PASALṬHA THANGNGHILHLOVA BUNG 65

PASALṬHA THANGNGHILHLOVA

                    (M. Lusei Palian )

                       BUNG 65  NA

            ..........       ............     ..........

          Muangchangin tlai lama an sa sawhchiar kha an pir ho ta a. Tin, chhawlhal hnawn nan an bel dah a mite chu an han in ta hlawm a.Zan tumtawi an tum hle a ni, an reh ṭhap lai chuan upa Ralthatchhunga tute chu an ṭap ve leh ta rai rai a. Ni, hringnun zinkawng zawh ve tawh lo thlahliam nan hian mittui hi a ṭha ber fo. Thangnghilhlova pa Vela chuan an khaw boruak ngaihtuahin mi an chungah an ṭha a ti hle a. A pa Ralthatchhunga hi upa mah ni se, rorelnaah a chuangkai tlem em em tih a hria, chuti chung pawh chuan Lal Saitluanga hian ka upa tiin a ko hram tho a, ramhual an ni ziah bawk nen a pa hi Lal in lama chuangkai tam turin a ti ve fo a, amah erawh chu Ralthatchhunga hian a rel lam aiin a nunpui lam kan ti zawk tur a ni a ti ve tlat thung a. Upa Hawla te, Upa Talha te lah chuan an ṭhiana ruang chu an kil ṭhap a, an zahawm hle a ni.

       Lal Saitluanga pawh a ṭhu ve vung a, zan rei chuan a tibuai meuh lo niin alang. A upa a chan leh chu na a ti hle a, he a upa hian ral lakah huaisen takin hma a hruai ve ngei  a, pasalṭha ralrel thiam Puklui phaw a chan mai chu zikbul a in ti hle. Tunah zawng a belh bung pui a tliak ta niin a hria. A tupa Thangnghilhlova lah a khaw tan Chhak pawih nawrin a thang mek a ni si a, a lo haw huna a fanu boral a hriat hunah chuan eng tin ngai ve ang maw, tih chu a dawn vawng vawng a. A fanu Saimawii khan a pasalṭha patuai tak kha a ngaina hle mai si. Seifate hringnun zawng ropui duhna leh inpawng nekna chuan a khat a ni mai si. Muangleia a khua te tlat tir a chakin a duh tawh takzet a ni.

          Chu zan lungngaihthlak Puklui khua tuamtu chuan kian a rel ṭan ta! Seifate tuala thilmak tling turin hunbi hriltu te lah an ngawi ṭhap mai si, he hun khirh hi kiang tawh se an ti tlang hle niin a lang. Puklui Bawkpu Satina pawhin pasalṭha Chala a kalsan thei bik lo, zan hun zawng hliam te hian lungphu hran an nei ni mai hian a hriat si a. Hliam tawrhna te hi a na zual duh hle ṭhin a ni, chhun lam ropuina leh a thlakhlelawm zia hre tur chuan zan hun hi a pawimawh takzet a ni. Khawvar a hnai ta, Thihthiap veng te pawh an chau hle tih an hmelah a hmuh theih a, amah erawh chu an nuna bet tlat tlawmngaihna chuan a kalsan lo, chu chu seifate nunmawi a ni kumkhua ṭhin!

      ........          ..........      .........

        Pasalṭha Tlanga te leh Rala te chu an inhnial ṭan mai reng a. Awhtlang lal in chhungah chuan an ṭhu ṭhap a vaibel an pak hlat hlat hlawm a.  Pasalṭha  Tlanga chuan,

    " An lalpa in ka tlawm tawh e,a ti a han khawih zui zel chi em ni ni dawn a, tlawm tawh na na na!" a ti chang rat a.

    Pasalṭha Thangzaa chuan, " Mihring khawih thu kan sawi lo va, a khua a inding hi a ni, hal mai ila kan duh a ni zawk!" a ti chhuak ve leh nghat a.

     Pasalṭha Tlanga chuan, " A tam lam ngaih dan ka hnial hauh law...ma rawh chu, tlawm tawh khawih hi ka duh lo mai a ni!" a ti chhuak leh zat a. 

     Thangnghilhlova chu an melh ta ṭhap a, a ni chauh hi a ngaih dan la sawi lo chu a ni, Ani chuan a vaibel han pak pah chuan,

    " Tawna, Darchhawka te kha tir la, thil hlu awm zawng zawng la se, hal vek rawh se. Lal in chauh hi zuah ni se a ṭha ang. ( a ti chhuak a, pasalṭha te lam hawi pah chuan) A kaw tawpah a ding a khati khan rilru tlawm lovin a ṭawngka chauh a tlawm niin ka hria. A tlangvalte pawhin min lo lambun  ngei a, kan vannei hram chauh a ni. Khua hi hal ila, a nih loh chuan Herhzawl leh Sihzawl khua te tan an hlauhawm thuai thei tlat! An indin thar leh chu a hla raih tawh ang.Chu chu keini lam duh dan a ni e!" a ti chhuak ve ta.

       Pasalṭha dang te chuan Thangnghilhlova thil thlir dan chu fing an tiin dawn thui an ti hle a. Raltawna lah chu dan rual lovin a liam vut a, Tairanga te ho nen chuan Pawih ho in chu an rawn dep phei ta mial mial mai. Awhtlang khua hian pasalṭhate thinurna an tawng bua a ni ber a, An Lal Ngundova pawh chuan a thlir vung vung mai a, tlawmna mitmeng ni lovin thinurna mitmeng in a thlir a ni. Tlangval ho lah chuan Awhtlang khua a thil hlu chu an la mial mial a, an dahkhawm ta, ṭhi te Dar te leh Silai te chu an thil hlu lakkhawm te a ni.

      In rawn kang phei khu mep mep an hmuh chuan pasalṭha te pawh an ngawi ṭhap mai a, sawi tur dang an nei tawh lo, sawiin awmzia a nei tawh lo. Thangnghilhlova ngaih dan kha a dik viau a, Lusei hnam tan an ven a ngai a ni. Khaw mipui te lah chuan an in kang chu an thlir a, han er let tham an ni tawh si lo. Lusei lal te an lo zu nawr kher kher chu pawi an ti ve hle tawh mai le. Hringnunah hian zawng kan hun kal tawha kan tihsual hian min lo vaw na ber ṭhin a, mi a vuak leta min nawr let meuh chuan awmngaihna kan hre meuh ṭhin lo hi a ni. Chhak pawih ho pawh che chhuak ngam tawh si lo chuan an khaw kang chu an Kawlhawk mual  liam  thlir ta. Pasalṭha Thangzaa chuan a naute chu zanriah lo buatsaih turin a ti a, lusei ho aiin bel an lo nei ṭha tlat mai a, hmanrua a ṭha deuh nen Lal tualah chuan zanriah tur an buatsaih nghal zat a, an ri laih laih mai. Thangnghilhlova chuan pasalṭha ho han melh pah chuan,

    " Zanriah an peih chuan kan kil vat ang a, Phekpui khua pan lehnghal ila a ṭha ang e, Awhtlang Lal hian a unaute hnenah tlangval a tir diam tawh ang. Kan nunrawng ta e tihna ni lovin khaw mipui pawh hi hnawt darh rih ila ka duh a ni, hnung lam aṭangin min er let thei tlat a, khu...an zingah khuan pavalai deuh an la tam tlat, khung khu kan ven a ngai a an lo ṭang  ve ta deuh a nih leh kutthlak kan hreh tur a ni lo. Kan unaute an suat hnem tawh lutuk!" a ti chhuak leh ta a, pasalṭha te chuan an ngaithla uluk hle mai.

        Thangnghilhlova hian pasalṭha Chala thusawi a hre reng a, " ral rama pasalṭha dang nen ralrel a ngaih hunah ro mum inneih lawk loh chuan i thinlung ngaithla la, thuthlukna siam la, an zui em em ang che. Puklui pasalṭha i ni a, ka aiawhtu i ni, i thu thlukna kha bawhzui turin hma hruai nghal zel la, midangin an zahin i ralrel an pawm ang" ti khan a chah ngei a, chu chu a nunpui ṭan ta. Pasalṭha Tlanga te pawh chuan an hotu en ṭan hle a, a thusawi kha a dik tlat si a, kum naupangte in a dawn kim riau mai chu an ngaisang let em em mai a ni. Pasalṭha Rala chuan tlangval ho a khawm ve nghal a, Awhtlang Lal ho chuan ngaw lamah an khalh liam ta. Tairanga te ho chuan pa ho sawm vel lai han nawr deuh pawh an nei nghe nghe a ni. Lusei tlangval te hian hreh ve deuh mahse an tana hlauhawm thei tur ven an ngai si a ni. Ngundova khan tlangval la nei deuh se chuan an chan a chhe hle dawn tih an hre ve ngei si a.

        Hun a liam ve leh a, unau hmel hai a nih chuan zanriah an peih ta, a hmeh lam an nei ṭha bawk a, tlangval rual chuan zanriah an buatsaih ta sang sang a.  An taksa thisen kai te tifaiin an buai tlang hle hlawm a, an inpeih meuh chuan zan lam ropuina a rawn lang hman hial a ni. Zanriah an bar tur chu tlangval ho chuan pasalṭha hlui an siam a, Raltawna Darchhawka leh Thangnghilhlovate chu chu  hluiah chuan an dah tel tlat a, an zak ru hle mai. An zinga upa bera an ngaih pasalṭha Tlanga chaw bar hma chuan tuman bar an tum hauh lo. Nuna bet tlat,  inngaihchanna leh inzahna ni si chu ava mawi ṭhin em, ral ram leh muangleiah pawh ṭhiah a ni ngai lo. Pasalṭha Tlangan chaw a bar hnu chuan an bar zui ve ta. 

           Zanriah kham a nih chuan an meichher siam sa chu an han chhi kai a, zan thiang tak karah chuan Phekpui khaw lam an pan leh ta! Pasalṭha te chuan Thangnghilhlova thu chu an ngaihchan leh an innghatna ber a ni ta. Thangnghilhlova chuan Zawlbuk kai ṭhin upa ho thu leh hla a ngaihthlak ṭhin a hrechhuak vawng vawng a, Khampat Bungpui lamah an inher a ngai ngei dawnin a hria a. He khampat Bungpui hi chhinlung chhuak te thinlungah a tla na hle a, heti hian hla an phuah nghe nghe kha a ni.

    " Ka phun Bûngpui dawi ai ka bânna, 

      Mi khawih loh, sa khawih loh têin,

      Ṭhang-in lian la, Khuanulêng hualin; " 

         Lusei tlangval ho zet zawng huaisenna pianpui leh tlawmngaihna nunpui an ni a, hruaitu huaisen tak leh ralrel thiam tak hruaina hnuaia chhak pawih nawr an ni bawk a. An hma zawn a eng duai duai a ni ta ber mai,  ram tana indona hmachhawn an ni tih an inhrilh nawn fo bawk nen an chhel in an huaisen belh zel bawk a ni. Huaisenna hi neih belh theih a lo ni tih chu an nunah chuan a lang ta. Phekpui khua chu an hnaih ta hret hret a, phai hmun zawl an thleng ta! A boruak pawh a dang hle tawh mai, chulai phai kuam ṭan tir ah chuan an han chawl ve leh rih a. Kawng thui tak kal reng an ni bawk a, chawlh hahdam an mamawh ve tawh a ni.

           Rei tawk fang an chawlh hnu chuan pasalṭha ten kal an rawt leh la, van lam an han thlir a, zan hma tak a ni tawh lo tih an hrethiam a. Pheikhai zang takin hmalam an pan leh ta. Raltawna hian a ṭhian Thangnghilhlova hi a ngaisangin ralrel thiam a ti takzet a, a thu dawn reng reng fuh lo a awm miah lo, pasalṭha Chala telve ngat phei se chuan Chhak pawih an chimih vek thei in a ring hial a ni.  Phai hmun zawl ah chuan an kal thei hle tawh a,  an tum ram an hnaih ta. An la chet tlat lohna hmun a ni a, khawvar tirha Phekpui khua luh chu an tum ta. Kawrkam hmun rem tak ah chuan chawlin rei vak lo an chawl leh a, chutih chhung chuan tlangval pahnih tirin hmalam kawng an lo han chian ta thung a. Tlangval pahnih pawh chuan kawng ṭum hmu fuhin an han kal hlek a, Phekpui khua chu an lo hnaih hle tawh a lo ni. Pasalṭha te awmna lamah let leh vang vangin Phekpui khua an hnaih thu chu an zuk hrilh ta! 

           Pasalṭha ho an han insangmar a, an silai te uluk taka sawhin an endik ta. An milu lak chem ner nung tawh pawh a theih ang ang khan an hriam leh a, Tlangval tam zawk phei chuan Kawlhnam chu an hnung puak ve ta far mai le. Phekpui lam pan chuan ke an chhep leh ta, tlangval te chet danah chau an awm lem lo ni chuan a lang a, an phur hmel zawk hle mai. Thawm dim ṭhang leh thawm dim thiam tak an ni a, reilo teah chuan thawm chhuah mang lovin khawdaiah an awm ta far mai a. Pasalṭha te chuan ṭan hmun siamin an inṭhendarh ṭan a, Thangnghilhlova leh Pasalṭha Tlanga ten chhuahlam aṭangin khawchhung an lut ang a, Pasalṭha Tlanga ten tlak lam aṭangin an lut ve thung ang. Raltawna leh Rala ten hmar lam aṭangin an lut ve thung dawn a ni. An inring tlang hle mai, hran lu bing ho hrenpereng lang hawng hawng khawpa bin tur chuan an inring ta.

       Varṭian a ni ta, Thangnghilhlova chuan a pu Silai ngei mai hum  chung chuan Phekpui khua chu a rap ṭan ta....

   (Chhunzawm tur)

   A hmawr kan bawk ṭep a, thurawn ka dawng thei reng e.