PASALṬHA THANGNGHILHLOVA BUNG 9 NA

PASALṬHA THANGNGHILHLOVA

             .......M. Lusei Palian.......

                       BUNG 9 NA

                .........      ........   .........

        Tukṭhuan bar khamah chuan le, Puklui tlangval rammu turte chu kawtchhuahah an ther ta huang mai le! Chung tlangvalte chu huaisenna , ralbeih dan, in pawmchilh dan zirtir tawhte an ni hlawm a, khaw tana thih ngam lupu, zam lo tura an ngaihte ṭhiau an ni a. Raltawna, Thangnghilhlova, Ralkapthanga,Ṭhianga, Hmuaka, Zapuia te chu an langsar hle a, midang ho pawh an nep chuang hauh lo. Muzuk fei an keng nual bawk a, Fungki khat ṭanin zen an pai tih alang reng a, an hmaah eng thil pawh thleng dawn se sut per lawp lawpa, a tliak thei thei tih tliah an tum niin a lang! Pasalṭha Chala ralrel thiam zet chu a rawn thleng ta, tlangval ho chu a'n thlek kual a, chutah rawn ṭawngchhuakin,

    " Aw le, Puklui khaw hming tiropui lehzualtu turte in ni a, chaklo zawk tur nia inhria in awm chuan inlet lehnghal thei e. Mipa fa chuan khaw tan a tihtheih a ti ngei tur a ni ngai a, khaw ralmuanna hi kan kut a ni tih hre lo fa in awmin ka ring lo! Kan unaute phuba la a, Tualvum khua chhaih buai tur hian i pen ngam dawn em! Zam hauh lovin i pen ang aw!" ti a a inher pah chuan a bula banpuam tia vel Sihneh tuai chu an fik hmawk a. Tlangval ho lah chu haw haw zuiin an silai leh muzuk feite chu an lu chungah an han lek a. Kal an rem ta, an thawm hre pha a, lo thlirtute chuan ropui an ti hle hlawm a, khaw tana nun hlan ngam mihrângte chu an thlir ngawih ngawih hlawm a. Nula lungno deuhte mittui a lo tla vei bawk a, Tualvum lam an pan ta. Milu an rawn  khaia arkeziak nena lo hmuak tur an kat nuk mai le!

         Chungturni englai maha hnung tawlh ngai lo pawh chu Puklui lamah aṭang ni mai awm hian a dul raih a. Chhum lian fe fe, Lal ropui Lersia in tia tia chuan a hliah leh ṭhin a. Rammu tur tlangval te tan  chuan lawmna tham a ni ngat mai! Pasalṭha Chala chu thui pen lovin an ding dat a,an piah a thingzar chu an thlir vang vang a, chutah le  Bawngpui chu ram lam hawi ngeia thlawk chungin a hram ta! Tlangval ho an inen ṭhap mai a, hlim tih hriat tak chuan an pen leh ta! Khuanu leh Khuapa( Pu Vana) pawh an lamah an ṭang ngat mai. Milu khaiin hlawhtling takin an kir ngei ang, an vaiin an kir a ngem tih erawh Khuanu chauhin a hre thung! Khaw chhunga tlangval ho an huaisen a,pasalṭha an tam poh leh Lal an hming ṭha ṭhin si a.

             Puklui nula hmel ṭha, pian dik em em, tlangval leh pathlawi, tar thlenga an thlir nin loh Chalmawii chuan Thangnghilhlova te liam tur chu thingbuk phen aṭangin alo thlir zui reng a. A thinlunga thu awm chu...." Mipa fa zawng, indona leh buaina hi an lawm zawk chu a ni si a, aw khuanu leh Khuapa te u, kha mi kha lo venghim mawlh ang che u!" tih a ni raih thung a. Karah thu tin hlan lo mahse thinlung chhunga riak rengte zawng, englai mahin an hla thei ngai lo a ni e. Zan tin hun bi chhiarin lawmpa atana a duh em em chu langchhuak lovin a dawn reuh reuh dawn a ni. A ni chauh ni lo, thirkhai rirek ( nula) tam tak in chung rammu tura liamta te chu an ngaichang reng dawn si!

          Pasalṭha Chala chuan hma an hruai char char a, an chakvak tlang bawk a an liam zung zung mai a ni. Zanriah fai leh milu lak chem chu an iptepui mawitu a ni mai a, an bawr lutuk lem lo, kalpah chuan tumbu khaileng leh mautuai te chu an han lakawi leh zawk ṭhin a. Chawfak paha zanriah bawl hun a siam atan an ti a ni. Han bengchheng leh ṭawng tui tam an awm lova, an ngaihtuahna ṭheuh an kawm niin alang a. Huphurh leh zam hmel reng an pu lo. Chaw chhun fak zawh hun  Chawhnu thlang her la naupang lam deuh ah chuan Khamrang ram an pel ṭep a. Tuitun hnar kina ramri thlithlai a awm mek te kiangah chaw chhun fak an tum a ni. Rei tak kal a ni tawh lova, an hnaih ve zel chu a ni.

         Tuitun hnar kinah chuan Huapzaua leh a naute an awm ve thung a, Huapzaua te hian Vanzika leh a naute an va thlak a ni. Pasalṭha la patuai ve deuh dehkhirh fe hi a ni a, an va riah achinah Sakhi pawh pathum lai an khawh hlum tawh a. Silai hmang ngam rih hek lo le, a naute a zar pharh ṭha thiam a, thing lian pui pui zarah te chuan ṭhangte dawhin awm hmun an siam far mai a ni.  Huapzaua te ho chaw chhum bar an tum lai tak chuan an lam pan thawm an hre ta a, an ni ho hi tukṭhuan an bar tlai avangin chaw chhun an bar har ta deuh kha a ni. Inring ru tak chuan an hmanrua an lo chuh far a, thawm a rawn hnai zel a, pasalṭha Chala a  rawn lang ta, an thaw huai mai le!

   Huapzaua chuan, " Eh....u Chal, nangni e lo, a hun ta e lo? Thla de kan thlir dawn emaw ka lo ti asin!" ding chhuak chung chuan an ti a.

     Pasalṭha Chala chuan, " Thil thleng a awm em? Ka hmanhmawh tawh a ni!" ti zawng chuan a chhang a.

     Huapzaua chuan tlangval ho han melh kual pah chuan, " Eng thil mah la awm lo ve, rinaiin Tualvum hi an rawn pawng har, ti r'u chaw chhun kan fak dawn chiah a ni!" tih pah chuan a naute chu an melh kual a.

       Tlangval pakhat han tho tharhin changel hnah an sah belh a, pakhatin mau thei lo siamin Sakhi chek leh a tui chu an thli chhuak a, a rim ngawt pawh chu pum zutna tham a ni tawh ngat mai. Thangnghilhlova te ṭhian ho pawh chuan an pui nghal thuai a, rei ṭhu muang lovin chaw chhun bar tur chuan an ṭhu bial ta. Pasalṭha Chala chu an nghak ta ṭhap a, an bar khalh ngam lo a ni, an sarep chu an thlir a, nuih sak pah chuan,

   " Hei inlo hnianghnar hle mai a, naute u, puar el euh khan han bar ula, zanriah tur hetah hian kan bawl nghal dawn nia!" han tih pah chuan a kut han timuke ṭhe ṭhaw chuan chaw chu an bar puk a, satui a tawk chauha khu vung vung chuan an tleng thlak tir zat a. Sahrang lian fe chu an nauh(ei) leh zat a, chutah tlangval ho chuan an bar zui ve ta. An hmeh chuan a zir bawk a, an hma zawn a kaw nghal hawk mai a, an ei hnem hle ngei ang.

       Chaw chhun an han bar zawh chuan chulai hmunah chuan an zanriah tur an bawl nghal zat a. Tuman an tihtur an hai lo, an phe suau suau mai a ni. Hetih lai hian Huapzaua leh pasalṭha Chala an lo titi thung a, an sawi ril dun kher mai! Huapzaua chu a bu nghat nghat a, an hmalam hun a thil lo thleng tur chu a chak hle tawh tih a hriat a ni. Tlangval hovin thingtuai hlam ai sei hreta an sah khawl, a hmawr fei ki bar ang tea an suih chu a thlir vung vung tawh mai. Khan hnih an veng dawn a, an ṭan hmun hian  a zir dawn  bawka, a chak tawh hle a ni. Pasalṭha Hingliana te lo thleng thuai se, han insemdarh chhin chu a chak hle tawh a ni.

        Rei mawi tawk hnuah chuan tlangval ho chuan zanriah tur an fun zo ta! Phur leh tha tho fe chuan an in ak leh ta far a. Pasalṭha Chala chuan hma hruai lehin ramchin chu tlangval ho a hrilh pah zel a, zuangawn peng an thleng ta. Thawm an dimin kawng pawh an zawh tawh lo. Darnam lamah inbat pheiin ni tlak dawn chuan Sihpui ruam an thleng ta ṭep a. Hnahkhar zawlah chuan an chawl ta rih a. Pasalṭha Chala chuan a naute ho chu an fuih lehnghal zat a.Chutah le an chet dan tur hetiang hian an sawi zui a,

     " Kei leh Ralkapthanga leh Zapuia ten an ralveng kan buaipui ang a. Zawlbuka an silai dah lakchhuah intum hmasa ber ang. In lak zawh ve leh Hmuakan a hal a nga, min um tur tawk chauhin in kap rih ang. Zawlbuk inhal huna mipui an chiai laiin Thangnghilhlova leh Raltawnan lal nula man inlo tum ang! Bawkkang lui ruam in zawh pui ang a, midang zawng kha ralthuam nen kan infin ang a, helai hmunah hian khawvar tirhah kan innghak khawm leh dawn nia.Tukṭhuan bar hma a thlen hman tum ngei tur! Keini an hnungah ṭan kan tum tawh anga, Tuitun hnar kinah pasalṭha Hingliana te hovin an dan beh laiin keinin kan hup thung ang." an ti chhuak a. Tlangval ho chu an bu nghat nghat a. A hlauhawm hle mai dawn a, mahse hlauhna mitmeng pu erawh pakhat te mah an awm lo!

       Rei lo deuh hnu chuan an kal an rem  leh ta a, Unau hmel hai hunah chuan Sihpui ruamah an lut ta a. Khaw thim hnu chuan Bawkkang lui kam Bung zawlah an ṭhu ta far mai le! Ni hnih vel lai ruah a sur tawh lo na a, Thosi, vaimite leh vangvat chu duh ai hian an tam a, hmelma buan si lovin an ke lam chu a thi vei sung hlawm tawh a. Tawrh tihrehawm turin thomitchhaih chuan a zar ve reng a, hrehawm ti hmel pu erawh an awm lo. Lenglen ar khuan thliai thliai hun lai chuan an che chhuak leh dawn ta! Thawm an dim hle a, dim theih hunlai a ni bawk nen, nuam an ti phian zawk!

         Zan lam ropuina chu Tarpilu sah phel phawk tia velin a rawn he ve bui a. Chu zan chhawrthla pui lah chu chhum dum chuan a hliah leh ṭhin a, a khawnbawl rinawm arsi te erawh an lang pheuh pheuh chauh a ni. Lenghnawt ar a khuan hun chuan Tualvum khaw daiah an awm ta! Pasalṭha Chala chuan a thu sawi sa han chilh ngheh nan,

    " Kan innghahkhawmna tur hmun kha in hre chiang maw! Zanlai ar a khuan ve leh chet chhuah nghal tur, a ṭul tawpah lo chuan tuman chengrang rawl au tir tur a ni lo! Zawlbuk bula in pahnih khat midang tihbuai nan dep tel bawk u la, che sual thiang kan ni lo.... Thanga...in hna tlin ngei ang che u!" a ti chhuak a. Tlangval ho chu an ngawi ṭhap a, An silai chu  an enfel leh sap sap hlawm a.Zanlai ar khuan an nghak ta far mai le.

 
   

               .........     ..........   ............

           Hetih lai mek hian Tualvum khua hian an Sapui kawl an lo tihlum fel ve chiah a ni. A hma zawng khan hnu chhui tur awm mumal lovin ran a rawn khawih reng a, pasalṭha te an mualpho hle tawh a ni. Tualvum khua in zahnih aia tam maha inchhalin Sapui huangtau an kawl rei lutuk chu khaw mipui te pawn an sawi sap sap tawh mai reng a. Upa ho rorel ang kha chuan pasalṭha in tlangval eng emaw zat ho se, Puklui khua chu va hrem hlek se an ti kha a ni a. An che chhuak vat thei ta lo nen, thla det hun an thlir ta zawk kha a ni. Puklui hian an rawn ṭhawn thut hi an ring ngam lo hrim hrim a ni.

     
           A hma zanah chiah Sapui che lehin Tlaklam venga Luaithanga te vawkpa sutnghak a rawn seh leh a, tlangval ho leh pasalṭha te chuan an chhuizui nghal a. Khua a nal nen zankhua chuan an chhui a, Sapui lah chuan Vawkpa chu a hnuk thui viau lehnghal a. Khawvar hnuah an che ṭha thei ta chauh a, an pasalṭha chhuanvawr Pasalṭha Kamlova a inhliam  hlauh lehnghal a, a malpuiah Sapui hian a seh a, a sil awng rei hle dawn niin a lang. Sapui lian Sairal chu an tihlum thei hram a, Khuangliana te pawh Sairal hmaah chuan an chuti tehchiam lo a ni ngei ang, a hmai a uang lo viau a ni. Mi vaupung nâ, tapchhak zawla huaisen em em  Nekliana lah Sapui beih lai zawngin hmuhtur a awm lo vei nen....mihring tam ringawt hian kawngro a lo su lem lova. Hruaitu remhria leh huaisen hian mi tam tak alo hen zawk a ni tih Tualvum valte hian an hrechiang hle ta mai!

         An Sapui ruang chu a lu kap ang buiin lal mualah an dah  a, nu ho lah chuan an bih ngam ṭawk a. Chuta karah Hmar Darngawn pitar pakhat chuan a lo tah vei chiam mai bawk nen , an boruak tawn chu a nuam fahran lo a ni. Val upa te chuan a hming chauhin ralveng an indah a, Puklui lam hi an rawn lawr ngam an ring lo hrim hrim a ni. Pasalṭha Khuangliana te remruat angin an la che chhuak ang a, thla det hun an nghak ve mek a ni.Heng hunlai hian thla de leh arsi awm dan hian an hmalam hun a hril thui hle a, rammut hun ṭha an nghak hram zel a ni.

       
            Tualvum lal nula Ṭhihna eng kalh a awrh ṭhin avanga kawi sarih en-i an tih ṭhin hmel ṭha leh pianthiami chu a tham vel ruai a. Nileng deuh thaw khan anu bulah a tap a, a kuah leh ngawih ngawih ṭhin a. Lalnu pawh a ngaih a ṭha lo hial a, mahse tlai lama Sapui an dah ṭhat thu an hriat hnu khan tlem chuan an ngaih a ṭha ta deuh a ni. Tualvum lal nula Lalngovi mangah hian Tlangval hmel ṭha leh pian thiam tak hian a lo hruai daih kha ani a, a nu leh pa pawh mang ṭha hman lova liam a nih avangin alo lungngai hle kha a ni, mang mak tak a ni a, nilengin lunglenna in a zui a, a luhchilh a, hmel duh tak pawh la nei ngai lo kha tawnmang lama tlangval zunah a uai a ni ber e. Hemi ni ber kher hian Laltawna pawh hian a fanu awm dan chu a chik ru a, mak a ti hle, Sapui an tihhlum hnuah erawh ngaih ṭhat lohna hran em em a nei zui ta chuang lo a ni.

     
       Pasalṭha Kamlova te inah chuan inleng an indawt zut mai a, Bawlpu pawh avir buai hle. An pasalṭha hi mahni ke ngeia ding tur chuan a ring zo chiah tawh lo a ni. Chu zan chhiatna inmung mup mup karah chuan zanmu chhin har a ti khawp ang le! Zan hunah meuh zawng hliam te hian nat an chhuah a, an phu ut ut si ṭhin! Rilru hahna in a zui ngat phei chuan nat leh hah nen, a zuau deuh phei chu an hei ha dap dap hial reng a ni. Lenghnawt ar a khuan meuh chuan tlangval ho pawh pasalṭha Kamlova te in aṭang chuan an ṭin ve ta a. A hma zana Sapui a chet avangin mutmu an hmu ṭha lo nen, Zawlbuk lam an pan ta hlawm a. Zawlbuk ah hian inring renga an awm avangin an hmanrua pawh an riahpui vek hlawm hial a ni.

     Zanlai ar khuan hre pha tura Tualvum khua hnaih hriau hriau Puklui mihrang chuan an chawfun chu an ṭam hnem a, an eibang zawng an fun ṭha leh a. Tlangval inzo tak ṭhah sawm ṭha, khaw tana mahni phak tawk tihtum te chu an inring ta kher mai le! Zanlai ar a khuang ta Pasalṭha Chala leh Ralkapthanga ten ralvengtu te an hnaih hriau hriau a,  Thangnghilhlova leh Raltawna ten hma hruaiin Zawlbuk an hnaih ve zel a, Zawlbuk silai an khawm zawh hian Hmuaktean Zawlbuk a hal ang a, an nin lalin lam an pan dawn thung a ni. Tualvum khua lo reh lutuk chu an ngaih a ṭha lo hman hial a, Thanga chu thawm dim fe a kal in Zawlbuk bawhbel a bawhliam ta. Raltawna chuan thawm dim fe in a zui nghal a. An ṭhiante pawh inhawlh phak maiah chuan an ding ta ṭham a, a dawih zual erawh an thlan fim a far ṭan ta!

       Thangnghilhlova chuan Tualvum tlangval ho Silai dahna chu a hmu thuai a, zawlbuk mei pawh alo la de a, a ṭhiante chu a hlan chhawng ta nghauh nghauh a. An zawlbuk a lian bawk a, Silai an kawl hnem hle mai! Thawm dim fe chuan an khawm zo ta diak a, Raltawna chuan tlangval ho mutui lutuk chu mak a ti hle mai! Han awihlo ngawt dawn se Zawlbukah  a awm ve reng mai si! Hmuaka chuan di ro lakhawmin alo inring tawh hle mai a, dithlifarfem zawnah a ding kak to tawh mai a. Thawm dim taka zawlbuk an chhuahsan tur chu Tlangval pakhat hi a rawn ding ta hluai a, Raltawna chuan bawhbel a bawh liam hman hram a. Thangnghilhlova chu a ding ta chat a....Chu tlangval lah chuan rawn hnaih zelin,

       " Taikulh, Kulha...nangmah em ni?" a rawn ti chhuak ta.

      An hun tiam aia hma in an chet a ngai dawn ta tlat, Thangnghilhlova chu rang fe chuan a inher nghal zat a, chutah le...

   ( chhunzawm tur)