PASALṬHA THANGNGHILHLOVA BUNG 16 NA

PASALṬHA THANGNGHILHLOVA

             .......M. Lusei Palian.......

                       BUNG 16 NA

                .........      ........   .........

         Chhampual a han chham zo chiah chu Silai a rawn puak ta thawr mai le! Upa Hawla chuan hranglam tikim turin Bawhhla chu lal mualah  an chham ṭha leh a, a aw in a zir bawk a, kal raih hian, 

    " Arsi e thlapa chawh lo,

     Ralvawng zalang ka duhin e,

     Hawihkawm e, thanlung ṭhawn ka do,

     Rim nampa  ka tlun e....." 

         an ti chhuak ve leh a, Silai chu a puak ta dur dur hlawm a. He bawhhla hi an chham satliah lova, rawlthar te rilru ram chhan nana nun hlan huam a an pen chhuahnan an fuih phur zawk a ni.Tin, mipa naupang tan khaw tana mi huaisen pasalṭha ni tura an fuihna ṭha tak a ni bawk a, mihrang nun zirin a nun an hmang ve tawh ngei ang le.  Mihrangte thinlungah huaisenna tuh belhin rinawmna nen a finkhawm ta! Mipa fa ropuina ni, huaisenna rah chhuah tlawmngai leh rual el taka an hun hman ṭhinna rah chu a in herchhuak ṭhin si a.

        Rimawi tumtute chuan an han tum ṭan a,Tumphit inchhawn tumtute chuan,

   " Ral hawlna in dal e,

     Ral sial hawlna in dal e,"

           Tiin an han chhem ri ṭang at mai a. Chu veleh mihrang ho chu thatho hmel hlimpu sarh chung si, huaisen thuhnuairawlh hmelpu dak chung, zuam sual hlauhawm tak hmelpu chung si chuan zawi hnalha an ke pen chu phei thenin an then a, an kal ta sulh sulh a. A ti ropui turin Darkhuang an han ti tuvu hlurh hlurh mai bawk a. A khat tawkin khuangpui chuan an lo chhawn dum dum mai bawk a, Tumphit tumtute an rawn che leh zat a,

  " Ralin sial hawl na maw, hawl na maw phit..

    Ralin sial hawl na maw phit...

    Ral chalin sial hawl na maw phit...

     Hawl na maw phit...." 

          tiin an han chhem fawn hlerh hlerh mai a. Chutah meuh zawng mihrangho fuan khawm chu an phur ta tak meuh mai le.An kal rempui chu lal mualah chuan an han ṭan ta tak tak a, mihrang ho chuan an ke chu khauh zawi hnalh hian chhung lamah  theh vet tawn pah zelin an mi lu chu an han lam hual ta dup dup a. An mual lam runpui ber chu an chen ta tak tak a. Thangnghilhlova leh Raltawna te chuan an thiam kher lah tak a, nula ho chuan chilthli tla lo chauh hian an thlir a. Nula pakhat a hming Chalmawii chuan rilru khingbai, lawmpui tak si, thik nei deuh reuh hian a thlir thung a. Chutah nulaho lah chuan uar em emin an tuirual ken kha sawi thle chunga zuiin an hnungah an lo su suau suau mai bawk a. Puklui mipui lah chuan thawk lak theihnghilh hial khawp a hmuhnawm tiin an lo thlir ṭhuap mai bawk a. An lam rei telh telh a, an uar nasa tawlh tawlh bawk a, an rik hian a ri vut vut tawh mai a ni. A laia an lam hual milu chu riam tinrengin an riam a, an silai a mu tel lova zen chauh thun chuan an kap leh ṭhin a, a dum nuau tawh mai a ni.

  

       Lal fanu te han inthen vel zawng pathlawi ho leh tlangval ho mit a kham thei lo a ni. Hetih lai hian Tualvum lal nula erawh a hming mai hian a inchei ve a, an khaw mite an hranglam mai chu thlir a har ve em a ni.  Hranglam zinga tlangval pakhat chu a thlir ning hauh lo, mahse an khuaah meuh chuan lenna tur a haihchham lovang tih a hriat hle si a. A hringnun kal chho zelah a thinlung sawi nghing lawihtu a tawng ta chu a ni a,  a tawnna hmun hian a va zir lo em! An vangkhua han ni se zawng, Zawlpuan nen a lo kherh a hreh hauh dawn si lo. A beiseina tithui tur tawk lek hian chu mihrang lah chuan a rawn thlir a. Puklui lal nula Saimawii chuan a intineitu thiam hle thung. Mihrang ho chhawl hnawn tur zu thlum ṭha mi chu mualah chuan an hung li leng lung a, chung zu thlum ṭha chu Siala ral lu lo ai tawhin an in hmasa ber ṭhin a, chumi hnuah midang te chuan an chhawlhal hnawn nan an hmang ve a, an chhawl a hal hman meuh lo a ni. 

          Chawhnu lamah chuan an milu te chu tlaklamah an vui liam ta a. Tin, hei hi khaw  ṭhenkhatah chuan milu hi an vui liam na a, a nihna tak ah chuan a hmingin an vui a, an lu erawh sahlam ah an khai ṭhen sung ṭhin! Heng ral thattu te hian remchangah vawkin emaw Sialin emaw an ral thahte lu hi an ai ngei ṭhin, a nih loh chuan an mi thahte thlarau hi a hel/ hmin zan lovang tih an hlau ṭhin a, pialrala a thattu ngei rawng a bawlsak lovang tih an hlau ṭhin a ni. Mipa naupang huaisenna zir mek, an  saruakna an tlan zawnga then nalh nalh ṭhin an zahpui chhoh  ṭan hun  chuan tlangval te chuan huaisen zir nan Sahlam lamah kher hian zanah an tir ṭhin! Hei hi huaisen se, hlauh nei lo se an tih vang a ni a, huaisenna awmzia hlau deuh tak chung pawh a an tihtur hlen ngei tura an duh vang a ni. 

           Ral laka boral ta an ṭhiante ruang pawh uluk taka sawngbawlin tlai lamah chuan an vui liam ta. Lal in Sial in ral lu a ai bawk a, tlai lamah chuan Sial sa chu hlim takin  an ei tlang  a, sa vei chawi pawh a vum ṭha hle hlawm a ni. Ni tlak hma chuan Lal leh upa te leh pasalṭha te chuan Tualvum tlangvalte chungchang chu Lal inah an sawi ho ta! Pasalṭha Chala chuan Thangnghilhlova chu a bula awm turin a ti tlat mai si a, hreh chung chung chuan pasalṭha Chala chu a zui ve ta ngei reng a. Lal leh upa te chuan ropui an han ṭhet ta, Lal Saitluanga chuan, 

   " Hei, kan pasalṭhate thu aṭang hi chuan Tualvum lam hi kan lam hawi chuan Chengrang an chawi ngamin ka ring tawh lova. Tin, Laltawna unau te lo lian tur vennan pasalṭhaten Lal nula an la rawn hawn cheu a, kan mi mante tlanchhuahna tur hi kan rel dawn a ni. Mi tang pakhat zel hi Sial pakhat zelin kan ti mai dawn em ni, in ngaih dan han sawi teh u le!" vaibel han fawp vang vang chung chuan a ti a. 

  

       Upa Hawla chu rawn ṭawngchhuak vatin, 

 " Lalpa a ṭha dawn hle-in ka hria, Silai han phut ngawt dawn ila tih tham an neih a rinawm tawh lova, an tlan theih hun chhung nen lo delhkilh thei ila. Remna palai an rawn lan hun kan nghak dawn nge, kan mitang pahnih khat chin hrilh turin kan chhuah ang!" a ti zui ve zat a. 

     Upa Khailiana chuan, " Aw le, kei kan tlangval man pahnih vel thu kenga Tualvum pan tir ka thlang e...! Tualvum kan chhaih kawlh chu a ni ta a, Laltawna unaute lo len hma a chet chhuah hi a ngai tawhin ka hria!" melh ngai melh ngar chung chuan a ti chhuak ve leh a. 

 

       Chu thu zet zawng pasalṭhate ngaih dan a ni ta hauh lo, pasalṭha Chala chu rang fe a rawn ṭawng ve zatin, 

  " Lalpa, kei palai lo nghah ka thlang e. Tualvum khua hian tlangval bar an nei tawh lova, pasalṭha lah tam an nei tawh lo. Tin, an Silai tihtham fe kan man bawk nen, an hlauhawmna lai ka hmu tlat lo! Tin, Laltawna unaute an rawn len kan hlauh thu ah Lalngovi kan hawn tel bawk alawm le! Chuti ni lova, khaw tam tak an rawn lungrual pui pawhin kut lukhum chuan kan tuar hauh lovang, thingserh sat tlangval heti zat ila nei alawm! Tuitun hnar kin lah kan veng ṭha, ralven buk lam lah kan uluk a, thil hlauhawm kan hmu lo ve! Tualvum palai an rawn thleng ṭepin ka ring zawk a ni. Tin, kan mi mante tlanchhuahna tur pawh in tih ang ang kan pawm e.."  a ti chhuak ve ta a.

     Pasalṭha te aiawhin insum hauh lovin a ṭawngchhuak bawk a, an pawm hle mai! Lal Saitluanga pawh a bu nghat nghat a, Upa Talha a rawn ṭawngchhuak ve leh a,

    " A nih Lalpa, mi pakhatah Sial pakhat zel i ti mai ang aw..? Kan Lalngovi hi engzat nge kan chhiar ve ang, Kan pasalṭha te zarah kan hming a ṭha hle dawn a nih hi. Tunah zawng Far ngaw thlang lamah kan hming a thang hle dawn a nih hi! Tlawng lui kamah lah zah kan kai tawh ang...Puklui lal Lal Saitluanga khua han nih chu hawi larhna tham a tling tawh ngei dawn a ni....pasalṭha te u, tlangval in kaihhruai dan hi kan lawm takzet a ni e. Ka sawi tur a ni em tih erawh ka chiang lo na a!" Lal Saitluanga han melh ralh chuan an ti a. Lal ropuina belhchhahtu ni siin a thu kharna a ṭha bawk a, Lal pawh a kiai suk thei hial a.

     Lal Saitluanga chuan, " A dik ngat mai, pasalṭha te u ka chhuang takzet che u. In tlangval han kaihhruai dan hian kan mit a tlung takzet a ni tih lo hre teh u. Upa te nen hian zaninah kan khaw tana nun hlantute kan tlawh kual ang. Lalngovi erawh hi chu remna an duh a, saui tan hial an duh chuan la let rawh se, Kawrvai len a hun ṭepin ka hria. Kan chungah duh chhe hle mahse, kan Lusei puite chungah hi chuan duh chhiat ve zel hi kan tihtur a ni lova, Khaidin an ngaih pawhin kan khai mai tur lah ni! Nun sim tuma mahni tihsual siam ṭhat duh mi hi mi puitling an ni! Pasalṭha te u, kan tlangval te hi uluk zawkin la kaihruai zel ang che u aw...!"  an ti chhuak dam raih a. A thu a zahawm hle mai! Lal thu chhakchhuak mawi tak a ni.

     Chutah pasalṭha Hingliana pawh rawn ṭawngchhuak ve in, 

   " Lalpa, kan lawm tak zet zet e. Huaisenna leh chakna hi mihring tam chiam lam a ni lova, remhriatna ṭhaah a innghat thui em a ni. Pasalṭha Chala te ho hi chuan tlangval tlem nen pawh khaw sarih chu an hneh thei ang. Ralven buk leh ralveng kan uluk a nga, khaw dinhmun hlauhawmah kan dah hauh lovang. Lal fing kaihhruaina hnuaia kan leng hi nihlawh ka in ti a, khaw chhan nan hian theihtawpin ke kan pen ang!" an ti dam raih zawng, Lal leh upa te thin hi a dam hliah hliah a, thlamuanthlak an va ti tehlul em! Ropui rel tikal nuam tawk tura an zupui han chhawp te chu tuikhum sai ngar ngarin an han dawn hlawm a.  An rorel zawh lamah Lal in lian leh zau taka Puklui khaw timawitu Lal nula te rawn pen lut chuan nun ava ti nuam ngai em! Lal nula naupang zawk chuan ngaihla tawk chiah leh tawrhhar tur tawkin Thangnghilhlova chu an melh ralh a. Anka pau pui lo hian thu tam a va sawi tehreng em!  

        Pasalṭha Chala hian Thangnghilhlova theihna leh pasalṭha thisenin a luan hnan huaisenna hi a hmu chiang em a, chuvanga engkim hrethiam tura hruai tel zel chu a ni. Puklui hma khua zawng a nep hauh lovang le, mihrang hian mihrang tur an melh a, an zir a an theihna an en a chher tlak chu an chher ngei ṭhin, chu chu pasalṭha te tihngei ṭhin a ni si a.Unau hmel hai la hma deuh takah chuan lal in aṭang chuan an ṭin ta a. Lal tual an thleng chiah chu pasalṭha Chala chuan hma a hruai a, Hinglianan a zui zat a, a hnung bera kal Thangnghilhlova chu aw mawi tak, mipa aw ni lo chuan a ko let tlat mai le! Pasalṭha Chala te lah an lo khuh kharh mai a, Thangnghilhlova erawh hrehawm a ti hle mai! Lal nula chuan zan lama a remchan chuan leng turin a lo sawm a ni. Hnar hrehawm tak, chuan kai hrehawm si a ni ngei ang le. Pasalṭha Chala chuan a nauva chu fimkhur pui ngai dawn hle in a hria a. Tlangval chet lak dan tur a la hrilh ngei ang, ar chang tawn thei turin a fuih duh mahna le! 

         Hetih lai hian Tualvum tlangval Hrenga an dah te pawh zanriah te pe in an hliam te pawh damdawi an pe a, an dahna hmun chep hle mahse an rinaiin an chungah Puklui lam an ṭha viau. Thu bul lam an hre tawh bawk a, an tisual hmasa tih an pawm ṭan ta! An thu kal vel a fuh loh avanga nunna tam tak a luang ral ta chu pawi an ti hle mai! An lal fanu pawh sal anga an en hauh lo chu an sawisep a tling hial mai reng a ni. Puklui lal ṭhatna leh rorel dan chu mak an tih ber chu a ni. Tin, Puklui pasalṭha te ralrel thiam zia kha an nghilh kher lovang, a bikin an pasalṭha Chala leh a bula tlangval pianthiam tak ding ṭhin kha zawng an hma a chhuakah an duh lo takzet tawh  a ni.

       Zan lam ropuina englai maha mahni hmun hai ngai lo ten van lam an mawi leh ta!  Arsi te pawh sil fai ang sar an ni a, Chhawrthlapui erawh a dinhmun siam ṭha tura a inbuatsaih lai a ni tih chu tlang hriat a ni! Thangnghilhlova pawh banglai nghengin a ṭhu ve mek a, a rilru erawh a buai ve nak mai le! Favang lah chu a hnai tawh viau mai lehnghal, pasalṭha Chalan an bawhchin ram thlir pah a Sai ramchhuah te kha alo sawi tawh ngei si a. Zan lama lal in han chuan kai chu a hreh hle a, lal nula lung han tihawi loh lah thil tihmi a ni si lo! An kaiṭen chu a rawn ri a, mei engah chuan thawm rawn chhuahtu chu a lo thlir vat a.....

       ( chhunzawm tur)