, nghet fe in a lu lam che thei siin an phuar a, thli thawt zawng te chuan a inchuk tluar tluar ṭhin a, chu thil chu Kawkvahai a ni. A bula inah chuan pasalṭha an cheng tih a hriat theih nghal a, intihtheihna lam ni lovin ral lu khai tawh chuan tih ngei turah an ngai a. Hmanlai nunah chuan mipa faten an kawtkaiah Kawkvahai phun ngei an tum ṭhin! Chutiang tur chuan rual el ranin hunbi an chhiar a, an hmang chho ṭhin a ni.
A thawnthu hi chu ka sawifiah dawn lova, nangmah ngeiin uluk takin i ngaithla dawn nia.)
............ ........... ..............
Mim kut thla chawhma lam a ni a, chu zan thiang takah chuan Zan lam ropuina, seifate hunbi hriltu Chhawrthlapui chuan Herhzawl, Thanglura khua chu a ngaihla tawk lek hian a en hnim raih mai a. Herhzawl khua hi in za nufa zet niin Pawih ralin an run hnu a indin thar leh an ni a, an lal hmasa chu Vanthangngura niin a boral tawh a. Tuna an lal hi pasalṭha Thangchhuahpa niin lal nula Ngursangpuii pasal a ni. Sihzawl tlangval huaisen tak a ni a, a nupui lalnu ni ta hi Pawih ralin an man a, huaisen takin a han um a, Lusei tlangval tlang hran hran a mite nen an han chhanchhuak ta a ni. Thanglura hi rorel thiam zet khaw mipui huikhawm thiam tak a ni a. Tin,Ral leh Sapui hmaah pawh hma a hruai chat zel a, chu chuan tlangval ho huaisenna pek belhin phur takin hmalam a pan tir ṭhin.Herhzawl khuaah hian hmeithai an awm nual a, chung ho phei chu a buhzem a zen tir thei reng a ni. Herhzawl pa tamtak hi Pawih ral donaah an boral in, Herhzawl tan an nun an hlan a. Pasalṭha in an tihtheih hlu ber chu an khaw tan an ti ta kha a ni. Khaw inlungrual leh nuam tak a ni a, kum tin hian an pun belh zel ni hian a lang hial a ni.
Chu zan thla eng zam raih hnuaiah chuan tlangval pakhat hi ram lam aṭangin hmanhmawh fe in a rawn tlan a. Herhzawl kawtchhuah Lungdawha chuan an ding chawl hlek a, rei ding hman hek lo...hmanhmawh fe chuan khawchhung lam chu a pan a, inlamah pawh peng khawtlai lovin Lal in chu a pan ding vang vang a, a thaw chu a ka chhungah a leng lo hial tawh a, a hnar leh ka chu a rim hle mai! Lal tualah chuan rei lote thaw an la a, Lal sumhmun lam chu a pan ta a. Lenglen hun a ni tawh a, khawlai pawh zan dang zawng aiin a reh nghe nghe a ni. Lal sumhmun aṭang chuan,
" Lalpa, ka lo lut thei angem...? Pasalṭha Thangkunga mi tirh ka ni e!" la thaw hlawi hlawi chung chuan a ti a.
Chu thu an han hriat meuh chuan Lal in chhung a mite chu an hawi phawk hle a, lalnu Ngurpuii tuibur zu mek pawh a tawp chat a, a pasal Thanglura chu an melh ralh a, Lal Thanglura chu a lo bu nghat a, chutah Herhzawl lalnu chuan,
" Aw le, tlangval lo lawi lut tawh....!" a ti chhuak vat a. Chu aw han chhuahtu Herhzawl lalnu chu ava hmel ṭha kher em! A aw mawlh chuan Dar lai ri hi a iang niin a hriat a.
Herhzawl lal leh upa te chuan tlangval rawn lut mek chu mei engah an han thlir a, chutah lalpa chuan,
" Eh...Kawltea lah ni rengin, Eng thu hlaah nge ni Thangkunga chuan an tirh che ni? In ramchhuak ni khan ka lo hria a. Saitluanga nu, kan tlangval hi a dang han hnawn teh le.." vaibel han fawp kak chung chuan a ti a.
Ngurpuii chuan Haileng no hian Zufang chu a lo pe zat a, Kawltea chuan tlem han lem zauhin lawm hmel deuh hian Lalnu chu a thlir zawk a, chutah Lalpa chu an melh a, upa ho chu a enkual leh zawk a. Ti hian a ṭawngchhuak ta,
" Zuk sih mualah riahbuk sa in kan hlawhtling hle a, tukin lam khan pasalṭha Thangkunga ram chuan vel chuan meikhu hmu in kan chian ta a, Ramri lui bul maiah khan chhipa sam zial ho ṭhahnem fe kan hmu ta! Kan theihtawpin kan hnaih a, Lusei ram chhungah rawn tla lutin min rawn hup an tum niin alang. Chuhram ( pawih lal leh lusei lalten an inchuh avanga chuh ram an tih tak, ram zau leh nuam fe a ni) vanga rawn pawng thar niin pasalṭha Thangkunga chuan a ngai a. I thupek nghakin an lo bihzui mek a, chu thu chu ka rawn keng vang vang a ni! Tin, heng Pawih ral nia kan hriat te hi khawhnih ṭangrual an niin kan hria! " a ti chhuak ta a.
Herhzawl lal Thanglura hmel chu a inthlak chiang ngei mai! Upa ho pawh an lo thum hak a, chutah Thanglura chuan,
" Suaka pa, val upa Thuama leh pasalṭha te han khawm nghal la, tlangval rual pawh lo inring rawh se, ( Kawltea lam a hawi a) tlangval....tikhan lo ṭhu ve rih teh." a ti zui zat a. Tlangaupa ( Thangria, hi a fa hming koh Suaka a ni a, Suaka pa an ti ṭhin) chu rang fe hian a chhuak zui nghal zat a. A hmanhmawh hle chu a ni.
Lal inah khan Chi seh ṭeng tura awllen laia tlangval tirh dan tur an lo rel dawn mek a, boruak dangin a tlakbuak leh si! Sailo Ngurpuii pawh a mitmeng a buai ve ta hle mai! A pasal Herhzawl lalpa hian a pasalṭha te leh tlangval rual ho a tum lehngei dawn si! Pasalṭha rilru zawng doral leh sahrang hmaah a zam ngai hauh si lo, zam a hnekin hma hruaitu nih chu an tum ber a ni si ṭhin! Hmuamda pawh tling lo ah chuan Herhzawl pasalṭha te an rawn lut khawm ta ṭak ṭak mai le. Ropui an rel dawn ta, an tak hlawm ngang mai! Pasalṭha te an kim ta maw tihah chuan Herhzawl lalpa chuan aw an thian a, a rawn ṭawng chhuak ta,
" Aw le, kan pasalṭha te ramchhuakin kan ramvalh rawn dai luttu chhipa samzial ho an rawn hmu a, hei Kawltea hi pasalṭha Thangkungan a rawn tir vang vang a ni.Tunah hian Saui lui hnar kinah an awm mek a ni awm a, kan ramvalh an rawn dai thui lutuk hma a um let an ngai, Awhtlang Lal Ngundolian khian a pasalṭha te a rawn tir a ni ngat mai! Chuhram avanga kan buaina hian a fanril zel a nih hi maw! Amah erawh chu Seifate tan daingul kan ni a, ka tawlh dawn hlek lo, zan la la a chetchhuah hi a nia ka duh ni! Eng nge in ngaih dan ni le!" thinrim rawngkai lek lek chuan a ti a.
Upa ho chu an ngawi ṭhap a, Upa Denga, pasalṭha leh ralrel thiam fe chu aw rawn thian in a rawn ṭawngchhuak ve ta,
" Lalpa, thil thui tak ka thlirin, Awhtlang lal chauh a ni lovin ka hria, Seikawn leh Lungthukawn lal an tel ka ring tlat! A engtia rem thu kan sawi tawh emaw tih laia rawn tla thla nge maw an nih chu le! Saui lui an rawn pelh chuan kan ramvalh chhungah an rawn tla lut tihna a ni a....ka lai a na ṭan riau mai ka ti! Tlangval rual nen ramvalh humhalh nan kan che chhuak mai tur lah ni, kan ṭul lai hi an rawn tum ziah mai chu a nih hi...!" a ti chhuak ve ta a.
Pasalṭha Zahnuna chuan rawn tuihnih nghal zatin,
" Tunah kan ram chinah an awm tawh a, muanna hman a ni tawh lo, kan Thangkunga te ho ramchhuak lo phei se min chimih hman dawn zuk nia le, Lalpa tlangval tam pawh kan ngai lovang, Saui lui hnar kinah leh Zamuang kham bulah lo inzar pharh ila, duhthalin kan nuai thei ngei ang!" a rawn tih meuh chuan an thum ta hak a, ṭha an ti tlang hle a ni.
Upa ho zingah chuan Upa Denga tih loh chu an hul hle hlawm a ni, han dem ngawt chi an ni lo. Lal Vanthanga hun lai khan ṭum hnih lai an ralrel a sual a, mi an inchan duai a kha thil kha Kephah a nghamit ang maiin an la chiang si a. Hetih lai hian Herhzawl tlangval ho pawh chuan an boruak man thuaiin lal mual an rawn pan khawm ta!
.......... ......... .............
Chu zan thla eng zam raih hnuaiah chuan pasalṭha Thangkunga chuan a naute zinga a rin em em Upa Seia fapa Thangliana chu a thlir vang vang a. He tlangval zet hi zawng a pian a ṭha in a fuke a hrawl hraih mai a, hnar ngul sang lam deuh, awm bawr ṭha fe leh kawng fek rat, mitmeng fiah tak hi a ni a. Upa fa mualeng hmu phak mah ni se inchhuanna leh chapo na reng a nei lo! Pasalṭha Thangkunga chuan,
" Thanga, chengrang chawi engzat chiah maw ni a? Kawltea kan lo tir hman ta si a, kan chimih theih i ring meuh a maw?" ti chuan an zawt nawn leh a.
Thangliana chuan, " U kung, an ṭhahnem fe a, mahse an muhil ve dawn tho a, kan chimih theih mai ka ring, Zamana nen hian an ralveng kan dah ṭhat theih chuan an buk chhunga an Silai laksak zet ila, kil tin aṭangin kan chang ang a, kan hup tawh mai tur lah ni!" an ti chhuak a. A aw te lah chu a hriam hraih mai!
Chutih lai tak chuan an lam pan thawm an hre zui nghal a, inring fe chuan thawm lo chhuahna lam hawi chuan an ralthuam an lek ta! Thing phenin an inring hle mai, thawm a rawn hnai zel a, ring hauh lo zawi chuang lo chuan,
" U Thangkung, keimah ka nia, Zamana ka ni e!" a rawn ti chhuak a.
Thing phena pasalṭha Thangkunga leh Thangliana chu an thaw dun hak mai, Zamana hi Zamuang kham lamah khan a liam si a, engtia rawn inbat liam leh chu ni maw! A rawn kal hnai zel a, Thangliana bulah chuan a ṭhu ve ta. Pasalṭha Thangkunga chuan han thlir zawk pah chuan,
" Mana, eng nge thil awmzia, thu hriat thar i nei nge?" chang fak chuan a ti a.
Zamana chuan, " U Thangkung, Pawih ral ho inbe thawm khu ka hria a, an hnungah ho khat, a tam zawk an awm a ni awm e, naktuk lamah an rawn fin dawn niin a lang! An rawn thawk rip hle zawng a ni. Eng tia hma han lak chi nge ni dawn?" a rawn tih meuh chuan Thangkunga chuan Thangliana chu a melh nghal zawk a. A thaw ve hawk mai! Zamana leh Thangliana han melh pah chuan,
" Umnn....kan Chuhram vang a ni ngat mai...Kawltea hi a thleng tawh ngei ang a, kan Lal thupek i ngaichang phawt teh ang u, U Zahnuna leh Lalpa rawn thawkchhuak ve ngat se aw.... ! Pawih mawngbal ho chu kan chimih mai tur hi a nia, kan ngam lo ve tihna a ni lova, ngaichang ila, kan ram chin an dai man kan la pe hlak dawn nia!" a ti thawp sat a.
Thangkungan thu a sawi zawh chuan Pawih ral ho chu an thlir uluk hle hlawm a, mi sawmnga rual vel an ni a, an hnunga ho khat an awm leh phei chuan an tam hle ang le! Pawih unauten chuti zat tlangval rual an la nei chu mak an ti ve hle a ni.
Awhtlang lal te, Seikawn leh Lungthukawn lalte inthurualin Lusei nawr an tum a, Awhtlang lal Ngundolian hian a hma a Lusei len lai khan lusei pasalṭha te lakah a khua a chan a, a pa a chan hial bawk. Seikawn lal hi a makpa a ni thung a, a makpa hi Lusei lal te nawra phuba la turin a va sawm a, Seikawn lal hian a thurualpui Lungthukawn a lo sawm ve bawk a chung ho chuan Lusei lalte an nawr dawn ta ni. Heng tlangchang lal pathum te hi Lusei nena remna sa-ui tannaah khan an tel lo vek bawk a, chet lak thiang ta viauah an inngai a ni. Tin, Awhtlang khua hian Herhzawl nen ram inchuh an nei mek a, chu chu chuhram kha a ni. A lan dan maiah chuan Lusei lal Thanglura awp chin tur hi niin a lang. Saui lui ral lehlam a Awhtlang khua in perh an rawn tar ve ngawt kha an buaina bul a ni ta.Tun ṭumah hian Lungthukawn leh Awhtlang khua an rawn hmasa a, Lungthukawn pasalṭha Halvung hi an hruaitu ber a ni. Awhtlang pasalṭha Chinhrang a tel ve bawk a, pawih unaute zinga hming chher tak pahnih han inkawp ta chu tlangval ho pawh an phur kher mai, Lusei tlangval lu tam tak hawn a, Sal tam tak man turin an thawkchhuak mek a ni.
Saui lui hnar lamah riahbuk sualin an awm mek a, an hruaitu ber pasalṭha Halvung hi palian tak nunrawng fe a ni a. A thin arim tawh chuan eng hmanrua mah a lek hreh hauh lo, a chan ṭhatna tur a nih chuan khua a hmu meuh ṭhin lova. Tin, an lal Hausiam hian Lusei khua a Ṭuahzau lal hi a thurualpui bawk a. Tunah pawh hian Ṭuahzau lal Lalliana thu hmu a che chhuak an ni. Saui luiah hian zankhat an riak ang a, Ṭuahzau an pan ang, chutah chuan Ngunṭhiaua hote an lo nghak dawn a ni. Awhtlang pasalṭha Chinhrang erawh mi huaisen fimkhur fe a ni a, Lusei tlangval te an rawn len lai khan a nau deuh a, a chhungten ram lamah an tlanpui hman kha a ni. Khang hunlaia thi leh hliam te a mittthla ah a cham reng a, Lusei tlangvalte chunga phuba lak chakna chuan a chher hriam a, a tuar a tichhel a, huaisenna chuan hmalam a pan tir thung! Chu zan thla eng zam raih hnuaiah chuan ralveng hmun thumah siamin an inchhawk dawn a ni. Meipui pawh chhep lovin chhel takin an rammu a. Hmalam hun tur reng an dawn lo!
Hetih lai hian pasalṭha Thangkunga leh a naute chuan pawih ral ho chu uluk fe in an thli thlai a. An lalte leh pasalṭha te chu lo thleng thuai se an ti hle mai! Pasalṭha Thangkunga hi palian lam, mitmeng fim tak sam ṭha fe leh pianṭo fuh zet mai hi a ni a. Huaisenna in a ken tel tlawmngaihna nunpui mi a ni a, a bula ramchhuahte hi tlangval zawng zawng chak a ni. Rawlthar a nih lai khan Pasalṭha Thanglura, tuna an lal nita ho hian Pawih ral an do a, tuna an lalnu nita hi an chhanchhuak ta a ni. Khatih laia Pawih raldo ho huaisen zia kha a mitthlaah a cham reng ṭhin a ni. A naute zingah hian Upa Seia fapa, an lal boral ta Vanthangnguran a laiah hmingah Thangliana a sak hi a ring tawk hle mai a, pasalṭha zia diktak a pu in a hria a, khawi kipah pawh a hruai zel mai chu a ni.
Thangliana chu lungpui lian fe sirah chuan a ṭhu a, taivang bu a ṭhut tehreng a ni mahna a mawng leh a hnung vel chu a thip leh zak zak ṭhin a. Amaherawh chu han insawn chu zu han tum miah lo va, a aia te zawk te hmaah tlawm a tum hauh lo! Rei fe a ṭhut hnu chuan chung Taivang te chu an ha a kham ta a ni mahna, an seh peih ta lo. Thangliana hian Pawih ral ho chet ṭhin dan a hrechiang hle a, an chuhram avanga chutia rawn che chhuak chu lo chimih barh a duh hle mai! Mahse raldo naah a la tel ngai hauh lo va. Pasalṭha Zahnuna te anga kawtkaia Kawkvahai han phun ve theih chu a lungkham leh duhsam ber chu a ni.Van lam an thlir vang vang a, zanlai ar khuan hun a ni tih a hre thei a, pasalṭha Thangkunga ten thawm an la neih loh avang chuan a tawmna ngaiah ngaihtuahna kawmin a ṭhu ta rih a.
......... .......... ..........
Chunglam ropuina Chhawrthlapuii van sang lama a lawn chhoh lai vel chuan Herhzawl lal muala tlangval dingkhawm ho hmaah chuan an lal Thanglura thangchhuahpa chu a rawn ding chhuak ta a,tlangval ho an ngawi ṭhap ta mai! A hnungah chuan pasalṭha Zahnuna te, Upa Denga te leh Upa Seia te pawh an ding peu al hlawm a, chutah lal chuan tlangval ho hmaah chuan tihian thu a sawi ta..
" Herhzawl valrual te u, Chhak pawih ho in kan ram an rawn dai thu kan hre thut mai a, ramchhuak satliah an ni hauh lo tih pasalṭha Thangkunga ten an chian tawh a. Chuhram vanga rawn thawkchhuak niin an lang.Kan chhak rama chengte khian ralmuang in min awmtir an tum hauh lo ! Lusei ram tana daingul kan nihna hi lanchhuah tir a hun tawh takzet a, Sethlun khua thleng rakin han nawr chhoh hi kan tihmakmawh a ni ta, Chuhram hi Lusei ta a ni a, a ni reng bawk ang, kan bawhram humhim nan tu nge ka rualin ke pen ve dawn? Tu nge Lusei ram tan thawkchhuak ve dawn? " ti a lal huaisen takin thu an sawi meuh chuan Herhzawl val rualte chu a phu suau mai a, Lusei ram tana ke pen tur chuan an haw haw ta dur dur mai! Chutah han zawm leh nghal in....
" Pasalṭha Zahnunan tlangval rammu turte an rawn thlang ang a, a bak zawngin khua hi uluk takin kan veng thung tur a ni. Chhipa samzial hovin kan khua hi an dailut tur a ni lo!" a ti chang fak a, Herhzawl lal chu a hmel a zahawmin a thu chu a sut tawh ngai lovang tih a hriat theih a. Upa Seia chuan thu han sawi ve lehin tlangval ho chu a fuihphur ngang mai! Thingserh sata Tawlloh puan nena rammu tur chuan an inpeih at ta mai le.
Pasalṭha Zahnuna chu thla eng hnuaiah chuan inzo fe hian a vei kual thauh thauh a, tlangval ṭhahnem fe a thlang chhuak ta! Tlangval tam zawk chuan an lal leh pasalṭha te an zui ve dawn lo a ni. Khawchhung lam hi upa Seia leh Val upa Ṭhuama kutah a awm dawn thung! Tlangval rammu turte chu ralthuam leh zanriah fai ak turin mahni inlum an pan ta a. Hmuamda pawh tling lo ah chuan lal mual an rawn mawi ta.
Lal inchhungah chuan Herhzawl lalpa chuan a silai a hrufai surh surh a, Lalnu Ngursangpuii, Saia nu chuan a thlir vang vang a. Lalnu hian pawih ral a haw hle tawh a, a pasalte hian chimih barh se a duh ve hle a. Pawih ral vanga an khaw dinhmun kha a nghilh bik lo a ni. Thanglura chuan a banglaia a Chuankite tun chu an lek kual a a hrufai tel nghal a. ( Chuankite hi Tukuli silai zinga te fel ran, nalh zet leh lek nuam em em mai hi a ni a, han kau zawng te hian a ni seih ṭhin a, Silai hman nuam em em mai hi a ni.Hawlhrawka hmeh puah ah phei chuan a tluk a awm lo hial a ni.) A milu lak chem chu lalnu chuan a iptepuiah a khung sak zan a, zanriah fai leh Sarep te, vaihlo nen a khung kim hle mai! Thanglura chuan a nupui chu han melh zawk chuan,
" Upa Seia leh Hnuna te an awm dawn a, Lalnu i ni tih hrereng la, Saia....hei ka awmloh chuan engkim i thiam tawh kha..!" tih pah chuan a ding hluai a.
Ngurpuii chuan chhan a tum zuai a, chhang ta lo chuan tuibur a zuk san ta daih a. A thinlung ramah zawng a ngaihtuah hle si a.
Lal muala tlangval rual ṭhahnem fe nen chuan Thingse mual an pan ta nguah nguah a, thla a eng bawk a, meichher chu a hming chauh in an chhi a, an ram chhung an chiang tlang bawka an ke chheh a sual hauh lo! Khawchhunga tlangval ho chuan ralven buk an luah lum nghal a, zuhrei haw lam pawh hmuh hmaih an tum lo hian alang hial a ni. Herhzawl lal leh pasalṭha ho chuan thil kal dan chu an ngaihtuah nawn ṭan a, Pawih ral nen inremna an neih hnu a an chetchhuahna hmasa ber a ni ta. Khaw muantu an nih angin ram tan khaw tan leh Lusei fate tan theihtawp an chhuah dawn a ni.
......... .......... ............
Zanlai ar khuan hun a pel hle tawh ang tihah chuan Pawih pasalṭha rual khat chuan Saui lui an rawn kan ta tlat mai le!
( chhunzawm tur)
chhiar zawm zel a va chak awm si ve
ReplyDelete