LUNGRENG NGÂW..S-2...(10)...
LUNGRENG NGÂW.....S-2.....10....
(PASALṬHA THANPUIA)
( M.Lusei Palian)
........... ........ .............
Chung tlangvalte chuan an lawmnute thinlung an kal tel pui ta vuah vuah mai chu a ni. Serzawl khua chu a ngui ve nghuai a tih theih hial awm e. Rammu, rawlrala chetna, ramchhuah ni khua te hi an ngaih varung ṭhawnte, an lawmnute thinlaiah an lo cham reng ṭhin a. An va thang zat te, a ni leh zan te hi an lo chhinchhiah kiau ṭhin reng a ni. u
Khaw nghak tlangvalte pawh chuan an tih tur an hai lo hle a, thingtuai te put belhin khaw hungna te an chei ṭha a. Pasalṭha ten an enpui reng bawk a, ral lo luhna tur ni a an rinna lai phei chu an uluk zual hle ṭhin a ni.
Heng nikhua reng reng hian khawi Lal mahin a pasalṭha te leh tlangval zawng zawng a tir chhuak ngai hauh lo a ni, chutianga apa chhuak an lo awm ngai a nih chuan Lal â tak a ni ngei ang. Rodawla ngei pawh pawih raldo tur zingah a tel ve leh ta lova, khaw hungna an thawm ṭhat lai te chuan a kal chak ve zia a sawi chamchi a, tin, pawih ral a hlauh loh zia te chu uar takin an sawi vei thul, val upa Hnuna beng a kham takzet a ni. A ni Rodawla lah hian Sakhi te hi a kap ve zuk zuk roh a, a hming ṭha tawk lek hian a awm ve ṭhin reng a ni.
Khatia an chhuak ta kha Aimawia te ho chu an kal tlang ta a, mi hriat loh deuh chuan,
" kha maw..Zawna, Vahrit awmna chu kan hriat tak mai kha...!" ring vak lo chuan an rawn ti a.
" Ni chiah e..maw le, a nih chiah kha, kan chiang a ni lawm ni? Amah pawh kha a thirseh nui hui alawm!" Pazawna chuan a lo ti let ve sak a. Thanpuia chu zah hmel tak chuan a kal a,
" A...min chah a, ka hawn ve mai a ni, chu zawng chu a ni...sawi tawh teh suh u, mi reu reu hian an hria a nge!" An ti ve thung a. Mahse an ni chuan an uar sauh zawk mai thung a, fiamthu chuan khawnbawl nih te chu an han dil fiam thul, Saipuii vahrit alo hawn ta kher kha Thanpuia pawh a inchhir ve ta lek lek hial a ni.
Bukbawnga chuan hma a hruai ta char char a, a ni hi pathlawi fiamthu duh zet huaisen fu si a ni thung. Sapui beihnaah pawh vawi tam a tel tawh a, mahse lan sarh tum ngai hauh lo mi a ni a, Serzawl hian pasalṭha an neih nual avangin a langsar lo mai zawk a ni. Ni suk chen vel a nih chuan rei vak lo an chawl a, an kal lehnghal a, an chhuah hunin a zir bawk a, zanriah chu an fun lawk thlap hlawm a, thim hmaa Chawntui khaw lam a thui thei ang ber kal chu an tum ber a ni. Pasalṭha Selzama hian Chawntui thlen pui phawt a, chuta ṭanga a ṭul dana chhuahpui leh chu a tum dan a ni. Tlangval rual tha za lai ṭhah a hruai bawk a, an kal sawt viau mai reng a ni.
A tuk ferehsan velah tal Chawntui khua thlen pui a tum a ni. Zanah pawh meichher chhi in a theih chin chin kalpui a tum a ni, chu chu Bukbawnga duh dan pawh a ni reng a ni. Ni tlak dawn ṭep chuan meichher tur an dap ṭan ta a. Selzama chuan tlangval ho hnenah chuan,
" A tam thei ang kha meichher tur siam lawk ila, zanin hian kan theih chen chen kan kal anga, riahbuk hran pawh kan sual lovang, kan lusei pui te thlaphanga an awm lai hian muang lutuk hman kan ni love..." hawi kual vut vut pah chuan an ti vei khuk a.
Chutah tlangval ho chu mau hmunah chuan an lut ta suau a, an han che tak tak a, tlangval pakhat zel chuan meichher tura siam sa pathum pali vel zel tur hi an rawn pu chhuak ta zel a, tlangval sawmhnih ṭhalam in an han pu ta vek mai chu a nia, an kal thui thei ngawt ang le! Thanpuia te ṭhian ho pawh chu a hma zana tlaivar an ni tih reng a hriat loh, meichher tur pu tam tamah chuan an ṭang a. Kal an han siam leh a, uih zawn ang vut vut hian an kal a, Pasalṭha Selzama chuan hma an hruai ta thung a, a phei khai ala zang in a zam ala ṭha takzet a ni. Thui fe an kal leh hnu chuan hmun zawl nuam deuh an va thleng a, chutah chuan zanriah a bar pui ta a. Zanriah an han bar zo chu khua pawh a thim nghal mai reng a,tlem chuan an muang ta deuh a.
......... .......... ...........
Pasalṭha Chhunthanga te ho pawh hmanhmawh tak khan an khaw lam an pan ta a. A rilru a hmanhmawh hle a, chutih rual chuan kum lamah pawh upa deuh tawh upa Tuaka an zingah a tel ve si, an hnuk chau lutuk ang tih an hlau deuh si. An han chawlhpui leh ṭhin a, a hnu deuhah chuan Pasalṭha Chhunthanga chuan rem a ruat ta a, Upa Tuaka leh tlangval pahnih chu rawn muang deuh se, an ni tlangval pathum nen hmanhmawh deuh zawkin khaw lam an pan thung dawn a ni. Ṭha an ti tlang hle a, chutiang chuan an ti ta a. Pasalṭha Chhuna erawh chuan a naute pawh chu hrilh lawk sa in a chhun a zanin an khaw lam an pan thung a. Khaw lam in rilru a kap hneh bawk a ni ngei ang, an kal thei hlawm phian a ni.
Zanriah tur an buaipui a, an bar lawk a, rei khawmuang lovin Chawntui lam chu an pan leh ta. An hnung fe ah upa Tuaka te an awm thung a. An ni hi an thlen hmasak a ngai a, Silai an keng nual mai si a, ralṭit lai chuan silai fung sawm chuang chu thlamuanpui tham a tling hle si! Heti ngat a an kal chuan an khua chu an thleng har lo tawp ang le....!
Chawntui Lal Lalvura pawh a lal inchhungah chuan a vei tawn sek a, pawih ral lianin Khawng khua an run tawh thu an hre tawh nen, pasalṭha Chhunthanga te lo thlen hun mawlh chu a nghakhlel a ni. Serzawl khua run tuma a hma a tlangval te va che chhuak chu pawi a ti tawh hle a, mahse koh kir a, auh kir rual a ni tawh si lo! Pasalṭha Chenhranga leh tlangval ten uluk fe hian Chawntui khua chu ralven buk hmun thumah siamin an veng a, tlangval an nei tlem tawh hle si nen, an zam ve hle a ni. A ni Chenhranga lah hliam tuar a ni bawk si, manganna tham chu a ni reng a ni. Lalvura pawh chuan Pasalṭha Chhuna te chu nghakhlel viau mahse an lo let ala hun tlat bawk si lo. Hmun ralṭi ah chuan thlamuanpui tham pasalṭha te hi an ngaihawm duh em bawk atin ni!
........... ............ ............
Chumi zana van lam ropuina arsi eng pe chiai chu Thangi chuan luhkapui aṭang chuan a thlir vang vang a. Eng emaw ti tak hian a awm a, Thanpuia te pawih raldo tura an chhuak kha a thlir reng a, a han vanduai palh ang tih chu a hlau hle a ni. Zan tin amah rim hian rawn chuangkai lo mahse a ngaihven ve riau hian a inhria a. An naupan lai pawh khan kawi bial mawi tak a lo pe tawh a, tin, ar pui kawlh lakah alo chhan tawh vei nen, chung hunlai te chu an dawn kir a, a khi vei suk thei hial a ni. Inchhungah lutin vawkchaw a chhum a, a ngaihtuahna erawh hmun dang daihah a awm thung si!
Thangi, Lalkhawthangi chauh hi thinlung ruak huai a ni lo, Lal fanu Saipuii pawh hian Vahrit rawn hawnsak tu Thanpuia kha a ngaihtuah ve viau thova. Pawih ral do khan kal ve lo se a duh hle na a, hmeichhe inrawlhna chi lah a ni der si lova. An tuala tlangval ho lo din lai ngei pawh khan a vahrit rawn hawn pawm chung ngei khan ava thlir chu a nia, lawmthu pawh ala hrilh hman si lo! Lusei ho chuan hnehna han chang se a ti hle a, a pa sawi ang tak khan Run ral thleng ṭhak han um se, rawn pawng ngam tawh lo turin a duh hle a ni.
Zamkunga pawh Thanchhinga te inah chuangkaiin an ramvahna chanchin te an hrilh a. Chutih rualin Thanpuia te chu ngaihtuahawm an nih loh tur thu chu an sawi vei nuap nuap a. Pawih ral chungchangte sawi zelin an titi chho ta zel a, an titi lo ngaithla Zamani chuan tuibur a zu ri barh barh a, a fapa Thanpuia chu a ngaihtuah hle mai! Mahse tlangval an ni ve tawh a, mipa ho lah hian ngaihtuah an duh lo hle ṭhin si! Chutia an titi lai chuan tlangaupa au thawm an hre ta a, Zamkunga leh Thanchhinga chu an inmelh nghal thuai mai reng a,tlangaupa chuan ' tlangval ralven buka ralvenga awm tih loh chu Lal muala kalkhawm vek tur thu a rawn au pui a ni. Thanchhinga leh Zamkunga pawh chuan pawipang a awm a nih ringin rangtakin Lal mual chu an pan dun ve ta a.
Pawih ral an hnaih avang hian pasalṭha te hi an fimkhur em em tawh a ni, zan an han mu pawh hi an nghar mut tawh hial reng a. Khaw chhung mipui te tan nun hlan hial an ngam si, chu tak chu pasalṭha mawhphurhna a ni reng ṭhin a ni. Tin, kawng lehlama han ngaihtuah chuan ral leh sapui an hnaih reng reng hian khawchhung impumkhatna hi zuk ṭha sawt zel a!
Lal mual an han thlen ve chuan tlangval ho chu an lo ding hmur tawh a. Thla a chhuah har tawh avang chuan a bula awmtual mei chu an lo vur belh sauh sauh va, Lal luhkapui ah chuan Khawnbawl upate leh Lalbula chu an lo ding a, Lalbula chuan heti hian thu a sawi ta a,
" Aw le, tlangval tlawmngai te u, hei zanin a kan inkoh khawm chhan hi chiang takin kan sawi a nge..... Kan hriat ṭheuh angin kan tlangval in ṭhian, in unau te pawih ral do turin chaw fak hun khan an liam ta a. Khang tlangval zingah khan a tam zawk chuan vahsan an la la zo lova, tun hi vahsan lak lai ngang a ni si! Chuvangin ka upate nen heti hian rem kan ruat ta a, naktuk aṭangin tlangval rualte hmun hrang hranga bung darh tawh lovin, bawh chin zel nei ula, kan ramṭheh a mawng ber aṭanga rawn ṭan chhovin rawn zo chho zel ta ula, ni tam kan ngai hauh lovang le... Chu chuan kan inlungrualna chu a phuar nghet sauh sauh ang a, a thawkmawh deuh khai chhuahna a ni dawn bawk a, chutianga kalpui chu ni se kan ti a ni" tiin tlai lama an thu rel chu tlangval ho hmaah an sawi ta dap dap a.
Lal in thu an sawi zawh chuan a hawi kual lurh lurh a, tlangval ho chu an melh kual a, tlangval ho chuan ṭha an lo titlang hle mai! Chutah Upamin Phirtuala chuan rawn tuihnih ve nghal in,
"Aw le, tlangval te u, kan Lal khan a sawi chiang viau tawh a, tun hi kan lungrual zia lanna tur a ni, tlawmngaihna kan nunpui tlat ṭhin tihlanna tur a ni a, chu chu kan zia reng a ni ngai e. Kan han ṭanrual tak tak chuan kan bawh chin a eng duak zel mai dawn nen, thil harsa a ni hauh lovang le! Ti khan a bul ṭanna tur chu val upa hovin Zawlbukah lo zuk sawikhawm ta ula a ṭha a nge!" an ti a.
Phun nawi leh sa haw pawl awm miah lovin Lal mual aṭang chuan tlangval ho chu Zawlbuk an pan ta a, pa ho pawn zawlbuk a rorel a hun tih an hrethiam a, Zawlbuk an pan ta sang sang a. Zawlbuk hi tlangval leh pa ho rorelna hmun ngang a nih avangin Nula emaw nuho emaw, pitar thlengin ṭul tawpah lo chuan an chuangkai ve ngai lo a ni.Lal fing chuan Val upa te thulak hun tur leh thu pawhchah tur hun an ruat sak thiam viau ṭhin, tunah pawh hian an hma a an tihtur chu val upa kutah an dah fel ta diam kha a ni. Hetianga an tih hian val upa te hi an zahawm sawt a, tlangval leh paho thleng pawh hian val upa thu an hnial ngam loh phah ta ṭhin a ni. Thanchhinga te ṭhian dun pawn Zawlbuk pan zai an rel ve ta a. Chap char awllaia Lungreng ngaw a ṭuan tum kha an ni na a, boruak dangin a tlakbuak avang chuan duh anga awm theih ni hek lo le! Chutih rualin Lungreng ngaw in a hipna chu a na sauh thung a, fangfar puk te chuan a au ni mai hian an hre hial nghe nghe a. Dam takin an awm anga, an la lut ve mawlh ang le!
........... ............ .............
Bukbawnga chuan, " Ti ru le, kal zai i han rel leh ang u hmiang, hei kan kal thei phian a, naktuk ferehsan velah thlen hman tum ang u aw, meichher kha renchem deuh ila, a ṭha a nge!" Vaibel pak khu tual pah chuan an ti a, a ding to vei bawk nen, a kal leh nghal chu a ni ta mai a.
Tlangval ho chu an tho ta sang sang a, kal zai an rel leh ta a, Bukbawnga fiamthu thiam ngang hi a ni vei rawl nen, pawih ral do tura kal e ti lovin an thum leh hak ṭhin a. Mi huaisen thinlungah zawng hlauhna hian hmun a chang lova, hmun ralṭi leh hlauhawm hi an lawm zawk emaw tih mai tur hi a ni ṭhin kumkhua a. Pasalṭha Selzama chuan an kal dan an chhut a, Chawntui khua hi thleng har turah a inngai lo, an thlen hma chuan eng an lo ti hman lo turah a ngai a ni. Lo fing sarih awm vel an kal leh hnu chuan mei eng an hmu ta tlat mai le! Bukbawnga chu a ding ta chat a, Selzama chu a rawn mitmei a. A rilru chuan pawih ral an nih a ring bik chiah lo, a chhan pawh hetiang hmun ualau ah mei an chhem ngam in a ring lo a ni. Pasalṭha Selzama chuan Buka chu an thlek a,
" Kan Chawntui valrualte kha an nih ka va ring em! Mahse inthlahdah hauh suh u!" an ti a.
Bukbawnga pawh Silai hmang mai thei tur chuan an insiam rem leh hrat a, aw te chu thianin mei eng awmna lam chu tlangval ho a pan pui ta zel a. Rin ang ngeiin Chawntui upa leh tlangval te chu riahbuk tualah an lo ṭhu bial far a. An lo mu hman hial tawh a, mahse thawm an hriat khan mei te an chhawm eng ṭha leh a ni.Anni lam pawh hian Serzawl val rual te an nih ngei an ring a, an Silai te pawh hman mai theih chuan an dah tak na a, chetlak erawh an tum miah lo thung a. Tlangval rualte an rawn ding ta khup khup mai chu Upa Tuaka chuan an melh ha a,
" E khai Vala te u, in va rawn thawk nasa ve le!" Aw thian pah chuan an ti a.
Pasalṭha Selzama chuan, " Ni e, ka pu, hei in khaw lam pan kan tum a ni, engtizia a Chhunthanga te ka hmuh hauh loh le!" Hawi kual pah chuan an ti a.
Upa Tuaka chuan, " Ni e, Chhuna khan khawlam a ngaihthah riau a, tlangval pathum leh Silai fung sawm nen khan an hmasa ta a ni.Kei lah kal ve vut vut thei chi ka ni tawh si lova..... E.....kan khaw chhan tura heti zat inlo thawkchhuak thei hi kan va lawm tehlul em! Kan Lal pawh alawm ve hle ang le... Kan piah lo fing thum vel saw ramri, kan invalh chin a ni tawh a, hei ka ban peih ta rih lova, kan tlangvalten hetah hian riahbuk an sual ta a ni. Nangni lam pawh hetah hian riahbuk lian lo mahse zan kan tumtawi tlang mai dawn em ni!" vaibel pak chung chung chuan an ti a.
Selzama chuan chu Chawntui Upa Tuaka thusawi chu a pawm hle mai a, an kal thui tawh viau a, a tukah chuan Chawntui an thleng tawh tho dawnin a hre bawk nen, chulai hmuna zan hun hman a, a naute chawlhpui chu ṭha a ti ta a. Hmanni lawka an leido khua nen ngei khan tun hunah chuan ṭan rual a ngai leh si. A naute ho hnenah chuan chulai hmun a zan an riah tur thu chu an sawi a, tlangval ho an han phe ta suau a, a ṭhenin changel hnah la in an phe nghal thuai a, tuibur hmuam da velah chuan zankhat riahna tur chu an peih fel ta a. Mei pawh hmun thumah an chhep belh a, an ri lang lang hlawm a. Riahbuk pangngai angin sa lo mahse, zan khat han zalna mai mai tur chu an uluk bik vak lo a ni. Mutmu an han tuah meuh chuan van vara siruk pawh vanlaizawl alo thleng der tawh a ni.
Thanpuia te ṭhian ho pawh a hma zana mutmu hmu ṭha ta lo chu an mutui hle a. A mumangah chuan Sazuk chunga chuang nula chu phai bawh hmun rai nuam tak hnim hring nghial chunga ṭhu hian a hmu a. A lo zai rat rat mai a, Silai leh muzuk fei keng chungchuan a lo pan hnai zel a, a hmuh zing ta deuh a, a hmel chu ṭha ta telh telh ta hian a hre hial reng a ni. Thanpuia chu hmu awm pawh hian a awm tlat lova, Biak an tum sateh a a ṭawng ri chu chu nula chuan a hre thei ta hauh lo mai le! Chutah chu nula chu a rawn phun ta sep sep a,
" Thanpui, nang ka hmu thei tawh si lo che a, engtin awm zel che maw? Aw....kan kar a hnaih nan tiin thil ka tihsak in ka pe che a, mahse kan kar daidangtu a lo ni si! Khawchhak pawih ral do tura i kal ve a nih chuan an hruaitu pasalṭha te lakah khan han fimkhur viau ang che aw....!" hmalam thlir chuan an ti a. Thanpuia chuan amah a hmu thei lo leh a ṭawng pawh a hre thei lo chu mak ava ti teh lul em! Chu nula bulah chuan an ding a, a ngaihna a hre lo takzet a ni.
Thanpuia chu alo rum nasa deuh a niang Aimawia chuan a rawn sawi ta nawk nawk a. A harh chiang kher mai! Aimawia chuan a rawn melh zawk a,
" Lal fanu in alo hau che em ni?" An ti a, a inlet thawk a, a mu lehnghal a.
Thanpuia chu harh chiang tak a ni, khawvar ala hla tih chu boruak awm dan aṭang chuan a hria a. A tawnmang mawlh kha a ni, engvanga kha nula khan hmu thei ta reng reng lo nge a nih ang le!? A ngaihtuah nasat poh leh a beidawn a zual ting mai si! A hma zawngin an inbe thei reng kha a ni si a, tun ataka engvanga a ṭawng leh amah hmu thei tawh lo nge ni ang le! A muhil thei tawh ngang lova, a bul vela rannung hram leh chiah chiah ṭhin chuan a khawhar a tizual a, mak tihna in a khat mup mup a. Chutih rual chuan mumang mai mai tiin a inhnem ve leh deuh na a, a ngaih erawh a ṭha thei chiah lo a ni.
Thanpuia chu thawm dim tak chuan a tho ta ngawt mai a, mei chu an chhem alh ṭha leh a hma ni a thalfang atana raw bul chang ro ṭha tawh tak iptepuia a ah chu lachhuakin a suih ta mawlh mawlh a. Kar lovah a suih zo thuai a, a thir zum iptepui a mi chu la chhuakin uluk takin a vuah ta a. Vahrit hmul tlem a ah chu a hmawrah an thiat ṭha leh ta a, Ti hi chuan hmelma te do turin a inpeih ta at mai le. Leilung lan hma fe chuan midang pawh an rawn tho ta a. Tukṭhuan tur an rel zui nghal mai a, mahse helai an riahbuk bulah hian ei ta lovin an fun a, kawng laka ei atan an ti a, iptepuiah chuan an ak ta hlawm a. Upa Tuaka te rual chuan Chawntui khaw lam pan chuan an kal leh ta vang vang hlawm a.
............ .............. ...........
Nau rual chaw chhum hun velah chuan enthlatu a an hman tlangval pahnih te chu Pasalṭha Chenhranga hnenah thaw hlawp hlawp hian an lo thleng hlawl mai a. Pawih ral ho an rawn hnaih tawh thu leh Pangen ngaw bula an innghah mek thu an rawn thlen a. An rawn kal tluang zel a nih zawngin a tuk chawhnu lamah chuan Chawntui khaw dai chu an rawn thleng hman tawh ngei ang le! Pasalṭha Chhunthanga a awm lo nen, a ngaihtuahna a buai nak mai le! Tlangvalte chu Lal inah thu thlen turin a tir liam zui a. Chutah tlangval ho chu an auh khawm tir leh bawk a, ralven uluk a ngai hle tawh a ni. Pasalṭha Chhuna lo thleng hman se tih chu a duhthusam a ni, amah erawh chu a lo thlen ala hun miau si lo ale....! Khua hi alo chhan him thei a ngem le?
Pasalṭha Thanglura leh hote chuan remhre takin pawih ral rual khat chu an hual a, anni lah lung khawkrawk hmunah an tawm ve tlat si nen, inkah chu a har takzet a ni. Mahse Thanglura, thangchhuahpa hi a zam chhe hauh lo, khati taka an khaw ṭhenawm hote an run kha a lai a na tlat a. Tin, an hual mek te hian an duh tak Herhzawl Lal fanu Ngurpuii an kawl si, chuti ni lo se an chimihna a rei tawh ngawt ang le! Pawih ho lah chuan Ngurpuii an kawl avang chuan an huaisar viau mai bawk a, an tawmna lehlam khampang a ni vei nen, han chhuk mai na tur chi a ni der si lo, a ruk tak chuan an mangang hle tawh a ni. Han inkap ṭhin mahse a tu a te mah nunna chan an la awm lo. Thanglura hian luhchhuah mai a duh rum rum tawh a ni.
Hranthang ( Selzading tia hriat lar) leh pasalṭha rual ṭhenkhat in Chawntui run turin Chawntui khua an pan ve mup mup a. Mi sawmruk chuang lai an ni a, Lusei lal te ṭhi leh dar laksak tur leh sal a hruai turin an thawk rip hle bawk . Hranthang hian hmeichhia leh kum upa te chungah pawh zah a ngai ngai lova, rawva takin a che ṭhin! Lusei khua a run reng reng hian an lal fanu emaw Lalnu emaw tal hi khumpui kai pui a tum tlat ṭhin a. Lusei pasalṭhate huat em em leh a lu an lak chak ber a ni. Pangen ngaw bul kawrte kamah riahbuk an sual mek a, a tuk zanah Chawntui khua run tumin an inpuahchah nasa hle a ni.
.......... ............ .............
Pasalṭha Chhunthanga leh tlangval pathum te pawh chu varṭianah an khaw lungdawh chu an thleng ta hlawl mai a. An chau tawh kher mai! An khua alo la him chu an lawm tlang hle a ni. Muangchang chuan ralvenbuk lam an pan ta a, tlangval ho chuan an lo hmu reng tawh a, pasalṭha Chhunthanga a nih ringin an thal pawh la thlah lo mai chauh an ni. An rin ang ngei chuan Pasalṭha Chhunthanga leh a naute an lo ni a, an hlim sawt nghe nghe a, Upa Tuaka te erawh muangchanga an rawn kal ve thu te chu an hrilh bawk a. Tlangval ralveng ho chuan pawih ral Pangen ngaw bul an rawn thlen tawh thu leh tunah pawh an mahni enthlatu an awm thu an hrilh ve thuai mai bawk nen, an buai tlang hle a ni. Khawchhungah an han lut a, ralven buk dang an tlawh kual nghal bawk a, a ruk chuan an inring ve hle a ni. Pawih ral laka tlawm ai chuan lo ṭan ral raih an tum a ni. Serzawl tlangval te kha an mahni rawn pui turin an rawn thawkchuak duh angem? Tih chu chhanna an hriat loh zawhna a ni.
Lalvura pawh mutmu tuah a har a ti hle mai! A lal in chhungah chuan a vei tawn sek tawh mai a, pawih ral an rawn hnaih thu a hre tawh bawk si! Vanphai lama pasalṭha Tlanga leh a hote hi an rawn thleng hman a ngem? Serzawl tlangval rualte pawh an rawn thawkchhuak angem tih chu a rilruah a inzawt nawn sek mai a ni. Pasalṭha te chuan tlaklam pukah lo tawmbo turin an ti sek na a, lo biruk chu a tum lo bur thung, a ṭul a nih leh a khaw pasalṭha te rualin a tlu ve mai a niang chu...(h)! Pasalṭha Chhunthanga a rawn thleng tawh tih a hriat chuan a thaw ve ta huai a!
.......... ........... ...........
Pasalṭha Selzama chu a ding ta chat mai, amaha hriat lawk theihna awm chu a rawn che dat a ni. Chutah chulai hmunah chuan chawl rih turin a naute chu an hui a. Thuawih tak leh thawm chhuah tam lovin, inring tak siin an chawl ta ṭhap mai! Chutah ring lutuk lo fiahfai tak chuan a rawn ṭawng chhuak ta,
" Thanpuia leh Kaia kha....khilai tlang khi han chuan ula, thing ler aṭang khian kan chhim lam khi uluk deuhin han thlir tawh u. Tin, midang ho pawh kha inring tak khan lo awm ula..." an ti a.
An zinga tel ve ta, Upa Tuaka pawh chuan pasalṭha ten hriatna ṭha tak an nei tih a hrechiang hle a. Ngawi reng chuan alo thlir ve tawp a. Thanpuia leh Kaia pawh chuan thawm dim takin tlang lam chu an pan chho dun a, an che fel thlap mai a, Bukbawnga pawh chuan ka lo veng che u ti niawm tak hian khawdang hawi map lovin a Silai dawm reng chungchuan alo thlir ve reng a. An pil bo dun ta.
Tuibur hmuamda awm velah chuan an rawn kir leh ta a. Chhim chhak lam kawrte hrulah chuan an rin ang ngeiin meikhu an hmuh thu leh hla deuh taka mihring ni awm tak tam tak an hmuh thu chu pasalṭha Selzama hnenah chuan an rawn thlen ta mai reng a. A ni chu a lo bu nghauh nghauh a, upa Tuaka lam chu a hawi daih a.
" Ka pu, khawchhung hi kan hlat vakin ka ring tawh lova, in tlangvalte nen khan lo han kal ta ula, helai ramchin hria tlangval pathum vel kan mamawh dawn a, a rang thei ang in kan awmna hi rawn pan se la, kan lo nghak reng ange!" a ti ta daih mai a.
Upa Tuaka pawh khuh khak khakin, " E...hla lah love, helam ram hi kan bawh loh lam a nih vang mai mai a ni. Aw le, i thu ang chuan ni rawh se!" tih pah chuan an khaw tlangval te chu an melh a, kal an siam zui ta nghal a.
An kal liam tak hnu chuan Pasalṭha Selzama chuan tlangval ho chu an fuih mawlh mawlh a, fimkhur taka che tur leh hmelma nena an inpawmchilh hunah pawh zam hauh lo turin an hrilh dap dap a. Tin, a hma lawka an leido khua a nih avangin Chawntui lakah hian fimkhur hle turin a duh bawk a ni. Tuna a thil tih pawh hi fimkhur thu hla a ti a ni a, Chawntui lam hi an rilru la dam hman hian a ring teh chiam lo ve bawk a ni. An mahni lo lambun tum pawh nise an inven theihna hmun tur nia a hriatah hian a awmpui a ni. Bukbawnga leh Thanpuia te chu a hmalam ral hma tawngah an awm a, an mitmeng chu a fing tlang kher mai! Hnah hnuaia rannungte pawh hmuh kim an tum vek emaw tih mai tur a ni.
Rei lo deuh hnu chuan Pasalṭha Chhuna leh tlangval panga lai an rawn lang zui mai reng a. Chik taka lo thlirtu Buka leh Thanpuia te chuan a hlim hmel chu an hmu thei hial a ni. Rawn kal zelin Pasalṭha Selzama chu a rawn pan nghal a,lawmthu an hrilh nual a, an khaw dinhmun hrilhin pawih ral in run tumin an rawn vel mek tih chu an sawi zung zung a, an tlangval pathum laiin an enthlak mek thu nen lam chuan a sawi a. Zamkunga chuan aw thian kharh kharh chuan,
" Kan tlangvalte nen hian hnung lamah kan lo ṭankhalh ange, tuna an chet danah khuan zanlai an nghak dawn niin alang a, tin, anni pawh khuan khaw thlithlai tur an rawn tir ngei dawn a, kut lo thlak rih suh ang che u. Tichuan in tlangval ram chin hria pahnih thum kan mamawh ngei ang le!" An ti charh charh a.
" Aw le, in zanriah tur pawh kan lo kep ang che u a, tlangval ten an rawn pe ang che u. Ka nau rawn hruaite hi rintlak ṭhah an ni a, pakhat hian min zui haw leh se a ṭha a nge!" Chhunthanga chuan an ti ve leh a. Kal zai an rel ta nghal a.
Chhunthanga te an liam hnu chuan Selzama chuan chawntui tlangval te chu ramchin vel chu an zawt a. Chutah ral ho lokal huna an hmuh mai lohnan Lengkir zawl lam chu an pan ta rih a, thim hlimah khaw panna khanah an lo awm dawn thung a ni. Selzama chu a fimkhur hle mai, Laithanga, Ralkapa leh Chawntui tlangval pakhat chu hmelma lam thlithlai turin a tir a. An ni hian chanchin an rawn hrilh dawn a ni. Khaw thim hma chuan Chawntui tlangval sawm tling lo te lokalin zanriah an rawn pe ta a, pali vel chuan an rawn belh ve leh nghal a, a bak zawng an let lehnghal a.
Chawntui Lal Lalvura pawh chuan banglaia silai chu a hrufai ve hauh hauh mai a, a nupui fanau te chuan an thlir ṭhap reng a. Tunah chuan a zam chhe em em tawh bik love, daiah Serzawl pasalṭha leh tlangval rual an awm tih a hre tawh si a, pawih ho chu lo mang phiar a duh em em a ni. Pawih pasalṭha Hranthang chuan an hmalama lo hmuak tute chu hre ngat se, a naute chu a let pui vang vang duh hial ang le. Hrangthang khan Pangen ngaw kha an chuan vel thuak thuak a, mahse a nel ta vak lo a ni, a naute chu Chawntui hnaih lamah chuan a insuan pui ta zawk a. He pangen ngaw hi zan lamah chuan nelawmna a nei miah lo ṭhin reng a ni.
Van lamah chuan arsi a pe chiai tawh a, chu zana thil thleng tur meuh zawng a rapthlak hle ta ve ang le...! Serzawl val rual te an han insem darh ta a, hmun hnihah insemin rual khat Bukbawngan a ho a, Pasalṭha Selzaman Thanpuia te ṭhian thum nen a ho ve thung a. Dai tam hmun biru laiah hmelma ho chu an chang ta khiau mai le...
Zanlai ar chu a Chawntui veng mawng aṭang chuan a khuang ta a, an inchhawn phei ta thliah thliah a, tuikhur mual mawng lamah chuan a zuk tawp ta a. Chawntui pa ho leh val rual an inring tawh hle a, dai lam ngaw chinah Serzawl val rualte an inring tawh hle mai bawk a.
Hranthang leh tlangval rual tam fe chuan Chawntui dai an rawn thleng ta...!
( chhunzawm tur)
(PASALṬHA THANPUIA)
( M.Lusei Palian)
........... ........ .............
Chung tlangvalte chuan an lawmnute thinlung an kal tel pui ta vuah vuah mai chu a ni. Serzawl khua chu a ngui ve nghuai a tih theih hial awm e. Rammu, rawlrala chetna, ramchhuah ni khua te hi an ngaih varung ṭhawnte, an lawmnute thinlaiah an lo cham reng ṭhin a. An va thang zat te, a ni leh zan te hi an lo chhinchhiah kiau ṭhin reng a ni. u
Khaw nghak tlangvalte pawh chuan an tih tur an hai lo hle a, thingtuai te put belhin khaw hungna te an chei ṭha a. Pasalṭha ten an enpui reng bawk a, ral lo luhna tur ni a an rinna lai phei chu an uluk zual hle ṭhin a ni.
Heng nikhua reng reng hian khawi Lal mahin a pasalṭha te leh tlangval zawng zawng a tir chhuak ngai hauh lo a ni, chutianga apa chhuak an lo awm ngai a nih chuan Lal â tak a ni ngei ang. Rodawla ngei pawh pawih raldo tur zingah a tel ve leh ta lova, khaw hungna an thawm ṭhat lai te chuan a kal chak ve zia a sawi chamchi a, tin, pawih ral a hlauh loh zia te chu uar takin an sawi vei thul, val upa Hnuna beng a kham takzet a ni. A ni Rodawla lah hian Sakhi te hi a kap ve zuk zuk roh a, a hming ṭha tawk lek hian a awm ve ṭhin reng a ni.
Khatia an chhuak ta kha Aimawia te ho chu an kal tlang ta a, mi hriat loh deuh chuan,
" kha maw..Zawna, Vahrit awmna chu kan hriat tak mai kha...!" ring vak lo chuan an rawn ti a.
" Ni chiah e..maw le, a nih chiah kha, kan chiang a ni lawm ni? Amah pawh kha a thirseh nui hui alawm!" Pazawna chuan a lo ti let ve sak a. Thanpuia chu zah hmel tak chuan a kal a,
" A...min chah a, ka hawn ve mai a ni, chu zawng chu a ni...sawi tawh teh suh u, mi reu reu hian an hria a nge!" An ti ve thung a. Mahse an ni chuan an uar sauh zawk mai thung a, fiamthu chuan khawnbawl nih te chu an han dil fiam thul, Saipuii vahrit alo hawn ta kher kha Thanpuia pawh a inchhir ve ta lek lek hial a ni.
Bukbawnga chuan hma a hruai ta char char a, a ni hi pathlawi fiamthu duh zet huaisen fu si a ni thung. Sapui beihnaah pawh vawi tam a tel tawh a, mahse lan sarh tum ngai hauh lo mi a ni a, Serzawl hian pasalṭha an neih nual avangin a langsar lo mai zawk a ni. Ni suk chen vel a nih chuan rei vak lo an chawl a, an kal lehnghal a, an chhuah hunin a zir bawk a, zanriah chu an fun lawk thlap hlawm a, thim hmaa Chawntui khaw lam a thui thei ang ber kal chu an tum ber a ni. Pasalṭha Selzama hian Chawntui thlen pui phawt a, chuta ṭanga a ṭul dana chhuahpui leh chu a tum dan a ni. Tlangval rual tha za lai ṭhah a hruai bawk a, an kal sawt viau mai reng a ni.
A tuk ferehsan velah tal Chawntui khua thlen pui a tum a ni. Zanah pawh meichher chhi in a theih chin chin kalpui a tum a ni, chu chu Bukbawnga duh dan pawh a ni reng a ni. Ni tlak dawn ṭep chuan meichher tur an dap ṭan ta a. Selzama chuan tlangval ho hnenah chuan,
" A tam thei ang kha meichher tur siam lawk ila, zanin hian kan theih chen chen kan kal anga, riahbuk hran pawh kan sual lovang, kan lusei pui te thlaphanga an awm lai hian muang lutuk hman kan ni love..." hawi kual vut vut pah chuan an ti vei khuk a.
Chutah tlangval ho chu mau hmunah chuan an lut ta suau a, an han che tak tak a, tlangval pakhat zel chuan meichher tura siam sa pathum pali vel zel tur hi an rawn pu chhuak ta zel a, tlangval sawmhnih ṭhalam in an han pu ta vek mai chu a nia, an kal thui thei ngawt ang le! Thanpuia te ṭhian ho pawh chu a hma zana tlaivar an ni tih reng a hriat loh, meichher tur pu tam tamah chuan an ṭang a. Kal an han siam leh a, uih zawn ang vut vut hian an kal a, Pasalṭha Selzama chuan hma an hruai ta thung a, a phei khai ala zang in a zam ala ṭha takzet a ni. Thui fe an kal leh hnu chuan hmun zawl nuam deuh an va thleng a, chutah chuan zanriah a bar pui ta a. Zanriah an han bar zo chu khua pawh a thim nghal mai reng a,tlem chuan an muang ta deuh a.
......... .......... ...........
Pasalṭha Chhunthanga te ho pawh hmanhmawh tak khan an khaw lam an pan ta a. A rilru a hmanhmawh hle a, chutih rual chuan kum lamah pawh upa deuh tawh upa Tuaka an zingah a tel ve si, an hnuk chau lutuk ang tih an hlau deuh si. An han chawlhpui leh ṭhin a, a hnu deuhah chuan Pasalṭha Chhunthanga chuan rem a ruat ta a, Upa Tuaka leh tlangval pahnih chu rawn muang deuh se, an ni tlangval pathum nen hmanhmawh deuh zawkin khaw lam an pan thung dawn a ni. Ṭha an ti tlang hle a, chutiang chuan an ti ta a. Pasalṭha Chhuna erawh chuan a naute pawh chu hrilh lawk sa in a chhun a zanin an khaw lam an pan thung a. Khaw lam in rilru a kap hneh bawk a ni ngei ang, an kal thei hlawm phian a ni.
Zanriah tur an buaipui a, an bar lawk a, rei khawmuang lovin Chawntui lam chu an pan leh ta. An hnung fe ah upa Tuaka te an awm thung a. An ni hi an thlen hmasak a ngai a, Silai an keng nual mai si a, ralṭit lai chuan silai fung sawm chuang chu thlamuanpui tham a tling hle si! Heti ngat a an kal chuan an khua chu an thleng har lo tawp ang le....!
Chawntui Lal Lalvura pawh a lal inchhungah chuan a vei tawn sek a, pawih ral lianin Khawng khua an run tawh thu an hre tawh nen, pasalṭha Chhunthanga te lo thlen hun mawlh chu a nghakhlel a ni. Serzawl khua run tuma a hma a tlangval te va che chhuak chu pawi a ti tawh hle a, mahse koh kir a, auh kir rual a ni tawh si lo! Pasalṭha Chenhranga leh tlangval ten uluk fe hian Chawntui khua chu ralven buk hmun thumah siamin an veng a, tlangval an nei tlem tawh hle si nen, an zam ve hle a ni. A ni Chenhranga lah hliam tuar a ni bawk si, manganna tham chu a ni reng a ni. Lalvura pawh chuan Pasalṭha Chhuna te chu nghakhlel viau mahse an lo let ala hun tlat bawk si lo. Hmun ralṭi ah chuan thlamuanpui tham pasalṭha te hi an ngaihawm duh em bawk atin ni!
........... ............ ............
Chumi zana van lam ropuina arsi eng pe chiai chu Thangi chuan luhkapui aṭang chuan a thlir vang vang a. Eng emaw ti tak hian a awm a, Thanpuia te pawih raldo tura an chhuak kha a thlir reng a, a han vanduai palh ang tih chu a hlau hle a ni. Zan tin amah rim hian rawn chuangkai lo mahse a ngaihven ve riau hian a inhria a. An naupan lai pawh khan kawi bial mawi tak a lo pe tawh a, tin, ar pui kawlh lakah alo chhan tawh vei nen, chung hunlai te chu an dawn kir a, a khi vei suk thei hial a ni. Inchhungah lutin vawkchaw a chhum a, a ngaihtuahna erawh hmun dang daihah a awm thung si!
Thangi, Lalkhawthangi chauh hi thinlung ruak huai a ni lo, Lal fanu Saipuii pawh hian Vahrit rawn hawnsak tu Thanpuia kha a ngaihtuah ve viau thova. Pawih ral do khan kal ve lo se a duh hle na a, hmeichhe inrawlhna chi lah a ni der si lova. An tuala tlangval ho lo din lai ngei pawh khan a vahrit rawn hawn pawm chung ngei khan ava thlir chu a nia, lawmthu pawh ala hrilh hman si lo! Lusei ho chuan hnehna han chang se a ti hle a, a pa sawi ang tak khan Run ral thleng ṭhak han um se, rawn pawng ngam tawh lo turin a duh hle a ni.
Zamkunga pawh Thanchhinga te inah chuangkaiin an ramvahna chanchin te an hrilh a. Chutih rualin Thanpuia te chu ngaihtuahawm an nih loh tur thu chu an sawi vei nuap nuap a. Pawih ral chungchangte sawi zelin an titi chho ta zel a, an titi lo ngaithla Zamani chuan tuibur a zu ri barh barh a, a fapa Thanpuia chu a ngaihtuah hle mai! Mahse tlangval an ni ve tawh a, mipa ho lah hian ngaihtuah an duh lo hle ṭhin si! Chutia an titi lai chuan tlangaupa au thawm an hre ta a, Zamkunga leh Thanchhinga chu an inmelh nghal thuai mai reng a,tlangaupa chuan ' tlangval ralven buka ralvenga awm tih loh chu Lal muala kalkhawm vek tur thu a rawn au pui a ni. Thanchhinga leh Zamkunga pawh chuan pawipang a awm a nih ringin rangtakin Lal mual chu an pan dun ve ta a.
Pawih ral an hnaih avang hian pasalṭha te hi an fimkhur em em tawh a ni, zan an han mu pawh hi an nghar mut tawh hial reng a. Khaw chhung mipui te tan nun hlan hial an ngam si, chu tak chu pasalṭha mawhphurhna a ni reng ṭhin a ni. Tin, kawng lehlama han ngaihtuah chuan ral leh sapui an hnaih reng reng hian khawchhung impumkhatna hi zuk ṭha sawt zel a!
Lal mual an han thlen ve chuan tlangval ho chu an lo ding hmur tawh a. Thla a chhuah har tawh avang chuan a bula awmtual mei chu an lo vur belh sauh sauh va, Lal luhkapui ah chuan Khawnbawl upate leh Lalbula chu an lo ding a, Lalbula chuan heti hian thu a sawi ta a,
" Aw le, tlangval tlawmngai te u, hei zanin a kan inkoh khawm chhan hi chiang takin kan sawi a nge..... Kan hriat ṭheuh angin kan tlangval in ṭhian, in unau te pawih ral do turin chaw fak hun khan an liam ta a. Khang tlangval zingah khan a tam zawk chuan vahsan an la la zo lova, tun hi vahsan lak lai ngang a ni si! Chuvangin ka upate nen heti hian rem kan ruat ta a, naktuk aṭangin tlangval rualte hmun hrang hranga bung darh tawh lovin, bawh chin zel nei ula, kan ramṭheh a mawng ber aṭanga rawn ṭan chhovin rawn zo chho zel ta ula, ni tam kan ngai hauh lovang le... Chu chuan kan inlungrualna chu a phuar nghet sauh sauh ang a, a thawkmawh deuh khai chhuahna a ni dawn bawk a, chutianga kalpui chu ni se kan ti a ni" tiin tlai lama an thu rel chu tlangval ho hmaah an sawi ta dap dap a.
Lal in thu an sawi zawh chuan a hawi kual lurh lurh a, tlangval ho chu an melh kual a, tlangval ho chuan ṭha an lo titlang hle mai! Chutah Upamin Phirtuala chuan rawn tuihnih ve nghal in,
"Aw le, tlangval te u, kan Lal khan a sawi chiang viau tawh a, tun hi kan lungrual zia lanna tur a ni, tlawmngaihna kan nunpui tlat ṭhin tihlanna tur a ni a, chu chu kan zia reng a ni ngai e. Kan han ṭanrual tak tak chuan kan bawh chin a eng duak zel mai dawn nen, thil harsa a ni hauh lovang le! Ti khan a bul ṭanna tur chu val upa hovin Zawlbukah lo zuk sawikhawm ta ula a ṭha a nge!" an ti a.
Phun nawi leh sa haw pawl awm miah lovin Lal mual aṭang chuan tlangval ho chu Zawlbuk an pan ta a, pa ho pawn zawlbuk a rorel a hun tih an hrethiam a, Zawlbuk an pan ta sang sang a. Zawlbuk hi tlangval leh pa ho rorelna hmun ngang a nih avangin Nula emaw nuho emaw, pitar thlengin ṭul tawpah lo chuan an chuangkai ve ngai lo a ni.Lal fing chuan Val upa te thulak hun tur leh thu pawhchah tur hun an ruat sak thiam viau ṭhin, tunah pawh hian an hma a an tihtur chu val upa kutah an dah fel ta diam kha a ni. Hetianga an tih hian val upa te hi an zahawm sawt a, tlangval leh paho thleng pawh hian val upa thu an hnial ngam loh phah ta ṭhin a ni. Thanchhinga te ṭhian dun pawn Zawlbuk pan zai an rel ve ta a. Chap char awllaia Lungreng ngaw a ṭuan tum kha an ni na a, boruak dangin a tlakbuak avang chuan duh anga awm theih ni hek lo le! Chutih rualin Lungreng ngaw in a hipna chu a na sauh thung a, fangfar puk te chuan a au ni mai hian an hre hial nghe nghe a. Dam takin an awm anga, an la lut ve mawlh ang le!
........... ............ .............
Bukbawnga chuan, " Ti ru le, kal zai i han rel leh ang u hmiang, hei kan kal thei phian a, naktuk ferehsan velah thlen hman tum ang u aw, meichher kha renchem deuh ila, a ṭha a nge!" Vaibel pak khu tual pah chuan an ti a, a ding to vei bawk nen, a kal leh nghal chu a ni ta mai a.
Tlangval ho chu an tho ta sang sang a, kal zai an rel leh ta a, Bukbawnga fiamthu thiam ngang hi a ni vei rawl nen, pawih ral do tura kal e ti lovin an thum leh hak ṭhin a. Mi huaisen thinlungah zawng hlauhna hian hmun a chang lova, hmun ralṭi leh hlauhawm hi an lawm zawk emaw tih mai tur hi a ni ṭhin kumkhua a. Pasalṭha Selzama chuan an kal dan an chhut a, Chawntui khua hi thleng har turah a inngai lo, an thlen hma chuan eng an lo ti hman lo turah a ngai a ni. Lo fing sarih awm vel an kal leh hnu chuan mei eng an hmu ta tlat mai le! Bukbawnga chu a ding ta chat a, Selzama chu a rawn mitmei a. A rilru chuan pawih ral an nih a ring bik chiah lo, a chhan pawh hetiang hmun ualau ah mei an chhem ngam in a ring lo a ni. Pasalṭha Selzama chuan Buka chu an thlek a,
" Kan Chawntui valrualte kha an nih ka va ring em! Mahse inthlahdah hauh suh u!" an ti a.
Bukbawnga pawh Silai hmang mai thei tur chuan an insiam rem leh hrat a, aw te chu thianin mei eng awmna lam chu tlangval ho a pan pui ta zel a. Rin ang ngeiin Chawntui upa leh tlangval te chu riahbuk tualah an lo ṭhu bial far a. An lo mu hman hial tawh a, mahse thawm an hriat khan mei te an chhawm eng ṭha leh a ni.Anni lam pawh hian Serzawl val rual te an nih ngei an ring a, an Silai te pawh hman mai theih chuan an dah tak na a, chetlak erawh an tum miah lo thung a. Tlangval rualte an rawn ding ta khup khup mai chu Upa Tuaka chuan an melh ha a,
" E khai Vala te u, in va rawn thawk nasa ve le!" Aw thian pah chuan an ti a.
Pasalṭha Selzama chuan, " Ni e, ka pu, hei in khaw lam pan kan tum a ni, engtizia a Chhunthanga te ka hmuh hauh loh le!" Hawi kual pah chuan an ti a.
Upa Tuaka chuan, " Ni e, Chhuna khan khawlam a ngaihthah riau a, tlangval pathum leh Silai fung sawm nen khan an hmasa ta a ni.Kei lah kal ve vut vut thei chi ka ni tawh si lova..... E.....kan khaw chhan tura heti zat inlo thawkchhuak thei hi kan va lawm tehlul em! Kan Lal pawh alawm ve hle ang le... Kan piah lo fing thum vel saw ramri, kan invalh chin a ni tawh a, hei ka ban peih ta rih lova, kan tlangvalten hetah hian riahbuk an sual ta a ni. Nangni lam pawh hetah hian riahbuk lian lo mahse zan kan tumtawi tlang mai dawn em ni!" vaibel pak chung chung chuan an ti a.
Selzama chuan chu Chawntui Upa Tuaka thusawi chu a pawm hle mai a, an kal thui tawh viau a, a tukah chuan Chawntui an thleng tawh tho dawnin a hre bawk nen, chulai hmuna zan hun hman a, a naute chawlhpui chu ṭha a ti ta a. Hmanni lawka an leido khua nen ngei khan tun hunah chuan ṭan rual a ngai leh si. A naute ho hnenah chuan chulai hmun a zan an riah tur thu chu an sawi a, tlangval ho an han phe ta suau a, a ṭhenin changel hnah la in an phe nghal thuai a, tuibur hmuam da velah chuan zankhat riahna tur chu an peih fel ta a. Mei pawh hmun thumah an chhep belh a, an ri lang lang hlawm a. Riahbuk pangngai angin sa lo mahse, zan khat han zalna mai mai tur chu an uluk bik vak lo a ni. Mutmu an han tuah meuh chuan van vara siruk pawh vanlaizawl alo thleng der tawh a ni.
Thanpuia te ṭhian ho pawh a hma zana mutmu hmu ṭha ta lo chu an mutui hle a. A mumangah chuan Sazuk chunga chuang nula chu phai bawh hmun rai nuam tak hnim hring nghial chunga ṭhu hian a hmu a. A lo zai rat rat mai a, Silai leh muzuk fei keng chungchuan a lo pan hnai zel a, a hmuh zing ta deuh a, a hmel chu ṭha ta telh telh ta hian a hre hial reng a ni. Thanpuia chu hmu awm pawh hian a awm tlat lova, Biak an tum sateh a a ṭawng ri chu chu nula chuan a hre thei ta hauh lo mai le! Chutah chu nula chu a rawn phun ta sep sep a,
" Thanpui, nang ka hmu thei tawh si lo che a, engtin awm zel che maw? Aw....kan kar a hnaih nan tiin thil ka tihsak in ka pe che a, mahse kan kar daidangtu a lo ni si! Khawchhak pawih ral do tura i kal ve a nih chuan an hruaitu pasalṭha te lakah khan han fimkhur viau ang che aw....!" hmalam thlir chuan an ti a. Thanpuia chuan amah a hmu thei lo leh a ṭawng pawh a hre thei lo chu mak ava ti teh lul em! Chu nula bulah chuan an ding a, a ngaihna a hre lo takzet a ni.
Thanpuia chu alo rum nasa deuh a niang Aimawia chuan a rawn sawi ta nawk nawk a. A harh chiang kher mai! Aimawia chuan a rawn melh zawk a,
" Lal fanu in alo hau che em ni?" An ti a, a inlet thawk a, a mu lehnghal a.
Thanpuia chu harh chiang tak a ni, khawvar ala hla tih chu boruak awm dan aṭang chuan a hria a. A tawnmang mawlh kha a ni, engvanga kha nula khan hmu thei ta reng reng lo nge a nih ang le!? A ngaihtuah nasat poh leh a beidawn a zual ting mai si! A hma zawngin an inbe thei reng kha a ni si a, tun ataka engvanga a ṭawng leh amah hmu thei tawh lo nge ni ang le! A muhil thei tawh ngang lova, a bul vela rannung hram leh chiah chiah ṭhin chuan a khawhar a tizual a, mak tihna in a khat mup mup a. Chutih rual chuan mumang mai mai tiin a inhnem ve leh deuh na a, a ngaih erawh a ṭha thei chiah lo a ni.
Thanpuia chu thawm dim tak chuan a tho ta ngawt mai a, mei chu an chhem alh ṭha leh a hma ni a thalfang atana raw bul chang ro ṭha tawh tak iptepuia a ah chu lachhuakin a suih ta mawlh mawlh a. Kar lovah a suih zo thuai a, a thir zum iptepui a mi chu la chhuakin uluk takin a vuah ta a. Vahrit hmul tlem a ah chu a hmawrah an thiat ṭha leh ta a, Ti hi chuan hmelma te do turin a inpeih ta at mai le. Leilung lan hma fe chuan midang pawh an rawn tho ta a. Tukṭhuan tur an rel zui nghal mai a, mahse helai an riahbuk bulah hian ei ta lovin an fun a, kawng laka ei atan an ti a, iptepuiah chuan an ak ta hlawm a. Upa Tuaka te rual chuan Chawntui khaw lam pan chuan an kal leh ta vang vang hlawm a.
............ .............. ...........
Nau rual chaw chhum hun velah chuan enthlatu a an hman tlangval pahnih te chu Pasalṭha Chenhranga hnenah thaw hlawp hlawp hian an lo thleng hlawl mai a. Pawih ral ho an rawn hnaih tawh thu leh Pangen ngaw bula an innghah mek thu an rawn thlen a. An rawn kal tluang zel a nih zawngin a tuk chawhnu lamah chuan Chawntui khaw dai chu an rawn thleng hman tawh ngei ang le! Pasalṭha Chhunthanga a awm lo nen, a ngaihtuahna a buai nak mai le! Tlangvalte chu Lal inah thu thlen turin a tir liam zui a. Chutah tlangval ho chu an auh khawm tir leh bawk a, ralven uluk a ngai hle tawh a ni. Pasalṭha Chhuna lo thleng hman se tih chu a duhthusam a ni, amah erawh chu a lo thlen ala hun miau si lo ale....! Khua hi alo chhan him thei a ngem le?
Pasalṭha Thanglura leh hote chuan remhre takin pawih ral rual khat chu an hual a, anni lah lung khawkrawk hmunah an tawm ve tlat si nen, inkah chu a har takzet a ni. Mahse Thanglura, thangchhuahpa hi a zam chhe hauh lo, khati taka an khaw ṭhenawm hote an run kha a lai a na tlat a. Tin, an hual mek te hian an duh tak Herhzawl Lal fanu Ngurpuii an kawl si, chuti ni lo se an chimihna a rei tawh ngawt ang le! Pawih ho lah chuan Ngurpuii an kawl avang chuan an huaisar viau mai bawk a, an tawmna lehlam khampang a ni vei nen, han chhuk mai na tur chi a ni der si lo, a ruk tak chuan an mangang hle tawh a ni. Han inkap ṭhin mahse a tu a te mah nunna chan an la awm lo. Thanglura hian luhchhuah mai a duh rum rum tawh a ni.
Hranthang ( Selzading tia hriat lar) leh pasalṭha rual ṭhenkhat in Chawntui run turin Chawntui khua an pan ve mup mup a. Mi sawmruk chuang lai an ni a, Lusei lal te ṭhi leh dar laksak tur leh sal a hruai turin an thawk rip hle bawk . Hranthang hian hmeichhia leh kum upa te chungah pawh zah a ngai ngai lova, rawva takin a che ṭhin! Lusei khua a run reng reng hian an lal fanu emaw Lalnu emaw tal hi khumpui kai pui a tum tlat ṭhin a. Lusei pasalṭhate huat em em leh a lu an lak chak ber a ni. Pangen ngaw bul kawrte kamah riahbuk an sual mek a, a tuk zanah Chawntui khua run tumin an inpuahchah nasa hle a ni.
.......... ............ .............
Pasalṭha Chhunthanga leh tlangval pathum te pawh chu varṭianah an khaw lungdawh chu an thleng ta hlawl mai a. An chau tawh kher mai! An khua alo la him chu an lawm tlang hle a ni. Muangchang chuan ralvenbuk lam an pan ta a, tlangval ho chuan an lo hmu reng tawh a, pasalṭha Chhunthanga a nih ringin an thal pawh la thlah lo mai chauh an ni. An rin ang ngei chuan Pasalṭha Chhunthanga leh a naute an lo ni a, an hlim sawt nghe nghe a, Upa Tuaka te erawh muangchanga an rawn kal ve thu te chu an hrilh bawk a. Tlangval ralveng ho chuan pawih ral Pangen ngaw bul an rawn thlen tawh thu leh tunah pawh an mahni enthlatu an awm thu an hrilh ve thuai mai bawk nen, an buai tlang hle a ni. Khawchhungah an han lut a, ralven buk dang an tlawh kual nghal bawk a, a ruk chuan an inring ve hle a ni. Pawih ral laka tlawm ai chuan lo ṭan ral raih an tum a ni. Serzawl tlangval te kha an mahni rawn pui turin an rawn thawkchuak duh angem? Tih chu chhanna an hriat loh zawhna a ni.
Lalvura pawh mutmu tuah a har a ti hle mai! A lal in chhungah chuan a vei tawn sek tawh mai a, pawih ral an rawn hnaih thu a hre tawh bawk si! Vanphai lama pasalṭha Tlanga leh a hote hi an rawn thleng hman a ngem? Serzawl tlangval rualte pawh an rawn thawkchhuak angem tih chu a rilruah a inzawt nawn sek mai a ni. Pasalṭha te chuan tlaklam pukah lo tawmbo turin an ti sek na a, lo biruk chu a tum lo bur thung, a ṭul a nih leh a khaw pasalṭha te rualin a tlu ve mai a niang chu...(h)! Pasalṭha Chhunthanga a rawn thleng tawh tih a hriat chuan a thaw ve ta huai a!
.......... ........... ...........
Pasalṭha Selzama chu a ding ta chat mai, amaha hriat lawk theihna awm chu a rawn che dat a ni. Chutah chulai hmunah chuan chawl rih turin a naute chu an hui a. Thuawih tak leh thawm chhuah tam lovin, inring tak siin an chawl ta ṭhap mai! Chutah ring lutuk lo fiahfai tak chuan a rawn ṭawng chhuak ta,
" Thanpuia leh Kaia kha....khilai tlang khi han chuan ula, thing ler aṭang khian kan chhim lam khi uluk deuhin han thlir tawh u. Tin, midang ho pawh kha inring tak khan lo awm ula..." an ti a.
An zinga tel ve ta, Upa Tuaka pawh chuan pasalṭha ten hriatna ṭha tak an nei tih a hrechiang hle a. Ngawi reng chuan alo thlir ve tawp a. Thanpuia leh Kaia pawh chuan thawm dim takin tlang lam chu an pan chho dun a, an che fel thlap mai a, Bukbawnga pawh chuan ka lo veng che u ti niawm tak hian khawdang hawi map lovin a Silai dawm reng chungchuan alo thlir ve reng a. An pil bo dun ta.
Tuibur hmuamda awm velah chuan an rawn kir leh ta a. Chhim chhak lam kawrte hrulah chuan an rin ang ngeiin meikhu an hmuh thu leh hla deuh taka mihring ni awm tak tam tak an hmuh thu chu pasalṭha Selzama hnenah chuan an rawn thlen ta mai reng a. A ni chu a lo bu nghauh nghauh a, upa Tuaka lam chu a hawi daih a.
" Ka pu, khawchhung hi kan hlat vakin ka ring tawh lova, in tlangvalte nen khan lo han kal ta ula, helai ramchin hria tlangval pathum vel kan mamawh dawn a, a rang thei ang in kan awmna hi rawn pan se la, kan lo nghak reng ange!" a ti ta daih mai a.
Upa Tuaka pawh khuh khak khakin, " E...hla lah love, helam ram hi kan bawh loh lam a nih vang mai mai a ni. Aw le, i thu ang chuan ni rawh se!" tih pah chuan an khaw tlangval te chu an melh a, kal an siam zui ta nghal a.
An kal liam tak hnu chuan Pasalṭha Selzama chuan tlangval ho chu an fuih mawlh mawlh a, fimkhur taka che tur leh hmelma nena an inpawmchilh hunah pawh zam hauh lo turin an hrilh dap dap a. Tin, a hma lawka an leido khua a nih avangin Chawntui lakah hian fimkhur hle turin a duh bawk a ni. Tuna a thil tih pawh hi fimkhur thu hla a ti a ni a, Chawntui lam hi an rilru la dam hman hian a ring teh chiam lo ve bawk a ni. An mahni lo lambun tum pawh nise an inven theihna hmun tur nia a hriatah hian a awmpui a ni. Bukbawnga leh Thanpuia te chu a hmalam ral hma tawngah an awm a, an mitmeng chu a fing tlang kher mai! Hnah hnuaia rannungte pawh hmuh kim an tum vek emaw tih mai tur a ni.
Rei lo deuh hnu chuan Pasalṭha Chhuna leh tlangval panga lai an rawn lang zui mai reng a. Chik taka lo thlirtu Buka leh Thanpuia te chuan a hlim hmel chu an hmu thei hial a ni. Rawn kal zelin Pasalṭha Selzama chu a rawn pan nghal a,lawmthu an hrilh nual a, an khaw dinhmun hrilhin pawih ral in run tumin an rawn vel mek tih chu an sawi zung zung a, an tlangval pathum laiin an enthlak mek thu nen lam chuan a sawi a. Zamkunga chuan aw thian kharh kharh chuan,
" Kan tlangvalte nen hian hnung lamah kan lo ṭankhalh ange, tuna an chet danah khuan zanlai an nghak dawn niin alang a, tin, anni pawh khuan khaw thlithlai tur an rawn tir ngei dawn a, kut lo thlak rih suh ang che u. Tichuan in tlangval ram chin hria pahnih thum kan mamawh ngei ang le!" An ti charh charh a.
" Aw le, in zanriah tur pawh kan lo kep ang che u a, tlangval ten an rawn pe ang che u. Ka nau rawn hruaite hi rintlak ṭhah an ni a, pakhat hian min zui haw leh se a ṭha a nge!" Chhunthanga chuan an ti ve leh a. Kal zai an rel ta nghal a.
Chhunthanga te an liam hnu chuan Selzama chuan chawntui tlangval te chu ramchin vel chu an zawt a. Chutah ral ho lokal huna an hmuh mai lohnan Lengkir zawl lam chu an pan ta rih a, thim hlimah khaw panna khanah an lo awm dawn thung a ni. Selzama chu a fimkhur hle mai, Laithanga, Ralkapa leh Chawntui tlangval pakhat chu hmelma lam thlithlai turin a tir a. An ni hian chanchin an rawn hrilh dawn a ni. Khaw thim hma chuan Chawntui tlangval sawm tling lo te lokalin zanriah an rawn pe ta a, pali vel chuan an rawn belh ve leh nghal a, a bak zawng an let lehnghal a.
Chawntui Lal Lalvura pawh chuan banglaia silai chu a hrufai ve hauh hauh mai a, a nupui fanau te chuan an thlir ṭhap reng a. Tunah chuan a zam chhe em em tawh bik love, daiah Serzawl pasalṭha leh tlangval rual an awm tih a hre tawh si a, pawih ho chu lo mang phiar a duh em em a ni. Pawih pasalṭha Hranthang chuan an hmalama lo hmuak tute chu hre ngat se, a naute chu a let pui vang vang duh hial ang le. Hrangthang khan Pangen ngaw kha an chuan vel thuak thuak a, mahse a nel ta vak lo a ni, a naute chu Chawntui hnaih lamah chuan a insuan pui ta zawk a. He pangen ngaw hi zan lamah chuan nelawmna a nei miah lo ṭhin reng a ni.
Van lamah chuan arsi a pe chiai tawh a, chu zana thil thleng tur meuh zawng a rapthlak hle ta ve ang le...! Serzawl val rual te an han insem darh ta a, hmun hnihah insemin rual khat Bukbawngan a ho a, Pasalṭha Selzaman Thanpuia te ṭhian thum nen a ho ve thung a. Dai tam hmun biru laiah hmelma ho chu an chang ta khiau mai le...
Zanlai ar chu a Chawntui veng mawng aṭang chuan a khuang ta a, an inchhawn phei ta thliah thliah a, tuikhur mual mawng lamah chuan a zuk tawp ta a. Chawntui pa ho leh val rual an inring tawh hle a, dai lam ngaw chinah Serzawl val rualte an inring tawh hle mai bawk a.
Hranthang leh tlangval rual tam fe chuan Chawntui dai an rawn thleng ta...!
( chhunzawm tur)
A ngaihnawm takzet zet
ReplyDelete