PASALṬHA THANGNGHILHLOVA BUNG 37 NA

PASALṬHA THANGNGHILHLOVA

                    (M. Lusei Palian )

                       BUNG 37 NA

                .........      ........      .........

             Zanriah chhum hun a ni a, Tualvum lal in boruak chu a rit hle mai! Laltawna chu a chhuatpui hnum hlarhah chuan a vei kual thuak thuak a, tlangaupa leh upa Sangduna chu an rawn lut ta! Laltawna chuan thinrim takin upa Sangduna chu an melh a, ṭawngchhuak chhunzawm zatin,

     " Sangdun....ka thu hriat hi eng thu nge ni ta, min va barakhaih ve le..! Daipui tlangval liam ta te khan kan lawmman tur lam turin kan lo kir  leh ang an ti a. Kawla khua kal tum a ni awm e, i thu han keuh dan lah chhuatpui tliang ang mai a an rawn phawrh tak kha. Engvanga hetianga chet han thawh nge i nih, min rawn hauh si lova, ka lai ava na ve le!?" a ti ram hmak mai a. A thinrim tih chu a hmelah leh a chetzia ah alang chiang hle a. Remna saui tan hnua tharthawhtu nih zawng  Khuanu malsawmna dawm a har em ṭhin si a.

    Upa Sangduna chuan a mawng han hung remin a vaibel an pak a, a khu chu par chhuk khawpin an pak malh malh a, Laltawna pawh en lem lo chuan, 

   " Lalpa, pawi khawih pawhin ka inhre hauh lo asin! I zahawmna humhim zawkah riak ka lo inngai a...( chil tum alem ta emaw tih mai tur hian a chil chu an lem ri khulh a, Laltawna lah chuan a lo la melh tur hle a. A aw han thian in lal hmangai awm tak chuan tihian an zawm leh a.) Hei, I pa hnena aṭanga Lalna i chan a ta rinawm takin i khua leh tuiah ka hlim ṭhin em em a. Puklui khua nen kan kar heti a nih takah hian tlawmthlak ka ti a, ka zak hle a ni. Kan khaw tan leh i lalna sawhngheh a nih theihnan ka tihtur nia ka hriat ka lo ti mai a ni. I pawi ka sawi tih reng ka lo hre lo! Kan lal pitar i thu anga ka han ral khan an pasalṭha leh tlangvalten kan chanchin min zawt a, ka sawi ta mai a, kan han varpawh ta nen, phuba min laksak kha an chak hle a, i unaupa khua a ni si a ka hnial ta lo a ni. Tin, lawmman han tih thu ah kha  chuan kan khaw tana luchhum huam tute chu se nufa te ka lo puichhuah dawn em maw ni tih ka ngaihtuah vang a ni e! I lai ka lo tina chu a pawi ka ti hle mai!" chhuatpui han bih ran chung chuan a ti chhuak a.

  

      Laltawna pawh upa Sangduna thusawi a hriat meuh chuan a ngawi ta ngal mai le! He a upa hian sawi dik chin a nei tlat a ni. Hetih laia a Thul lo hai mek Lalngovi chuan an thu chu a lo hre ve kar mai si a, a thinlung a rum ṭan ta! He lal nula hian a thinlung a thunun zo hauh si lo, thinlung khawkheng a tuar ṭan mek a ni si! Chu thinlung khawkheng meuh zawng a deh a na in a fanril ṭhin em si a. Laltawna chuan a vaibel ek an khawng thla kauh kauh a, Upa Sangduna chu an melh a,

 " I chungchang thu chu ka ngaihtuah ang, chutih chhung chuan ka khua hi i chhuahsan hauh tur a ni lo. I lo chhuahsan a nih erawh chuan i hniak tawpna chu kan chhui chhuak thovang! Lo va ṭin tawh!" a ti chang khal mai a. 

      Upa Sangduna pawh tho lo fe chuan a mawng hunna ata ading chhuak a, Lal inchhung chu a chhuahsan ta! Laltawna chuan a thlir vung vung a, a khaw ropui lai a ngai kher mai! Tlangval a ngah lai kha zawng ni se, a heti lo tur. Tunah zawng a chan a chau ta hle a ni, upa Sangduna thu hla a lo pawm avanga tun dinhmun thleng hi a ni tih a hai hauh lova, a thinlung ram a rum ve ta! Upa Zikpuia a koh tir thuaia, ropui an neih hma in a rawn hmasa phawt duh a ni. Remna saui tan hnua a chechhuak hmasa nih zawng van ni salna a ni ngei si a, Khuanu a zahawm hle dawn a ni. Tun dinhmunah pawh hian Daipui pasalṭha te chin a hre tawh si lo, Puklui khaw thil tawn tur a dawn rauh rauh mai a. Upa Zikpuia ngaihtuahna fim leh dai raih a rawn thleng ta. Pehhel kual lovin Laltawna chuan a thu chu a lo bun nghal mawlh mawlh a, bengsikin an ngaihtuah dun ta! 

        

         Upa Zikpuia a rawn thlen takah chuan  Laltawna chuan thu kal dan a hriat ang ang chu a sawichhuak ta a. Upa Zikpuia pa zaidam leh ngaihtuahna ṭha zet nei ṭhin pawh a ngawi ta ngal mai! Laltawna sawi zawh hnu chuan rawn ṭawngchhuakin,

  

  " Chhe hiau leh! Lal Saitluanga pasalṭha te kan chhaih kawlh leh dawn pek a ni maw? Pasalṭha Kamlova a tel ngat ang, Upa Sangduna nen hian an inhmu ngun viau  ani awm e Lalpa...! Eng tiang takin rawn che ang maw? An pasalṭha Chala khan thu kal dan a chhut fuh pha em ang chu maw.... ani saw zawng khaw nga ai pawhin ka thlang ngat mai! Daipui leh Serthan nen hian engtiang takin innuai ang maw! Nekliana hian thu kimchang a hriat ka ring a. E khaih! Kan rik chiam chu le...! Upa Sangduna thu kha....a dikna lai a awm thei ve a, engtia hmalak tur nge i tih lai takah kha chuan, lal upa meuh chu mualpho lutuk lo deuhin chhuah la ṭha ka va ti em aw!" tiin a rilru lang tel ranin a thu chu fing takin an khar deuh khap a. 

     Laltawna chu an ngawi leh hlek a, upa Zikpuia han melh pah chuan, 

  " A thu ka lo ngaichang rei lua a, kan hetih phah ta a ni. Lal min ti thangtlawm riau a, a duh a hnu a thang thangnaah va thang mai se, ngaihdamna sang ber nen kut ruakin ka khua hi chhuahsan se ka duh a ni! A thil tihsual hi chempui bal ang mai lah ni, hmanrua ni siin a hlauhawm em a ni." a ti chang ta fak a adik em em si!

   Upa Zikpuia chuan, " Lalpa a dik ngat mai, kan boruak heti hi a ni a, i thinlung hi ka ṭawmpui che a, i natna hi ka natna a ni, hmeichhe thudawn lo ila i remruatna ang chu ka pawm e. Mahse upa dangte rawn ve nise ka duh hle mai i thu an hnial ka ring hauh lo!" tiin a rilru chu a sawi ve ta! 

      Laltawna chuan avaibel han pak hluaiin, 

    " Tlangaupa khan upa ho zaninah han khawm se, thir chu a lin laiin den tur thirdengpa in a tih angin a sarhu hian kan inchingfel tur a ni. Amah avang hian ka ral zo tak ngial dawn, ka khaw hmalam hun pawh a heti zo ta!" mangang tak chuan a tichhuak a. A belpui chu melhin dawnfung an lek dun ta, mi diklo hrem hi an tihtur a ni miau mai si a. 

Upa Sangduna chu an hrem ngei ang.

             Hunbi hriltu nungcha ten an thiam tawkin an hril a, zan hun a ni ta! Upa Sangduna kha lalin aṭanga a chhuah khan rangtakin inlam a pan a. A nupui fanaute insiam tir nghal chung chungin khawthim hnuah a ruka Tualvum chhuahsan a tum a ni.Lal meuh thinrim ta chu dama an chhuah a ring lova, a ruka chhuah zai an rel ta! Umtu a neih ngei a ring a, a finkhur hle mai! Mangan tak taka thiltih diklohin mihring a um zui meuh chuan ngaihtuahna a mang churh ta hial mai le! 

    

                ........      .........    ...........

        Zan lam mawina ten leilung an tuam a, seifate chatuan rohlu chuan a mawina a belhchhah hle mai! Chu zanah chuan chunglam mawina te chuan Puklui khua chu tawrhpui ve niawm tak hian an hnim raih mai a.  Nula tlangvalte chuan khawhar in an bel a, pathlawi ṭhenkhatin zubel inchhawpin khuang an beng a tlar thum zai lusunna hla te mitthi chhungte ṭah hla titam tur chuan an han sa a.  Mitthi chhungte lah an insut tliar tliar mai a ni. Amah erawh chu mipa an nih ang ngeiin khaw tan pasalṭha nih tling ngei a an nun an hlan chu ropui an tiin an chhuang hle a. Puklui khua adin chhung chuan an hming chu nghilh ani tawh ngai lovang.

         Zan a hma tawh lova, Puklui Bawlpu pawh a vir buai hle a ni. Ralthatchhunga chu a tupa bulah chuan ṭhuthmun a rem a, a tupa amah chhun fuh em em tu chu a thlir vawng vawng mai. A chanchin an hria a, an hmelma pasalṭha Lu a la a, a ṭhian chhan nan a nunchan a huam tih thleng a a hriat chuan a chhuang takzet a ni. Mipa fa tan chu aia ropuina leh hmingṭhatna a awm kher lovang le! Zan a rei ta hle tih chuan Puklui lal pawh chu Vela te in aṭang chuan haw tumin a ding ta hluai a, Vela pa Ralthatchhunga han melh pah chuan, 

   " Ka pasalṭha chu a dam leh vat ang, a damchhuak em em ang, pasalṭha te hi zawng mak tak hian an dam chhuak leh ṭhin! Thangnghilhlova hi zawng Khuanu vohbik a ni ngei si a! Nangni pawh chhin tum ula, a dam leh vat ang " tak fe chuan an ti chhuak a. Vela te pafa pawh chuan kam ṭha a lo chhang nghal varin Puklui lal chu a ṭin ta a. 

  

       Lal Saitluanga zawng a khua leh tui tan pa nih a tling takzet a, pasalṭha te tan lah ṭhian ṭha hi a ni ber a. He a zia hian dinhmun sangah dahin mite thinlungah a ropui phah tlat a ni. A fanu te lah lal fanu anga khawsak tir lem lovin nula tlawmngaih chhuahna kawngah ke a pen tir ve zel a ni. Saipari hi hmuh hmasak a nih avangin tlemin Ngur nun a chhawm deuh na a, Saimawii erawh mite entawn a ni pha tlat lawi si! 

         Ralthatchhunga pawh a ṭin ve ta, a tupa chu a ngaihtuah viau na a, pasalṭha nun dik a nei ṭan tih hrethiam in a rilru erawh a hlim phian a!  An in a thlen hma chuan zunram a thiar a, vanlam an thlir a mawitaka arsi pe chiai te chu uluk takin an thlir nawn leh a, chhim lama chhum var pe chiai mai an hmuh chuan a khi sak a. Mu tur chuan inchhung lam apan ta! Hun han kal hret se a tupa chu  a ṭha chhuak vatin a ring a, a rinna chu a hlawhtlin ngei a beisei a ni.

          Natna zawng zawng zual lai zan hun meuh chu seifate tan mangan tizualtu a ni ṭhin, zan hun tel lo chuan chhunni hlutzia alang thei ngai si lo. Khuanu remruat makna a ni kumkhua a, zan hun hi na tawrhlai chuan a zual hun ber niin alang si! Zanlai ar a khuan meuh chuan Thangnghilhlova chu a rawn thawchhuak ta hawk a, Bawlpu chuan ṭhut chilh ranin alo bawihsawm vat a, reilote hnuah chuan a mar pawh a rawn pangngai a, a thaw lak pawh a ding ta. Bawlpu pawh a thaw huai mai le, a hmelah hlimna alang chhuak hial a, Buktea te ṭhian ho pawh an hmel a pangngai ṭan ta! An ṭhiana chu a dam ngei dawn niin alang. Raltawna phei chuan a kalsan hlei thei lo a ni. Chu zanah chuan chhing thei hauh lo nula pahnih, suangtuahna kawm mek an awm ve ran tho a. An mahni tan ni lovin khuanu chu an ko mawlh mawlh mai a ni. 

             Tunah chuan chhunlam ropuina a rawn inlan ta. Seifate tan a hna rawn tlin hle a tum tih a lang nghal a, chutih rualin malsawmna tam tak a rawn keng tel bawk a ni. Thangnghilhlova pawh a zia ṭan tawh a, muhil satliah ang mai chuan a awm tawh a ni. Raltawna te pawh chu hranglam lo mahse an hlim a,an milu te pawhin Sahlam an mawi ta! Vangpui hun lah chelh din rual loh chuan a kal ta zel si! Pualhrang zau lamah lah chuan  thlawhhma nei ve lo ten chet tumin an hel ṭan sek mai si! Ralveng la awmin an thlawhhma lam nen Puklui khaw tlangval chu an buai hle mai! Hun a liam a, Thanga pawh a zia chho ṭan ve zel a, chhel takin a ṭhu thei ta! 

  

        Thangnghilhlova hliam tawrh aṭangin ni thum lai a liam ta! Nikhat chu ferehsan hma hret chuan Thanga damlo kan turin Puklui nula hmel ṭha chu artui humin sumhmunah a rawn pen ri ta! Chu nula chuan lawiluh han dil zatin a artui hum chu hnunglamah an thukru vei ṭat ṭat a. Inchhunga lawiluh diltu aw chuan Thanga beng a luh rang hle mai le!

     ( chhunzawm tur)