LUNGRENG NGÂW...S-3...(4)
LUNGRENG NGÂW...S-3....4...
( PASALṬHA THANPUIA)
M.Lusei Palian
........ ......... ...........
Chutih lai tak chuan Silai a puak dur a, Ngurpuii te ṭhutna chu a rawn nghing ta lawih mai le...! Thanpuia leh Pasalṭha Thanglura an ding chhuak rang kher mai! A ai na fe chuan an awmna leikapui chu a nghing leh lawih mai! An ni ho hian inchhung lama pasalṭhate thu an lo ngaithla tui viau a, an lamah hlir beng an lo dawh laiin Herhzawl pathlawi leh tlangval ho sepa talh tur buaipui chu an lo hre hauh lo a ni. An Sepa talhtur hi Ngurpuii ni Thangpuii fapa tleirawl fel tawh tak Saitea kah hlum tir an lo tum a, a ni chuan a lo kap hliam a lo ni! Rang fe hian pasalṭha Thanglura leh Thanpuia leikapui aṭang chuan an zuang thla nghal a, chu sepa lah chu thih tha in ṭan a lo khawh tawh si! Pathlawi ho leh tlangval ho lah an buai pheng tawh si..! Pasalṭha Thanglura leh Thanpuia chuan chu sepa mengsen rum kawlh hmel fe chu an pan ta! Rante hian mi huaisente mitmeng hi an lo hre phian a ni, chu sepa chu a tal chiam ngam ta hauh lo, chutah pasalṭha Thanglura chuan Thanpuia chu an melh zauh a, sepa ki inkheh tan tawhah chuan an man nghal a, Thanpuia pawh chuan Thanglura tih ang chiah chuan an ti ve nghal zat a, an hnuk chhuak ta hawn hawn mai le! Lal tualah chuan sam zet hian an hnuk chhuak ta, chu thil thleng chu an lo thlir ṭhap mai a, Ngurpuii pawh chuan ngaihla thei ang berin amah chhantu chu a lo melh vei bawk a, chutah le...chu Sechal chu Dara Darphawa chuan sam zet hian a rawn kap thlu ta a, a ni fiamthu duh pheng chuan, chu Sepa let reng chu an rap a, hlado chham an tum ta....
" A khi e.....!" An ti ṭan chiah chu Buka, Bukbawnga chuan a ka a rawn hup in a rawn bin ta... Chutah Dara lah chu inher rem hretin,
" Ka tum tawk an awm ta a ni maw...!" Nui duh hauh lo chuan an ti a. He Darphawa meuh hi chu pian mak ṭengṭung, hmul phurh chhe fe hi a ni roh vei nen, a che te reng reng hi a mak a, phawk fe fiamthu duh zet a ni vei nen Buka nen chuan an inpawmchilh ta!
Tlangval ho lah chuan..." aw...aw...Ka rin leh ka rin..!" an lo ti bawk a, thinrim awm fea lang chuan an han inbuan dun ta tak tak mai le, Lal inchhunga mite pawh an rawn chhuak ta...
Buka leh Darphawa chu an thlir ta thap mai le! An ni pahnih lah fiamthu duh fe hi an ni si a, an inkan chhawk ta zak zak mai le..
Chutah le... Aimawia chuan, " Dara ṭang ta che maw le.... Pa Buk, zam hauh suh..keuh dawp teh...!" A lo ti a, an haw haw luai luai mai a ni. Dara chu inbuan alo thiam fe a, Bukbawnga lah a duai lo, hmuhnawm tak an ni!
An phawk a chhuak dun ta a le, Sepa chu an hnuk sawn hual hual ta mai! Ral muangin an awm tawh a, an hlim a ni. Rei lo deuh hnu chuan an duhtawk ta a. Lal leh upa te pawh chuan an thlir ṭhap mai a ni. Upa te chuan tlangval ho tukṭhuan barna tur an lo ruat lawk vek tawh a, Pasalṭha ho chu Lal inah tukṭhuan an bar dawn a ni. Midang ho pawh chuan an tukṭhuan barna tur an pan ta sang sang hlawm a. Lal fanu Ngurpuii chu rei a chen tawh lohna tur Herhzawl lalin an inah chuan a phe vat vat mai le! Tukṭhuan hriat reng tlak an bar dawn ta a ni. Pasalṭha Selzama leh Chhunthanga te chuan fing takin an sawi rem ta si, a hminga palai kal tir chiah chu an bak ta! Hmangaihna in a a suihzawm thinlung pahnih te kawlpui phelh a nih zet zawngin hlimna in hmun a chang ṭhin!
Chu ni sen sa chuan nilenga a hna tlin tum zet leh Herhzawl khua hlimna chhim ve tum zet chuan khawvel, sei fate tual chu a en a. Herhzawl khuaah pawh hlimna in hmun a chang tak zet a ni. Khua a in tin ten an zu bel an pu khawm hlawm a, Bukbawnga leh Dara pawh an khi sung tawh mai! Lal mualah chuan Pathlawi Kunga chuan khuang a beng a, an lam ta siau siau mai le! Herhzawl nula te mit chuan Thanpuia an thlir leh ṭhap ṭhin, lawmpa atana it tu an va tam tehlul em! Hetih lai hian Aimawia pawh chuan a hun ṭha bawh pelh a tum hauh lo, chet nat chu a tum viau mai le, zan hun mawlh a ni a nghahhlelh tawh ni! Pasalṭhate rammu sei fate tana penchhuak te chawimawi an ni meuh chu Darphawa pawh a hawi vei lur lur mai chu a ni. Hnehna hlado chham ni a pathlawi ho fatu pawh chuan an sa chhum te chu an tuah so barh barh a, an sate chu a lo thau bawk nen a rimte hlei hlei chu a tui tawh a ni. A khat tawkin an chetna ah an lo chheih ve a, thla thum bel an inchhawp bawk a, an hlim hle a ni. Tlai lam a nih meuh chuan ruaipui kil turin an han inbuatsaih ta, changel hnah hlai hlep hlawp chu Lal tualah an phah ta fur a, tlangval ho leh pathlawi mawngzang deuhte chuan mautheiin satui chu an han sem zung zung a, ui in bauh chhur chhur thawm leh nuho mahni fate au thawm chuan chulai hmun chu a luah khat zo ta! Thanpuia pawh a ṭhiante nen ruai kilin a ṭhu ve a, Aimawia chuan a tuipui chu a hawp uar hle mai le! Ngurpuii pawh a pate bul lamah a mawihawih in a ṭhu ve na a, a rilru erawh pasalṭha Selzama te bula ṭhu bulah chuan a awm thung!
Zan te hlei hlei chu nula leh tlangvalte nghahhlelh a ni, tlai lama chai duhtawk lo fe fe te tan chuan a nghahhlelhawm hle ang le! Chhawrthlapui pawh chuan chu khua hlumna rawn ṭawm tumin arsi te pawh chuan an rawn bih far mai le! Pazawna leh Aimawia te hlei hlei chu an hlim a, sa tui hang an lo hawp uar deuh bawk a, tum an nei ran mai le! Lal fanu leh Pasalṭha Thanglura te pawh nula leh tlangval te bulah an awm ve a, zai an han vawr a khuangbengtu pawh an inthlak zek zek mai le! Nula leh tlangvalte lawmna hun a ni,rei fe kut pui an er a,nula te lahin an puante bang sauh sauhin hun an hmang kha a ni, nimahse Pawih ral lian avangin kut pui an hmang thei ta si lo! Tuna hetiang hun rawn her meuh chu an tana hlimna a ni si! Kut pui ai pawn an hlim zawk ngei si!
' Kut ni hunpui a thleng ṭhin...
La leh val zawngte hlimna,
Kut pui a ṭiak, a hun leh tur beiseina nen an thlir ṭhin!'
An hlim bawk a, tlaivar hial an rawt mai nghe nghe a, khuangbengtu te lah an bula miten a tiphur tur tawk lekin an ka an hnawn sak ṭhin a! Zan hun pawh a rei thei meuh lo chu a ni. Aimawia lah a bo ta daih mai chu a ni, Dara leh Buka erawh an phur dun bawk a, kawngna sawi lovin an vir zek zek mai a ni!
Hringfate hunbi hrilhtu Bawar te an lo pau ṭan ta,khua a thiang e tiin annem an rawn hlan a. Nula leh tlangvalte pawh an lo tlaivar ta hial mai chu a ni. Ni rawn tlangsan hma chuan an ṭin ta rih a. Tukṭhuan bar hunlai chuan Pasalṭha Thangnghilhlova te ho an rawn thleng ve leh ta! Lalte chuan an lo dawngsawng thuai a, an hlimna chuan ava chim sang em! Herhzawl lal chuan an hnehna chu a lawm nawn ta! Vanphai pasalṭha Tlanga pawh a rawn khi vei suk suk a, Herhzawl khua in khual an ngah ber ṭum a ni ta hial a ni.
A tuk varṭianah chuan khual valte chu an ṭin ta a! Hun hlimawm hmang an ni bawk a tlangval ho pawh raldo aiin an chau hle zawk ni hialin a lang mai reng a ni. Bawkmual lam an pan ta nguah nguah a, Darphawa pawh a kal zai lur lur reng mai! Tin, lam kal tlangvalte an tir lawk bawk a, an ṭhahnem tlang bawk a, a kal nguah nguah mai chu a ni. Pasalṭha Tlanga leh Thangnghilhlova te, Vanhnuailiana pasalṭha te hian Silai eng emaw zat an rawn hawn ve leh a. Chu erawh an ni ho chuan an insem ta thung a, chu chu Selzama te duh dan a ni. Bawkmualah hian an lal Ṭhalura lal atan lo dah leh tawhin a nun a siam ṭha tawh bawk a, khua pawh a hnum leh ṭan tawh a ni. Pasalṭha Hrangkhuman an tlangvalte a lo hmuh chuan a hlim hle a, a hliam pawh alo dam tawh a, Lal in thleng chuan a zui nghe nghe a. An tlangvalte lo hmuah zai an rel ta nghe nghe a, intinin an zu bel te thawhkhawm in an lo hmuak dawn a ni.
........ ......... ..........
Hmangaihte sakhmel hmuh theih loh tluka na hi a awm a ngem le? Lasi nula Chawngmawii chuan Buannel a fang a, thing lianpui pui lo ngir khup te chuan a lunglen a va tizual em! Mahse tunah zawng Thanpuia te pawh an khaw lamah an let mek a, a lungmawi chu a rawn zawng ngei ang le! An lalnu lah chuan hmun danga a awm a hun ṭep tih a hrilh tawh si! A rilru a hah ve hle chu a ni. Varparhi nen chuan an inhnem tawn ni tin a ni ber mai!
........ ......... ..........
Bawkmual then hma chuan Pasalṭha Thanglura leh a naute chuan an pen san ta, an lo inngaina hman viau a ni! Pasalṭha Thanglura hian kawng tluan khan Pasalṭha Selzama leh Chhunthanga hnenah lawmthu a sawi a. An ni lah chuan 'kan tih tur kan ti a ni...ti kha chuan a hmingin palai tirh chiah a nih kha ngai tawh ni' nui sang chuan an ti ve thung a. A dik reng a ni, a nupui neih huna tel ṭheuh turin a sawm a, pasalṭha Selzama chuan,
" Lura, rei rial hauh suh ang che, tin, nakin hun a la her a nga, Herhzawlah lalna tlang chang tura an tih che chuan i pawm ngei dawn nia!Hnial hauh suh ang che...!" an tih leh ngat phei chuan Selzama thil thlir thui zia hrethiamin a finzia a hria a a bu nghauh nghauh mai a ni.
Pasalṭha Thanglura chuan Thanpuia darah a beng thak thak a,
" Pasalṭha, ila rawn zin ngei dawn nia!" Tia thlahin a vaibel, tursing vaibel hnum hlarh chu a hlan hial a ni. In hrethiam tawn em em chuan an in kalsan ta! Ṭhen leh tura tawnna, tawng leh tura ṭhenna ram a ni miau mai si!
Pasalṭha Thanglura pawh thinlung hlim takin a naute nen Kangzawl khua an pan ta a. Herhzawl lal fanu khan an khaw dai thlenga thlahin a beng bulah,
" Min rawn hruai ni tur nghakhlel takin ka lo thlir reng ang, rei rial suh aw...Lura!" A tih kha a bengah a ri nawn tlut tlut a. A phei khai a zang vah mai a ni. Tunah zawng lal makpa a ni dawn ta, a man leh mual lah a rammut pui pasalṭha te an dah lawk sak diam lawi si! Chutih rualin a naute a chan nual a, Kangzawl khua luh chu a hreh thar leh hle, a mah pawh khan Pialral kawngka a hawng ṭep chu a ni.
Pasalṭha Selzama chuan Darphawa hnenah an khua a zan an riah theih loh tur thu chu a hrilh lawk a, Darphawa chu a ngaih dan a nih loh hmel hle a, mahse Selzaman thiam taka Sa-ui tanni tur a hnaih tawh thu leh an lal ten an ngaihchan reng tawh thu te, Chawntui khuaah pawh an riah dawn tawh loh thu te thiam taka a fah chuan a lungawi leh hmel ta deuh a. A zai leh lung lung thei tawh a ni, Bukbawnga nen chuan a kel rawl a kel rawl in hla an inphuah el kawng tluan mai a ni. Bawkmual khaw daia Darphawan kal raih a a bawhhla chham chu an han en a, an nui sang a, Bawkmual khaw daiah hian zan an tum tawi pui a, khawchhung lam aṭanga Belpui rawn thleng te an han birh tlan hnu Varṭianah chuan an kal san leh ta! Bukbawnga leh Darphawa pawh an han inbin fiam leh te te a. Zin tura intiam ve ve chuan an in thlah thei ta! An thutiam an hlen dun ngei ang le! Vanhnuailiana pasalṭha Rala leh a naute ho pawh chu an peng ve leh ta! Lusei hnam khat thlahtu bul in a hrin te chu inngaina zia a ni lo, an thil tawn avang chuan an in unauna a nghet zual sauh a, in kham lo tlang fe chuan an inṭhen ve leh ta bawk a.
Pasalṭha Chhunthanga chuan a naute pahnih chu an khaw lamah a tir ve leh ta! Chawntui lal Lalvura pawh a hlim hle ngei ang le! A tlangval rammu te hian Silai fung eng emaw zat an hawn bawk nen, chutah Serzawl lal te nen sa ui an tan dawn bawk nen hlim lo chi a ni lo ve! Chawntui khua chu lenglen hunah an thleng hman ngei ang le! Hetih lai hian Pasalṭha Thangnghilhlova, khhanu vohbik leh Raltawna te ho chuan an khaw lam an pan ve leh tawh bawk a. An ni zawng kawrvai ep a awm an ni a, an thlang em a, kawng lakah zan riat vel an thang ngei dawn si! Kam ṭha tinrengin leh inzin pawh ngei tura intiamin an in thlah liam ve leh ta!
Chawntui khua ten an tlangvalte chin an lo hre tawh bawk a, chu zanah chuan inring ranin an lo awm tawh a. Ṭhut muan ar khuan hun velah chuan le, kawtchhuah lam aṭang chuan pasalṭha Chhunthanga rawl ngei chuan kal raih hian...
"Arsi e thlapa chawh law,
Ralvawng zalang ka duhin e,
Hawihkawm e, thanglung ṭhawn ka do,
Rimnampa ka tlun e..." an tih meuh chuan khawchhung lamah pawh chuan silai a puak ve leh ta zawt zawt mai le!
Pasalṭha Chenhranga leh a hoten belpui pu in kawtchhuah an rawn pan a, an hlim kher mai le! Mipuiin an la chim thiang si lo, chung belpui rawn pu phei te chu Bukbawnga chuan ' Ka naute an ni e!' a lo mauh mai a, Buka meuh zawng kam ṭha sen hun hi a hre em asin! Mut theih va ni suh, Chawntui valte chu an tlaivar pui leh ta, leilung lanah chuan an Serzawl valte chu an khaw lam panin an liam ve leh ta!
Khawkar kawngah chuan zankhat an riak leh a, kawng lakah chuan sa te kap zeuh zeuhin tumbu leh hruizik te an la pah zel a. An chaw lak pawh a ṭha ṭhin hle a ni. Serzawl mihrangte hi an khua an lut dawn ta. Chu zanah ngei chuan an thleng dawn tawh si a. Hetih lai hian Pasalṭha Selzama tlangval tirhte pawh chuan Serzawl kawtchhuah lungdawh an thleng ve ta! Serzawl Lal Lalbula pawh hian a pasalṭha te chin chu a lo ngaichang reng tawh a ni. Suaka te ṭhian dun chu khawchhungah lutin Lal in an pan ding ta nal nal mai le! Lal in an thlen chuan luh an han dil te te a, Lalbula chuan a lo chhawn rang hle mai, a khaw tlangvalte an hmuh meuh chuan a va hlim tehlul em! Chanchin ṭha ava ni tehlul em! Tunah chuan a pasalṭha rammu, pawih ral lian tudaitute chu an rawn thleng dawn ta! Lal fanu Saipuii chu hlimna thlipuiin a nuai vel a, sakhmel hmuh chak takte hmuh hun thlira hun hmang liamte tan zawng tawn ni lo her tur hi a nghahhlelh awm em asin! Lal in aṭang chuan tlanchhuakin a ṭhiannu Ṭhuami te inlam a pan ta vang vang a....! A thinlung a leihbaw dawn a ni mahna!
Ni suk chen vel a nih chuan Serzawl khua an hnaih tawh hle a, an va hlim tehlul em! Pasalṭha Selzama thung chu hlim vak awm pawhin a lang lo, a ni renga an hruaitu ber a ni a, a naute a chan nual si! Nu hovin an ṭah khum anga, eng tin nge a chhan tak ang! He indona hian nunna a heh em em mai si, nunna chan tawh te lah han pek let theih ni miau hek lo le! Thingchang mual mawngah an awm reng tawh a, an kal muang tawh hle a, zanriah an han buatsaih leh te te a, Thanpuia chuan sakhi a kap a a sa chu a han siam zung zung a. Thanpuia hi an zah tawh hle a, a chet ve pawh an phal tawh lo a ni, amah lah a inthlahrung viau lawi si! Aimawia chuan sakhi sa chu an hem leh te te a, kawng tluana fiamthu thawh tur hria a ni a, Herhzawl khuaah khan a to hle kha a ni. Sakhi chek an siam lai chuan Thanpuia chuan apa Zamkunga a hre chhuak uai uai mai le! An sa te chu an han tihmin a, a rim te lah chu aw.... ! Faisa lah an chhum zo vek a, zan khua a an rin tur a ni si! Zanriah an han siam ta, an chaw te chu changel hnah hlaipui chungah an khawrh khu vung vung a, sakhi sa chu a laiah an dah khu vung vung a, a chek te lah mautheiah thli chhuakin an keng far a, pasalṭha Selzama bar hun an nghak leh ta ṭhap mai le! Upa berin a bar hma chuan han bar khalh ngawt thiang va ni suh, an en ta ṭhap mai le...Buka rilṭam chuan an tur ngei a... chutah an kut te timuke ṭhe ṭhaw chuan an han bar ta a le...! An zo buh hmui hiam chu a kaw chak ngei mai, Sakhi sa tuihang leh a chek te chuan an han thual thla a, ṭawng zai rel thei va awm hek suh...! Puar el euh chuan an ei ta a ni.
Zanriah kham chuan rei ṭhu muang lovin an meichher puah sa an han chhi kai a, kal an han rem leh ta. Chu zan arkai den zan chuan an khaw kawtchhuahah an tlaivar dawn a ni. Pasalṭha Selzama chuan chu chu a lo chhut lawk thlap a ni. Chu zan thla chu ava eng nuam tehlul em! Mahni bawh ramchin a awm an ni bawk a, meichher chu a hming chuan an chhi ve mai niin a lang. Ṭhut muan ar khuan lai chuan thlen hlan an nghahhlelh an kawtchhuah an dai ta, an hlimna hi khuanun a hriat pui ngei ang le! Chutah le bawhhla chham tur chuan Selzama chuan Thanpuia chu an ti a, tlangval ho pawn an silai an lo sawh sauh sauh a, muang kal raih chuan Thanpuia chuan bawhhla hetiang hian a chham ve ta....
"Arsi e thlapa chawh law,
Ralvawng zalang ka duhin e,
Hawihkawm e, thanglung ṭhawn ka do,
Rimnampa ka tlun e..." a ti fan raih a..Silai puakin a lo zui ta zawt zawt a!
Lal fanu Saipuii luhkasanga bawhhla chham hun ngaichang reng, a ngaih la tawk lek a eng mahni hna tlin em em chhawrthla pui eng zam raih hnuaia lo ding chuan chu rawl chu....kha rawl kha....
( chhunzawm tur)
( PASALṬHA THANPUIA)
M.Lusei Palian
........ ......... ...........
Chutih lai tak chuan Silai a puak dur a, Ngurpuii te ṭhutna chu a rawn nghing ta lawih mai le...! Thanpuia leh Pasalṭha Thanglura an ding chhuak rang kher mai! A ai na fe chuan an awmna leikapui chu a nghing leh lawih mai! An ni ho hian inchhung lama pasalṭhate thu an lo ngaithla tui viau a, an lamah hlir beng an lo dawh laiin Herhzawl pathlawi leh tlangval ho sepa talh tur buaipui chu an lo hre hauh lo a ni. An Sepa talhtur hi Ngurpuii ni Thangpuii fapa tleirawl fel tawh tak Saitea kah hlum tir an lo tum a, a ni chuan a lo kap hliam a lo ni! Rang fe hian pasalṭha Thanglura leh Thanpuia leikapui aṭang chuan an zuang thla nghal a, chu sepa lah chu thih tha in ṭan a lo khawh tawh si! Pathlawi ho leh tlangval ho lah an buai pheng tawh si..! Pasalṭha Thanglura leh Thanpuia chuan chu sepa mengsen rum kawlh hmel fe chu an pan ta! Rante hian mi huaisente mitmeng hi an lo hre phian a ni, chu sepa chu a tal chiam ngam ta hauh lo, chutah pasalṭha Thanglura chuan Thanpuia chu an melh zauh a, sepa ki inkheh tan tawhah chuan an man nghal a, Thanpuia pawh chuan Thanglura tih ang chiah chuan an ti ve nghal zat a, an hnuk chhuak ta hawn hawn mai le! Lal tualah chuan sam zet hian an hnuk chhuak ta, chu thil thleng chu an lo thlir ṭhap mai a, Ngurpuii pawh chuan ngaihla thei ang berin amah chhantu chu a lo melh vei bawk a, chutah le...chu Sechal chu Dara Darphawa chuan sam zet hian a rawn kap thlu ta a, a ni fiamthu duh pheng chuan, chu Sepa let reng chu an rap a, hlado chham an tum ta....
" A khi e.....!" An ti ṭan chiah chu Buka, Bukbawnga chuan a ka a rawn hup in a rawn bin ta... Chutah Dara lah chu inher rem hretin,
" Ka tum tawk an awm ta a ni maw...!" Nui duh hauh lo chuan an ti a. He Darphawa meuh hi chu pian mak ṭengṭung, hmul phurh chhe fe hi a ni roh vei nen, a che te reng reng hi a mak a, phawk fe fiamthu duh zet a ni vei nen Buka nen chuan an inpawmchilh ta!
Tlangval ho lah chuan..." aw...aw...Ka rin leh ka rin..!" an lo ti bawk a, thinrim awm fea lang chuan an han inbuan dun ta tak tak mai le, Lal inchhunga mite pawh an rawn chhuak ta...
Buka leh Darphawa chu an thlir ta thap mai le! An ni pahnih lah fiamthu duh fe hi an ni si a, an inkan chhawk ta zak zak mai le..
Chutah le... Aimawia chuan, " Dara ṭang ta che maw le.... Pa Buk, zam hauh suh..keuh dawp teh...!" A lo ti a, an haw haw luai luai mai a ni. Dara chu inbuan alo thiam fe a, Bukbawnga lah a duai lo, hmuhnawm tak an ni!
An phawk a chhuak dun ta a le, Sepa chu an hnuk sawn hual hual ta mai! Ral muangin an awm tawh a, an hlim a ni. Rei lo deuh hnu chuan an duhtawk ta a. Lal leh upa te pawh chuan an thlir ṭhap mai a ni. Upa te chuan tlangval ho tukṭhuan barna tur an lo ruat lawk vek tawh a, Pasalṭha ho chu Lal inah tukṭhuan an bar dawn a ni. Midang ho pawh chuan an tukṭhuan barna tur an pan ta sang sang hlawm a. Lal fanu Ngurpuii chu rei a chen tawh lohna tur Herhzawl lalin an inah chuan a phe vat vat mai le! Tukṭhuan hriat reng tlak an bar dawn ta a ni. Pasalṭha Selzama leh Chhunthanga te chuan fing takin an sawi rem ta si, a hminga palai kal tir chiah chu an bak ta! Hmangaihna in a a suihzawm thinlung pahnih te kawlpui phelh a nih zet zawngin hlimna in hmun a chang ṭhin!
Chu ni sen sa chuan nilenga a hna tlin tum zet leh Herhzawl khua hlimna chhim ve tum zet chuan khawvel, sei fate tual chu a en a. Herhzawl khuaah pawh hlimna in hmun a chang tak zet a ni. Khua a in tin ten an zu bel an pu khawm hlawm a, Bukbawnga leh Dara pawh an khi sung tawh mai! Lal mualah chuan Pathlawi Kunga chuan khuang a beng a, an lam ta siau siau mai le! Herhzawl nula te mit chuan Thanpuia an thlir leh ṭhap ṭhin, lawmpa atana it tu an va tam tehlul em! Hetih lai hian Aimawia pawh chuan a hun ṭha bawh pelh a tum hauh lo, chet nat chu a tum viau mai le, zan hun mawlh a ni a nghahhlelh tawh ni! Pasalṭhate rammu sei fate tana penchhuak te chawimawi an ni meuh chu Darphawa pawh a hawi vei lur lur mai chu a ni. Hnehna hlado chham ni a pathlawi ho fatu pawh chuan an sa chhum te chu an tuah so barh barh a, an sate chu a lo thau bawk nen a rimte hlei hlei chu a tui tawh a ni. A khat tawkin an chetna ah an lo chheih ve a, thla thum bel an inchhawp bawk a, an hlim hle a ni. Tlai lam a nih meuh chuan ruaipui kil turin an han inbuatsaih ta, changel hnah hlai hlep hlawp chu Lal tualah an phah ta fur a, tlangval ho leh pathlawi mawngzang deuhte chuan mautheiin satui chu an han sem zung zung a, ui in bauh chhur chhur thawm leh nuho mahni fate au thawm chuan chulai hmun chu a luah khat zo ta! Thanpuia pawh a ṭhiante nen ruai kilin a ṭhu ve a, Aimawia chuan a tuipui chu a hawp uar hle mai le! Ngurpuii pawh a pate bul lamah a mawihawih in a ṭhu ve na a, a rilru erawh pasalṭha Selzama te bula ṭhu bulah chuan a awm thung!
Zan te hlei hlei chu nula leh tlangvalte nghahhlelh a ni, tlai lama chai duhtawk lo fe fe te tan chuan a nghahhlelhawm hle ang le! Chhawrthlapui pawh chuan chu khua hlumna rawn ṭawm tumin arsi te pawh chuan an rawn bih far mai le! Pazawna leh Aimawia te hlei hlei chu an hlim a, sa tui hang an lo hawp uar deuh bawk a, tum an nei ran mai le! Lal fanu leh Pasalṭha Thanglura te pawh nula leh tlangval te bulah an awm ve a, zai an han vawr a khuangbengtu pawh an inthlak zek zek mai le! Nula leh tlangvalte lawmna hun a ni,rei fe kut pui an er a,nula te lahin an puante bang sauh sauhin hun an hmang kha a ni, nimahse Pawih ral lian avangin kut pui an hmang thei ta si lo! Tuna hetiang hun rawn her meuh chu an tana hlimna a ni si! Kut pui ai pawn an hlim zawk ngei si!
' Kut ni hunpui a thleng ṭhin...
La leh val zawngte hlimna,
Kut pui a ṭiak, a hun leh tur beiseina nen an thlir ṭhin!'
An hlim bawk a, tlaivar hial an rawt mai nghe nghe a, khuangbengtu te lah an bula miten a tiphur tur tawk lekin an ka an hnawn sak ṭhin a! Zan hun pawh a rei thei meuh lo chu a ni. Aimawia lah a bo ta daih mai chu a ni, Dara leh Buka erawh an phur dun bawk a, kawngna sawi lovin an vir zek zek mai a ni!
Hringfate hunbi hrilhtu Bawar te an lo pau ṭan ta,khua a thiang e tiin annem an rawn hlan a. Nula leh tlangvalte pawh an lo tlaivar ta hial mai chu a ni. Ni rawn tlangsan hma chuan an ṭin ta rih a. Tukṭhuan bar hunlai chuan Pasalṭha Thangnghilhlova te ho an rawn thleng ve leh ta! Lalte chuan an lo dawngsawng thuai a, an hlimna chuan ava chim sang em! Herhzawl lal chuan an hnehna chu a lawm nawn ta! Vanphai pasalṭha Tlanga pawh a rawn khi vei suk suk a, Herhzawl khua in khual an ngah ber ṭum a ni ta hial a ni.
A tuk varṭianah chuan khual valte chu an ṭin ta a! Hun hlimawm hmang an ni bawk a tlangval ho pawh raldo aiin an chau hle zawk ni hialin a lang mai reng a ni. Bawkmual lam an pan ta nguah nguah a, Darphawa pawh a kal zai lur lur reng mai! Tin, lam kal tlangvalte an tir lawk bawk a, an ṭhahnem tlang bawk a, a kal nguah nguah mai chu a ni. Pasalṭha Tlanga leh Thangnghilhlova te, Vanhnuailiana pasalṭha te hian Silai eng emaw zat an rawn hawn ve leh a. Chu erawh an ni ho chuan an insem ta thung a, chu chu Selzama te duh dan a ni. Bawkmualah hian an lal Ṭhalura lal atan lo dah leh tawhin a nun a siam ṭha tawh bawk a, khua pawh a hnum leh ṭan tawh a ni. Pasalṭha Hrangkhuman an tlangvalte a lo hmuh chuan a hlim hle a, a hliam pawh alo dam tawh a, Lal in thleng chuan a zui nghe nghe a. An tlangvalte lo hmuah zai an rel ta nghe nghe a, intinin an zu bel te thawhkhawm in an lo hmuak dawn a ni.
........ ......... ..........
Hmangaihte sakhmel hmuh theih loh tluka na hi a awm a ngem le? Lasi nula Chawngmawii chuan Buannel a fang a, thing lianpui pui lo ngir khup te chuan a lunglen a va tizual em! Mahse tunah zawng Thanpuia te pawh an khaw lamah an let mek a, a lungmawi chu a rawn zawng ngei ang le! An lalnu lah chuan hmun danga a awm a hun ṭep tih a hrilh tawh si! A rilru a hah ve hle chu a ni. Varparhi nen chuan an inhnem tawn ni tin a ni ber mai!
........ ......... ..........
Bawkmual then hma chuan Pasalṭha Thanglura leh a naute chuan an pen san ta, an lo inngaina hman viau a ni! Pasalṭha Thanglura hian kawng tluan khan Pasalṭha Selzama leh Chhunthanga hnenah lawmthu a sawi a. An ni lah chuan 'kan tih tur kan ti a ni...ti kha chuan a hmingin palai tirh chiah a nih kha ngai tawh ni' nui sang chuan an ti ve thung a. A dik reng a ni, a nupui neih huna tel ṭheuh turin a sawm a, pasalṭha Selzama chuan,
" Lura, rei rial hauh suh ang che, tin, nakin hun a la her a nga, Herhzawlah lalna tlang chang tura an tih che chuan i pawm ngei dawn nia!Hnial hauh suh ang che...!" an tih leh ngat phei chuan Selzama thil thlir thui zia hrethiamin a finzia a hria a a bu nghauh nghauh mai a ni.
Pasalṭha Thanglura chuan Thanpuia darah a beng thak thak a,
" Pasalṭha, ila rawn zin ngei dawn nia!" Tia thlahin a vaibel, tursing vaibel hnum hlarh chu a hlan hial a ni. In hrethiam tawn em em chuan an in kalsan ta! Ṭhen leh tura tawnna, tawng leh tura ṭhenna ram a ni miau mai si!
Pasalṭha Thanglura pawh thinlung hlim takin a naute nen Kangzawl khua an pan ta a. Herhzawl lal fanu khan an khaw dai thlenga thlahin a beng bulah,
" Min rawn hruai ni tur nghakhlel takin ka lo thlir reng ang, rei rial suh aw...Lura!" A tih kha a bengah a ri nawn tlut tlut a. A phei khai a zang vah mai a ni. Tunah zawng lal makpa a ni dawn ta, a man leh mual lah a rammut pui pasalṭha te an dah lawk sak diam lawi si! Chutih rualin a naute a chan nual a, Kangzawl khua luh chu a hreh thar leh hle, a mah pawh khan Pialral kawngka a hawng ṭep chu a ni.
Pasalṭha Selzama chuan Darphawa hnenah an khua a zan an riah theih loh tur thu chu a hrilh lawk a, Darphawa chu a ngaih dan a nih loh hmel hle a, mahse Selzaman thiam taka Sa-ui tanni tur a hnaih tawh thu leh an lal ten an ngaihchan reng tawh thu te, Chawntui khuaah pawh an riah dawn tawh loh thu te thiam taka a fah chuan a lungawi leh hmel ta deuh a. A zai leh lung lung thei tawh a ni, Bukbawnga nen chuan a kel rawl a kel rawl in hla an inphuah el kawng tluan mai a ni. Bawkmual khaw daia Darphawan kal raih a a bawhhla chham chu an han en a, an nui sang a, Bawkmual khaw daiah hian zan an tum tawi pui a, khawchhung lam aṭanga Belpui rawn thleng te an han birh tlan hnu Varṭianah chuan an kal san leh ta! Bukbawnga leh Darphawa pawh an han inbin fiam leh te te a. Zin tura intiam ve ve chuan an in thlah thei ta! An thutiam an hlen dun ngei ang le! Vanhnuailiana pasalṭha Rala leh a naute ho pawh chu an peng ve leh ta! Lusei hnam khat thlahtu bul in a hrin te chu inngaina zia a ni lo, an thil tawn avang chuan an in unauna a nghet zual sauh a, in kham lo tlang fe chuan an inṭhen ve leh ta bawk a.
Pasalṭha Chhunthanga chuan a naute pahnih chu an khaw lamah a tir ve leh ta! Chawntui lal Lalvura pawh a hlim hle ngei ang le! A tlangval rammu te hian Silai fung eng emaw zat an hawn bawk nen, chutah Serzawl lal te nen sa ui an tan dawn bawk nen hlim lo chi a ni lo ve! Chawntui khua chu lenglen hunah an thleng hman ngei ang le! Hetih lai hian Pasalṭha Thangnghilhlova, khhanu vohbik leh Raltawna te ho chuan an khaw lam an pan ve leh tawh bawk a. An ni zawng kawrvai ep a awm an ni a, an thlang em a, kawng lakah zan riat vel an thang ngei dawn si! Kam ṭha tinrengin leh inzin pawh ngei tura intiamin an in thlah liam ve leh ta!
Chawntui khua ten an tlangvalte chin an lo hre tawh bawk a, chu zanah chuan inring ranin an lo awm tawh a. Ṭhut muan ar khuan hun velah chuan le, kawtchhuah lam aṭang chuan pasalṭha Chhunthanga rawl ngei chuan kal raih hian...
"Arsi e thlapa chawh law,
Ralvawng zalang ka duhin e,
Hawihkawm e, thanglung ṭhawn ka do,
Rimnampa ka tlun e..." an tih meuh chuan khawchhung lamah pawh chuan silai a puak ve leh ta zawt zawt mai le!
Pasalṭha Chenhranga leh a hoten belpui pu in kawtchhuah an rawn pan a, an hlim kher mai le! Mipuiin an la chim thiang si lo, chung belpui rawn pu phei te chu Bukbawnga chuan ' Ka naute an ni e!' a lo mauh mai a, Buka meuh zawng kam ṭha sen hun hi a hre em asin! Mut theih va ni suh, Chawntui valte chu an tlaivar pui leh ta, leilung lanah chuan an Serzawl valte chu an khaw lam panin an liam ve leh ta!
Khawkar kawngah chuan zankhat an riak leh a, kawng lakah chuan sa te kap zeuh zeuhin tumbu leh hruizik te an la pah zel a. An chaw lak pawh a ṭha ṭhin hle a ni. Serzawl mihrangte hi an khua an lut dawn ta. Chu zanah ngei chuan an thleng dawn tawh si a. Hetih lai hian Pasalṭha Selzama tlangval tirhte pawh chuan Serzawl kawtchhuah lungdawh an thleng ve ta! Serzawl Lal Lalbula pawh hian a pasalṭha te chin chu a lo ngaichang reng tawh a ni. Suaka te ṭhian dun chu khawchhungah lutin Lal in an pan ding ta nal nal mai le! Lal in an thlen chuan luh an han dil te te a, Lalbula chuan a lo chhawn rang hle mai, a khaw tlangvalte an hmuh meuh chuan a va hlim tehlul em! Chanchin ṭha ava ni tehlul em! Tunah chuan a pasalṭha rammu, pawih ral lian tudaitute chu an rawn thleng dawn ta! Lal fanu Saipuii chu hlimna thlipuiin a nuai vel a, sakhmel hmuh chak takte hmuh hun thlira hun hmang liamte tan zawng tawn ni lo her tur hi a nghahhlelh awm em asin! Lal in aṭang chuan tlanchhuakin a ṭhiannu Ṭhuami te inlam a pan ta vang vang a....! A thinlung a leihbaw dawn a ni mahna!
Ni suk chen vel a nih chuan Serzawl khua an hnaih tawh hle a, an va hlim tehlul em! Pasalṭha Selzama thung chu hlim vak awm pawhin a lang lo, a ni renga an hruaitu ber a ni a, a naute a chan nual si! Nu hovin an ṭah khum anga, eng tin nge a chhan tak ang! He indona hian nunna a heh em em mai si, nunna chan tawh te lah han pek let theih ni miau hek lo le! Thingchang mual mawngah an awm reng tawh a, an kal muang tawh hle a, zanriah an han buatsaih leh te te a, Thanpuia chuan sakhi a kap a a sa chu a han siam zung zung a. Thanpuia hi an zah tawh hle a, a chet ve pawh an phal tawh lo a ni, amah lah a inthlahrung viau lawi si! Aimawia chuan sakhi sa chu an hem leh te te a, kawng tluana fiamthu thawh tur hria a ni a, Herhzawl khuaah khan a to hle kha a ni. Sakhi chek an siam lai chuan Thanpuia chuan apa Zamkunga a hre chhuak uai uai mai le! An sa te chu an han tihmin a, a rim te lah chu aw.... ! Faisa lah an chhum zo vek a, zan khua a an rin tur a ni si! Zanriah an han siam ta, an chaw te chu changel hnah hlaipui chungah an khawrh khu vung vung a, sakhi sa chu a laiah an dah khu vung vung a, a chek te lah mautheiah thli chhuakin an keng far a, pasalṭha Selzama bar hun an nghak leh ta ṭhap mai le! Upa berin a bar hma chuan han bar khalh ngawt thiang va ni suh, an en ta ṭhap mai le...Buka rilṭam chuan an tur ngei a... chutah an kut te timuke ṭhe ṭhaw chuan an han bar ta a le...! An zo buh hmui hiam chu a kaw chak ngei mai, Sakhi sa tuihang leh a chek te chuan an han thual thla a, ṭawng zai rel thei va awm hek suh...! Puar el euh chuan an ei ta a ni.
Zanriah kham chuan rei ṭhu muang lovin an meichher puah sa an han chhi kai a, kal an han rem leh ta. Chu zan arkai den zan chuan an khaw kawtchhuahah an tlaivar dawn a ni. Pasalṭha Selzama chuan chu chu a lo chhut lawk thlap a ni. Chu zan thla chu ava eng nuam tehlul em! Mahni bawh ramchin a awm an ni bawk a, meichher chu a hming chuan an chhi ve mai niin a lang. Ṭhut muan ar khuan lai chuan thlen hlan an nghahhlelh an kawtchhuah an dai ta, an hlimna hi khuanun a hriat pui ngei ang le! Chutah le bawhhla chham tur chuan Selzama chuan Thanpuia chu an ti a, tlangval ho pawn an silai an lo sawh sauh sauh a, muang kal raih chuan Thanpuia chuan bawhhla hetiang hian a chham ve ta....
"Arsi e thlapa chawh law,
Ralvawng zalang ka duhin e,
Hawihkawm e, thanglung ṭhawn ka do,
Rimnampa ka tlun e..." a ti fan raih a..Silai puakin a lo zui ta zawt zawt a!
Lal fanu Saipuii luhkasanga bawhhla chham hun ngaichang reng, a ngaih la tawk lek a eng mahni hna tlin em em chhawrthla pui eng zam raih hnuaia lo ding chuan chu rawl chu....kha rawl kha....
( chhunzawm tur)
A van ngaihnawm tak emmm
ReplyDelete