LUNGRENG NGÂW ...S-3...(13)..
LUNGRENG NGÂW...S-3....13...
( PASALṬHA THANPUIA)
M.Lusei Palian
........ ......... ...........
Varṭianah chuan Serzawl khaw daiah mihrang val rual an ding khawm ta ṭhap mai le! Chung mihrangte hmelah chuan hlauhna leh zuaina hmuh tur a awm hauh lo! An vaibel te han bengin an han khawmuang lawk a, Khamlairang khaw lam pan chuan kal an siam ta! Pasalṭha Chhunthanga chuan hma an hruai a pheichheh zang fe chuan an zui ta hlawm a. An zinga kum lama upa ber a ni nen, hotu en chuan an en a, a ni hi pasalṭha thangchhuah pa ngat a ni si! A pian a ṭha in a hmelte pawh hi a zahawm raih mai a ni. Chawntui khua aṭang hian pasalṭha Chhuna tiamin mi pali an lo thawk chhuak a, Thanpuia te ṭhian ho pathum nen sal sarih lai an thawk chhuak a ni. Tukṭhuan fun sa a kal an ni bawk a, chaw chhun an fun lova, an tukṭhuan hi chawchhunah an ring nghal dawn niin a lang! Aimawia lah phur fe chuan a zai leh lung lung a, zing ṭhang ṭhangah pawh a ni hi zawng a ri lung lung zel mai chu a ni. Chawntui tlangval ho hi pawih ral an dopui te kha an ni a, an inngaina hle tawh a ni, an zinga Rochhuma chu a rim nan feih sawitur hre ve zet hi a ni a. Aimawia nen hian kal dunin an ri dun lung lung mai chu a ni. Khaw kar kawngah zankhat an riak ang a, a tukah Khamlairang khua an thleng thei dawn chauh a ni. An iptepui te chu sarep leh faisa leh puan dungchhir tur nen a puar lah mai chu a ni. Tukṭhuan bar hun fe pawh chuan hmahruaitu pasalṭha Chhunthanga chu a la kal char char mai si, an zui ve zel rih mai zawng a ni. Ferehsan hnu fe chuan kawrte kamah an chawl ta a, chutah chuan tukṭhuan an bar ve ta chauh a. Tlangval rualte chuan tukṭhuan chu an bar hnem hle zawng a ni. An ngawi hmak hlawm mai... Rei chawl lovin Khamlairang khaw lam chu an pan ta zel a, Ni suk chen vel aia hniam hret a nih chuan riahbuk sualna tur hmun remchang tak an thleng ta! A hma lam pawhin midangin riahbuk an lo sual tawh ṭhin tih alang a, mahse furpui tuar tawh a ni a, han thawm chi ziazang a ni lo. Tlangval ho chuan riahbuk an sual ṭan a, chutih mek laiin pasalṭha Thanpuia leh Chhunthanga te chuan zanriah hmeh tur an lo dap thung a ni. Chu chu pasalṭha Chhunthanga remruat dan a ni reng a. Thanpuia chuan sa hnu ṭha fe fe chu a hmu a, sanghal a ruala an awm hun a ni tawh a, nghalrual hnu...han chhui chakawm tak te an hmu a, chhuizui a chakawm fe mai le! A vanneihna ni a ni ngei ang Sakhi a kap ta hlauh mai a, a sakhi kah chu paw bahlatin riahbuk lam chu a pan ta a! A ṭhianten an lo hmuh chuan an hlim hle a, riahbuk tur an lo sual zo ṭep hi a ni. Riahbuk sual zawh law law a chan mai chu an duh tlang a, an rilru tak chuan pasalṭha Chhunthanga an nghak ve deuh chu a ni.
Pasalṭha Chhunthanga pawh chuan sahnu ṭha fe fe leh nghalrual hnu te chu a hmu nual a, han chhui zui hman se chuan an hlawhtling har lo tawp ang le! Sakhi tlan duh chi va hmu in a chang ta a, khaw thim a hnai ta deuh bawk a,thli beng lo na lama chang a ni nen reilo teah a chang chhuak ta! A silai tin vang vangin a kap ta thawr mai le... A silai puak ri chu riahbuk tual aṭang chuan tlangval ho chuan an lo hre pha a. Aimawia pek chuan, " Ummm...a fuh ngei e, a puak ri pawh a tawi tawk mai!" a ti vei khuk a. Chutah hnah la chuan an han phe leh nghal vat hlawm a. Hmuamda aia hma deuh chuan pasalṭha Chhunthanga pawh sakhi paw bahlatin a rawn thleng ve ta! An hlim tlang hle mai le! Changel hnah an han phah duai a, pasalṭhate sakhi kah pahnihte chu an han chan ta! Rochhuma chuan a chan thiam kher mai a, a ri zat zat mai a ni.An han chan zo ta a, Aimawia chuan chhawlthawh hlado chu hetiang hian an chham ta a...
" Chhawl thing e, thliak na ngai e,
Mang nghin e, thanhawl ka vak liau ve,
Chhawl hnawm e, rak tho u law,
Valan nghovar a zalhna e....." a aw ṭeng per chhe zet chuan an ti kal ve raih a. Silai chu an hmet puak zui a.
Pazawna chuan, " Ngho var han tih chu....(h)...a dik meuh a maw Pa Chhun..!" An tih chuan an nui zo ta.
Aimawia chuan rang fe hian, " Zawna, ka hriat chhun ni miau hek...lo pau ve suh, ka puan mai tur che nia...!" an ti ngawt a.
Chutah le Pazawna a duai ta hauh lo, " Eh..Kan Hranglam zana kawtchhuah lama nuthlawi....! " a sawi zo hman lo....Aimawia a rawn lim phei nghal a, an han inbuan leh rih a. Rochhuma pek lah chuan,
" Eh...chu..nau chaw a lo rinpui pek e lo...a nula mi hmel viau si a, eng a lo ni na nge!?" an lo tih ve takah phei chuan an boruak chu a zang fe mai le... pasalṭha te pahnih pawh an kiai suk mai reng a ni. Thanpuia lo nui ve chu Aimawian an hmuh chuan,
" Nang kha....nui ve suh...Lal fanu hmaah ka bin mai tur che a nia!" an ti zui leh zat a. An nui tlang ta dar dar a.
Rochhuma te chuan sarep an han hlang fel a, a tam tham fe mai, Aimawia lah chuan sakhi chek a lo siam ve thung a, chutah a ze ngai te te in, " Ramvak sa!" Ti lehin sa ṭha lai chu an sa chhumna belah chuan a vawm lut leh zauh zauh mai bawk a. Pazawna Tarpilu zawn hlan chuan an lo ri le lu mai chu a ni.
Ṭhut muan ar khuan hun vel chuan an sa te pawh hmin tawhin changel hnah hlai pui pui chu an han phah ta a. Zo buh hmui hiam mai a rum tawk chauh a chhum chu an han dah khu leh vung vung a, sakhi sa hrang lian fe fe chu alaiah an han bun khu leh nguah nguah mai le! Mautheiah chuan sakhi chek leh a satui chu an han bunchhuak leh a le....Pasalṭha Chhunthangan a bar tawh em tih chu an thlir ta far mai le! Chutah pasalṭha Chhunthangan a bar hnu chuan le, a han bar ṭan ve ta....Chawchhun bar lo an ni bawk a, an hma zawn a kaw chak hiau hiau kher mai le...! Chaw lian tak taka barin sakhi tui hang leh a chek chuan an han tleng thlak tir a, an taksa kaw lai hnawh an ni vei nen, ṭawng zai reng an rel thei lo! Pum mar ṭangin an ei ngei ang le...! Sarep lah chu an ngah phian mai si, hmabak a nuam leh hle dawn a ni. Zanriah an han bar zo chu an ṭhu ta hle hle mai le!
........ ........ ........
Serzawl lal Lalbula inah thung chuan lal nula la naupang tak chuan a rukin hmawlh pakhat chu bang dapah an thiat vei khauh a. A ruka thilti a nih tehlul vei nen Lalnu chuan a lo hmu ru leh pek a, Thanpuia te hovin Lungreng ngaw luhchhuah an tum tihkha a hre bawk nen, a fanu chu an melh a...
" Eh....Saite, zan khat chauh lah la ni a! Han insum ve bawk la maw le, i pa reu reu in a hre palh ang e!" an ti vei sap a.
Saipuii lah a sen ta ṭan mai! A chebuai leh si chuan tuium te chu a ti tlu rum rum mai le... chutah Lalbula chuan,
" Eng ti zia nge ni ta rum rum a...Saii nu!" aw thian kharh chuan a rawn ti a.
Lalnu chhan hma chuan Saii chuan rang fe chuan chhuat chu hmunphiah lain riat nawk nawkin a hawl ta thuak thuak a. Saiṭhuama chhuanlamin thil dang an sawi vei ngial a. Lalnu erawh a insum zo ta lo, a nui dir ta tlek tlek mai le...! Chutah Lalpa hawihai lutuk chuan,
" Pachang inrawlhna tur va ni suh..!" tih hlak pah chuan khawnbawl ho lamah a phei san ta.
Hetih mek lai hian pasalṭha Thanchhinga te inah thung chuan Serzawl pasalṭha ho an ṭhu bial far a, pasalṭha te hian Lungreng ngaw lam chanchin an hriat ang ang an han sawi zui hlawm a. Chu ngaw pui zet chuan titi a ngahin a tihkhaiawm tehkher bawk a, pasalṭha te chuan Thanpuia te, pasalṭha Chhunthanga te chanchin an sawi zui reng mai le... Zamkunga chuan a lo tel lui ve ta lo chu pawi a ti hle mai! Selzama hian hmeithai Zaii tih tak meuh a sawmin a in lamah a la phei tawh a, Selzama nupui lah hi a fel nek si! Nuzawni te an ni ta hawt e. Selzama hi zawng khuanu leh khuapa malsawm tlak hian a khawsa takzet a ni.
Chu zan chhawrthla han seki ṭan raih awn ta lutuk lo chuan ruahtui a tla tlem dawn tih a hril a. Favang awllen a ni tawh nen pasalṭha ho an hlim hle a, Zamkungan Nghalrual ho an rawn nghal ṭan thu an sawi zet zawng an titi a thlak chiang hle chu a ni. Lo lam an ven a ngai dawn a, chutih rualin nghalrual hual ngei an tum hle a ni. Pasalṭha Selzaman a rawn thual a, an hnu a lo hmu ve chu niin Serzawl mipui phurh tham lawih a awm hial ang tih an sawi ve takah phei chuan a tuk varṭiana chhuah mai an tum tawh hial a ni. Nghalrual meuh zawng zankhata an bawhchin a zau hle mai si a, an lo lama an chet hma in a tam thei ang an suat a ngai miau a ni. Chu chu pasalṭhate hna a ni, sa chungah hian zahngai ṭhin viau mahse an thlawhhma hi an venhim a ngai ṭhin miau mai si!
....... ......... ...........
Khaw kar kawnga mutmu tuah mek pasalṭhate chu Chhawrthla seki raih tawh leh arsi te chuan an bih far a, chung chauh a ni lo, lasi nula hmel ṭha lui eltiang te pawh chuan an lo veng ve reng tawh a ni. Chawngmawii chuan Pasalṭha Thanpuia Fangfar puk rawn hnaih tawh tak chu a thlir ning lo, chutih rualin ngaw pui chhunga Ngengkhuai te, Kham huai hote, leh Rulpui... huai ho chenchilh pasalṭha tam tak lo dawlh tawhtu lakah a him zo a ngem? tih thleng chuan alo ngaihtuah a. Zan lama mawina phochhuak ṭhinte chuan an kawng ṭheuh zawhin an her liam ṭan ta! Arsi te pawh chuan an ṭhiante nena an intlansiakna duhtawk tawhin an her liam ta.
Varṭianah chuan Pasalṭha te chu an tho ta, tlangval ho an phe vat vat a, zan lamah tukṭhuan tur an lo buatsaih tawh a, tukṭhuan hma taka barin Khamlairang khua an pan vang vang dawn a ni. Turnipui in seifate khawvel a rawn bih duk duk lai chuan tukṭhuan an bar ta, zing ṭhang ṭhangah pawh an chaw lak a ṭha viau mai, tukṭhuan bar chhung chuan chawchhun tur an buatsaih pawh alo hmin leh tawh a. Losul kal hma fe chuan kal an rem leh ta! Chawhma ṭha lamah Khamlairang khua an lut hman tawh ngei ang le! Pasalṭha Chhunthanga chuan hma an hruai a ankal thei phian mai, a naute zinga mi Rochhuma chu Khamlairang khuaa lo zin tawh a ni a, pumpelh hi a lo hria a ni awm e. Chu lamah chuan an her liam ta a, kawng erawh a nuam fahran lo a ni. Ni vanlaizawl a thlen hma chuan hmuam rai nuam tui ṭhatna hmun an thleng ta. Chu hmunah chuan an han chawl a, chaw chhun bar an rawt ta, Rochhuma chuan Khamlairang khua an hnaih tawh thu a sawi zui bawk a, he zan hian Lungreng ngaw puia zanriah ngei an tum tawh a ni.
Chaw chhun an han bar zo ta, Pasalṭha Chhuna leh Thanpuia an han inrawn a, rei ṭhu chawl lovin kal an rem leh ta! Tuibur hmuamda vel an kal leh chuan le, Khamlairang khua an hmu pha ta! An lungkham ram an va hnaih tawh kher em..! Rochhuma hian a lo sawi dik tehmeuh mai le! Khaw kawtchhuah lungdawh lam nia an hriat chu an pan ta hlawm a. Phurna nena kal an ni bawk a, kawtchhuah an chuang chhuak ta. Chutah Thanpuia leh Chhunthanga chuan khaw lam an pan ta a, an ṭhiante zawng kawtchhuahah an lo awm rih dawn a ni. A huho a han luhhuk zawng thil kal fuh lo a awm thei ṭhin si a. Khamlairang leilung an han rap ta...
Favang awllen lai a ni tawh a, Khamlairang khaw mite pawh in lamah an lo awm far a, pasalṭha te pahnih Sakawl pianṭha ang mai an khawchhung rawn lutte chu an thlir ngun hle mai le. Naupang ho lah chuan chung mihrangte chu chaw tlang lian fe fe keng chung chuan an thlir ṭhap a. Pasalṭha Thangchhuah diar khim ngat leh a bula mikawl kal zawng thlir nin an har a ni mahna....Lal inchu an pan ding ta nal nal a, Khamlairang pasalṭha ve deuhte lah chuan an lo thli thlai uluk ve hle. Lal sumhmun an han thleng a, Pasalṭha Chhunthanga chuan lawi luh an dil a. Lal In chhung lam aṭang chuan kam ṭha fe chuan an lo chhawn a, Khamlairang lal Lalphunga in chu a lo lian hle mai! Chung pasalṭha pahnihte chu inchhung lamah an han lut ta, Lalphunga chuan chung pasalṭhate chu a lo melh vung vung a, upa min ho pawh tlem azawng an lo awm ve a, chutah,
" Lo haw tawh u, tlangval te u.... pawihai a awm te em ni le? Tu khua leh tui nge in nih, eng nge mamawh in neih le!?" ngeng ngalh chuan an ti a. A vaibel chu an fawp ri zui hraih a...
Pasalṭha Chhunthanga chuan, " Lalpa..pawihai awm lah lo ve, kei hi Chawntui..Lalvura khua Chhunthanga ka ni a, hei ka nauva( Thanpuia an melh a) hi Serzawl pasalṭha Thanpuia, Lalbula khua a ni e.... I ram chhunga Lungreng ngaw dai tura rawn kal kan ni e!" an ti deuh kher a.
Chu thu an han hriat meuh chuan Lal inchhunga awm ho chu an phu ta suau mai le..! Pawih ral um pasalṭha huaisen hmingthang em em te chu an hmaah an rawn ding ngei si! Lal leh upa ho an rawn dingchhuak a, pasalṭha te lam an han pan a, pasalṭha Chhunthanga chu Lalphunga chuan an beng thak thak a,
" Chawntui mikawl...sa leh ral a zam ngai lo Chhunthanga...thangchhuah pa....aw i ni ngat mai! ( Thanpuia an en chiang a) Serzawl Lalbula pasalṭha, upa min Phirtuala tupa maw....a awmah sapui hamna....Aw...aw ....ka chiang e...! Runi pa, ka thla thum bel kha....! Kan pasaṭhate hi an chhawl a hal a nge!" hlim fe chuan an ti a. Upamin lam pawh chuan pasalṭha te chu an rawn beng ve thak thak a, an hmu chu an hlim ve hle tih a hriat a. Pawih ral an um dan leh Herhzawl lal fanu an chhanchhuah dante chu an lo zawt laih laih hlawm a, chhan sen pawh an ni lo! An thawmah chuan lalnu leh a fanu pawh an rawn lang thuai a, Khamlairang lal nula zawng a sailo hmel ṭhat ngawt a, belhchian a dawl meuh lo a ni. Chung pasalṭha hmingthang pahnih chu an han thlir ve a, an mitmeng han zahawm raih te an hmuh chuan pasalṭha hming putlak an ni tak meuh tih chu an hrethiam kher mai! Lal nula chuan Thanpuia a thlir liam thei hauh lo mai le... Lungreng ngaw....aw haw...pasalṭhate suattu ngawpui dai an tum chu a nia. A la naupan hmel hle si, kal lui lo tura chelh ava duh tehlul em!
Pasalṭhate bulah chuan lalpa thla thum bel leh dawnfung chu an rawn hun sak a, a mawi tawk chuan an han tem ve a. Lalphunga chuan zan han riak ve turin a duh hle a, mahse pasalṭha te chu chelh mi niin a hre si lo...chutah tihian a ti ta a,
" Aw le, kan Lungreng ngaw maw ni...zuk daidar mawlh teh u, fimkhur u la...hei ala hma viau mai a, in la zuk ban hman ngei ang. Kan tlangval ten Vamur puk thlengin an han thlah ang che u, chuta ṭang chuan a lang thei tawh a....Runi pa...( Khamlairang tlangau pa a ni e) tlangval han ngaihtuah sak tawh...Rawn hlawhtling mawlh u la, A....a...nangni zawng khuanu leh khuapa in a veng ang che u... In lokir leh hunah zawng ka lo lawm ngei ang che u, zan inriak tawh thung ang!" a ti ta a. A sawi zawh hnu chuan Thanpuia chu a chhuak tharh a, a ṭhiante a zuk lam a, khawtual nula thingphur haw lo chawl te chuan chung mihrangte chu an va thlir uluk tehlul em! Thanpuia Sakawl pian ṭha ang maia pian fuh chu an mal thlur lo thei lo...!
Lal inlam pan chuan an kal ta a, Lal tualah chuan an ṭhu thlandai ta! Hetih lai hian tlangaupa tlangval rawn kohte pawh an rawn thleng ve tawh bawk a. Lal inchhungah chuan Thanpuia ava lut leh a, an lo la phul hle hlawm a ni. Lalphunga chuan Chhunthanga hnenah chuan, " Pasalṭha, hei ka khap li bel hi zuk riahpui teh u, khawi nge...a thlum ber tur kha...rawn hlawhtling mawlh teh u...thangkim nana in tih leh ka lo lawm mai tur lah ni!" Thanpuia en chung chuan a ti ta a.An tum a hre tlang ni hial hian a lang a ni. Pasalṭha Chhunthanga lah chuan Sakhi sarep chu an sem ve lawih a, Lalphunga pawh a lawm ve hle mai le! Lalpa khap li bel chu Aimawia chuan a va pu vei tharh a, Rochhuma nen an innuih sung mai le! Rei chawl tawh lovin Khamlairang tlangvalte nen Vamur puk lam an pan ta a. An lo rin ai daihin Khamlairang Lalphunga khua lo lian chu an sawi nak nak a, Lal lah khan kam ṭha tinrengin a lo thlah kha a ni. An lawm hle a, Aimawia leh Rochhuma an lawm zual....khap li bel chu an input chhawk sek mai a ni.
Khamlairang khaw tlangvalte chuan pasalṭha pahnihte chu an thlir leh zauh zauh ṭhin a, an bula han ramchhuah ve chu an chak hle a ni. An hlawhchham hauh lovang tih an ring a, chutih rualin Ngaw pui chhung boruak erawh an huphurh pui ve hle chu a ni. Vamur puk an thleng chho ta, tlangvalte chuan kawngchin chu an han kawhhmuh ta a, pasalṭha Chhunthanga chuan hruaitu nih tling takin lawmthu a hrilh luam a, an ni lah chuan,
" Pasalṭha te u, inhnung zui a chakawm hle mai, han phal u la...lo telve kan chak takzet a ni!" an tichhuak ta!
Pasalṭha Chhunthanga chuan, " Eh...inva sawi har ve le...i lokal ve duh te chuan a lawmawm khawp ang chu...ti r'u lo telve tak teh u, kan kal ho mai tur lah ni!" a ti vei khuk a.
An ni lah chuan faisa pawh ak ve lova han zui ngawt chu ni theiin an hre si lo, a tuk lama zui turin thu an tithlu ve ta! Kam ṭha chuan an inthlah ta a, Aimawia te lah chuan an vaibel an lo chhuang hmanhmawh a. An khu ta luai luai mai le...Rei vaklo hnu chuan an kal an rem leh ta!
Aimawia leh Rochhuma an kal zai lung lung mai a, achang leh a rem lo rem lo chuan tlanglam zai te an han sa a, an han chheih leh vel ṭhin! An hma lawka ngaw pui chu an thlir leh zauh ṭhin bawk a, huaisenna in a chhun khat mihrang an ni miau a ni.Ni suk chen aia hniam deuh a ni a, Tuilak lui an thleng ta! Hmuamda ah chuan Lungreng ngaw an lut tawh ngei ang le! Tuilak luiah chuan an tuisik thiang tak in chuan an han chawl leh a. Ngaw pui chu an thlir ta ṭhap mai le! Kal an han siam leh a, Zanglan mual an thleng ṭan ta, ngaw chhung ṭham chu a na ṭan ta hle mai! ( Zanglan mual hi awih deuh hlek a ni a, ramchhuak kal hmasate robawm chu hnung lama kal ten an hmu ta ṭhin a, chuta ṭang chuan zanglan mual hming puta niin an sawi..) Thlanmual tlangdung an han chuang chhuak chu le...a mi hip dan a dang ta... Ngaw chhunga thing ngir khup kar aṭang te chuan rawn bih dek dektu an awm ṭan ni mai hian an hre ṭan a. Thing te lah chu pachang nileng pawm tur vel hi a ni hlawm a, ngaw hnuai chu a thim khup mai le...! Riahbuk sual a hun ta takzet a ni. Ngaw pui zau tak a nih hmel a, an phur viau rualin hmabak an ngah zia an hrechiang tlang hle mai! Thanpuia chuan Pasalṭha Chhuna an bekbawr a, riahbuk sualna tur an melh ṭan ta. An hnung lamah kir leh hlekin Tuilak lui hnaih deuh hmuan rai nuam lai deuhah chuan riahbuk sual an tum ta! Chet zung zung a ngai dawn ta, khua lah chu a tlai tawh phian a, tlangval ho chu an han che ta sang sang a.
Pasalṭha Chhunthanga remruat angin riahbuk an sual chhung hian Thanpuia nen ngaw chhung an lo chian dawn a ni. An silai te endikin nghal zatin, ngaw chhung lam an pan ta! Ngaw chhung boruak chu sawifiah hleihtheih a ni lo, mi hi a ṭham er er mai chu a ni. Thlanmual tlangdung zawh dun lehin uluk fe chuan ngaw kar te chu an han bih a. Hma hruaitu pasalṭha Chhunthanga hriatna ṭha tak nei chu a ding ta chawt mai le! Thanpuia pawh chuan eng emaw tak a hria a ni, rang fe chuan an han hawi kual nghal a. Thlanmual tlangdung tawp lam aṭanga an mahni rawn thlir rengtu chu an hmu zui nghal zat a..... Chu thil meuh chu le...!
( chhunzawm tur)
( PASALṬHA THANPUIA)
M.Lusei Palian
........ ......... ...........
Varṭianah chuan Serzawl khaw daiah mihrang val rual an ding khawm ta ṭhap mai le! Chung mihrangte hmelah chuan hlauhna leh zuaina hmuh tur a awm hauh lo! An vaibel te han bengin an han khawmuang lawk a, Khamlairang khaw lam pan chuan kal an siam ta! Pasalṭha Chhunthanga chuan hma an hruai a pheichheh zang fe chuan an zui ta hlawm a. An zinga kum lama upa ber a ni nen, hotu en chuan an en a, a ni hi pasalṭha thangchhuah pa ngat a ni si! A pian a ṭha in a hmelte pawh hi a zahawm raih mai a ni. Chawntui khua aṭang hian pasalṭha Chhuna tiamin mi pali an lo thawk chhuak a, Thanpuia te ṭhian ho pathum nen sal sarih lai an thawk chhuak a ni. Tukṭhuan fun sa a kal an ni bawk a, chaw chhun an fun lova, an tukṭhuan hi chawchhunah an ring nghal dawn niin a lang! Aimawia lah phur fe chuan a zai leh lung lung a, zing ṭhang ṭhangah pawh a ni hi zawng a ri lung lung zel mai chu a ni. Chawntui tlangval ho hi pawih ral an dopui te kha an ni a, an inngaina hle tawh a ni, an zinga Rochhuma chu a rim nan feih sawitur hre ve zet hi a ni a. Aimawia nen hian kal dunin an ri dun lung lung mai chu a ni. Khaw kar kawngah zankhat an riak ang a, a tukah Khamlairang khua an thleng thei dawn chauh a ni. An iptepui te chu sarep leh faisa leh puan dungchhir tur nen a puar lah mai chu a ni. Tukṭhuan bar hun fe pawh chuan hmahruaitu pasalṭha Chhunthanga chu a la kal char char mai si, an zui ve zel rih mai zawng a ni. Ferehsan hnu fe chuan kawrte kamah an chawl ta a, chutah chuan tukṭhuan an bar ve ta chauh a. Tlangval rualte chuan tukṭhuan chu an bar hnem hle zawng a ni. An ngawi hmak hlawm mai... Rei chawl lovin Khamlairang khaw lam chu an pan ta zel a, Ni suk chen vel aia hniam hret a nih chuan riahbuk sualna tur hmun remchang tak an thleng ta! A hma lam pawhin midangin riahbuk an lo sual tawh ṭhin tih alang a, mahse furpui tuar tawh a ni a, han thawm chi ziazang a ni lo. Tlangval ho chuan riahbuk an sual ṭan a, chutih mek laiin pasalṭha Thanpuia leh Chhunthanga te chuan zanriah hmeh tur an lo dap thung a ni. Chu chu pasalṭha Chhunthanga remruat dan a ni reng a. Thanpuia chuan sa hnu ṭha fe fe chu a hmu a, sanghal a ruala an awm hun a ni tawh a, nghalrual hnu...han chhui chakawm tak te an hmu a, chhuizui a chakawm fe mai le! A vanneihna ni a ni ngei ang Sakhi a kap ta hlauh mai a, a sakhi kah chu paw bahlatin riahbuk lam chu a pan ta a! A ṭhianten an lo hmuh chuan an hlim hle a, riahbuk tur an lo sual zo ṭep hi a ni. Riahbuk sual zawh law law a chan mai chu an duh tlang a, an rilru tak chuan pasalṭha Chhunthanga an nghak ve deuh chu a ni.
Pasalṭha Chhunthanga pawh chuan sahnu ṭha fe fe leh nghalrual hnu te chu a hmu nual a, han chhui zui hman se chuan an hlawhtling har lo tawp ang le! Sakhi tlan duh chi va hmu in a chang ta a, khaw thim a hnai ta deuh bawk a,thli beng lo na lama chang a ni nen reilo teah a chang chhuak ta! A silai tin vang vangin a kap ta thawr mai le... A silai puak ri chu riahbuk tual aṭang chuan tlangval ho chuan an lo hre pha a. Aimawia pek chuan, " Ummm...a fuh ngei e, a puak ri pawh a tawi tawk mai!" a ti vei khuk a. Chutah hnah la chuan an han phe leh nghal vat hlawm a. Hmuamda aia hma deuh chuan pasalṭha Chhunthanga pawh sakhi paw bahlatin a rawn thleng ve ta! An hlim tlang hle mai le! Changel hnah an han phah duai a, pasalṭhate sakhi kah pahnihte chu an han chan ta! Rochhuma chuan a chan thiam kher mai a, a ri zat zat mai a ni.An han chan zo ta a, Aimawia chuan chhawlthawh hlado chu hetiang hian an chham ta a...
" Chhawl thing e, thliak na ngai e,
Mang nghin e, thanhawl ka vak liau ve,
Chhawl hnawm e, rak tho u law,
Valan nghovar a zalhna e....." a aw ṭeng per chhe zet chuan an ti kal ve raih a. Silai chu an hmet puak zui a.
Pazawna chuan, " Ngho var han tih chu....(h)...a dik meuh a maw Pa Chhun..!" An tih chuan an nui zo ta.
Aimawia chuan rang fe hian, " Zawna, ka hriat chhun ni miau hek...lo pau ve suh, ka puan mai tur che nia...!" an ti ngawt a.
Chutah le Pazawna a duai ta hauh lo, " Eh..Kan Hranglam zana kawtchhuah lama nuthlawi....! " a sawi zo hman lo....Aimawia a rawn lim phei nghal a, an han inbuan leh rih a. Rochhuma pek lah chuan,
" Eh...chu..nau chaw a lo rinpui pek e lo...a nula mi hmel viau si a, eng a lo ni na nge!?" an lo tih ve takah phei chuan an boruak chu a zang fe mai le... pasalṭha te pahnih pawh an kiai suk mai reng a ni. Thanpuia lo nui ve chu Aimawian an hmuh chuan,
" Nang kha....nui ve suh...Lal fanu hmaah ka bin mai tur che a nia!" an ti zui leh zat a. An nui tlang ta dar dar a.
Rochhuma te chuan sarep an han hlang fel a, a tam tham fe mai, Aimawia lah chuan sakhi chek a lo siam ve thung a, chutah a ze ngai te te in, " Ramvak sa!" Ti lehin sa ṭha lai chu an sa chhumna belah chuan a vawm lut leh zauh zauh mai bawk a. Pazawna Tarpilu zawn hlan chuan an lo ri le lu mai chu a ni.
Ṭhut muan ar khuan hun vel chuan an sa te pawh hmin tawhin changel hnah hlai pui pui chu an han phah ta a. Zo buh hmui hiam mai a rum tawk chauh a chhum chu an han dah khu leh vung vung a, sakhi sa hrang lian fe fe chu alaiah an han bun khu leh nguah nguah mai le! Mautheiah chuan sakhi chek leh a satui chu an han bunchhuak leh a le....Pasalṭha Chhunthangan a bar tawh em tih chu an thlir ta far mai le! Chutah pasalṭha Chhunthangan a bar hnu chuan le, a han bar ṭan ve ta....Chawchhun bar lo an ni bawk a, an hma zawn a kaw chak hiau hiau kher mai le...! Chaw lian tak taka barin sakhi tui hang leh a chek chuan an han tleng thlak tir a, an taksa kaw lai hnawh an ni vei nen, ṭawng zai reng an rel thei lo! Pum mar ṭangin an ei ngei ang le...! Sarep lah chu an ngah phian mai si, hmabak a nuam leh hle dawn a ni. Zanriah an han bar zo chu an ṭhu ta hle hle mai le!
........ ........ ........
Serzawl lal Lalbula inah thung chuan lal nula la naupang tak chuan a rukin hmawlh pakhat chu bang dapah an thiat vei khauh a. A ruka thilti a nih tehlul vei nen Lalnu chuan a lo hmu ru leh pek a, Thanpuia te hovin Lungreng ngaw luhchhuah an tum tihkha a hre bawk nen, a fanu chu an melh a...
" Eh....Saite, zan khat chauh lah la ni a! Han insum ve bawk la maw le, i pa reu reu in a hre palh ang e!" an ti vei sap a.
Saipuii lah a sen ta ṭan mai! A chebuai leh si chuan tuium te chu a ti tlu rum rum mai le... chutah Lalbula chuan,
" Eng ti zia nge ni ta rum rum a...Saii nu!" aw thian kharh chuan a rawn ti a.
Lalnu chhan hma chuan Saii chuan rang fe chuan chhuat chu hmunphiah lain riat nawk nawkin a hawl ta thuak thuak a. Saiṭhuama chhuanlamin thil dang an sawi vei ngial a. Lalnu erawh a insum zo ta lo, a nui dir ta tlek tlek mai le...! Chutah Lalpa hawihai lutuk chuan,
" Pachang inrawlhna tur va ni suh..!" tih hlak pah chuan khawnbawl ho lamah a phei san ta.
Hetih mek lai hian pasalṭha Thanchhinga te inah thung chuan Serzawl pasalṭha ho an ṭhu bial far a, pasalṭha te hian Lungreng ngaw lam chanchin an hriat ang ang an han sawi zui hlawm a. Chu ngaw pui zet chuan titi a ngahin a tihkhaiawm tehkher bawk a, pasalṭha te chuan Thanpuia te, pasalṭha Chhunthanga te chanchin an sawi zui reng mai le... Zamkunga chuan a lo tel lui ve ta lo chu pawi a ti hle mai! Selzama hian hmeithai Zaii tih tak meuh a sawmin a in lamah a la phei tawh a, Selzama nupui lah hi a fel nek si! Nuzawni te an ni ta hawt e. Selzama hi zawng khuanu leh khuapa malsawm tlak hian a khawsa takzet a ni.
Chu zan chhawrthla han seki ṭan raih awn ta lutuk lo chuan ruahtui a tla tlem dawn tih a hril a. Favang awllen a ni tawh nen pasalṭha ho an hlim hle a, Zamkungan Nghalrual ho an rawn nghal ṭan thu an sawi zet zawng an titi a thlak chiang hle chu a ni. Lo lam an ven a ngai dawn a, chutih rualin nghalrual hual ngei an tum hle a ni. Pasalṭha Selzaman a rawn thual a, an hnu a lo hmu ve chu niin Serzawl mipui phurh tham lawih a awm hial ang tih an sawi ve takah phei chuan a tuk varṭiana chhuah mai an tum tawh hial a ni. Nghalrual meuh zawng zankhata an bawhchin a zau hle mai si a, an lo lama an chet hma in a tam thei ang an suat a ngai miau a ni. Chu chu pasalṭhate hna a ni, sa chungah hian zahngai ṭhin viau mahse an thlawhhma hi an venhim a ngai ṭhin miau mai si!
....... ......... ...........
Khaw kar kawnga mutmu tuah mek pasalṭhate chu Chhawrthla seki raih tawh leh arsi te chuan an bih far a, chung chauh a ni lo, lasi nula hmel ṭha lui eltiang te pawh chuan an lo veng ve reng tawh a ni. Chawngmawii chuan Pasalṭha Thanpuia Fangfar puk rawn hnaih tawh tak chu a thlir ning lo, chutih rualin ngaw pui chhunga Ngengkhuai te, Kham huai hote, leh Rulpui... huai ho chenchilh pasalṭha tam tak lo dawlh tawhtu lakah a him zo a ngem? tih thleng chuan alo ngaihtuah a. Zan lama mawina phochhuak ṭhinte chuan an kawng ṭheuh zawhin an her liam ṭan ta! Arsi te pawh chuan an ṭhiante nena an intlansiakna duhtawk tawhin an her liam ta.
Varṭianah chuan Pasalṭha te chu an tho ta, tlangval ho an phe vat vat a, zan lamah tukṭhuan tur an lo buatsaih tawh a, tukṭhuan hma taka barin Khamlairang khua an pan vang vang dawn a ni. Turnipui in seifate khawvel a rawn bih duk duk lai chuan tukṭhuan an bar ta, zing ṭhang ṭhangah pawh an chaw lak a ṭha viau mai, tukṭhuan bar chhung chuan chawchhun tur an buatsaih pawh alo hmin leh tawh a. Losul kal hma fe chuan kal an rem leh ta! Chawhma ṭha lamah Khamlairang khua an lut hman tawh ngei ang le! Pasalṭha Chhunthanga chuan hma an hruai a ankal thei phian mai, a naute zinga mi Rochhuma chu Khamlairang khuaa lo zin tawh a ni a, pumpelh hi a lo hria a ni awm e. Chu lamah chuan an her liam ta a, kawng erawh a nuam fahran lo a ni. Ni vanlaizawl a thlen hma chuan hmuam rai nuam tui ṭhatna hmun an thleng ta. Chu hmunah chuan an han chawl a, chaw chhun bar an rawt ta, Rochhuma chuan Khamlairang khua an hnaih tawh thu a sawi zui bawk a, he zan hian Lungreng ngaw puia zanriah ngei an tum tawh a ni.
Chaw chhun an han bar zo ta, Pasalṭha Chhuna leh Thanpuia an han inrawn a, rei ṭhu chawl lovin kal an rem leh ta! Tuibur hmuamda vel an kal leh chuan le, Khamlairang khua an hmu pha ta! An lungkham ram an va hnaih tawh kher em..! Rochhuma hian a lo sawi dik tehmeuh mai le! Khaw kawtchhuah lungdawh lam nia an hriat chu an pan ta hlawm a. Phurna nena kal an ni bawk a, kawtchhuah an chuang chhuak ta. Chutah Thanpuia leh Chhunthanga chuan khaw lam an pan ta a, an ṭhiante zawng kawtchhuahah an lo awm rih dawn a ni. A huho a han luhhuk zawng thil kal fuh lo a awm thei ṭhin si a. Khamlairang leilung an han rap ta...
Favang awllen lai a ni tawh a, Khamlairang khaw mite pawh in lamah an lo awm far a, pasalṭha te pahnih Sakawl pianṭha ang mai an khawchhung rawn lutte chu an thlir ngun hle mai le. Naupang ho lah chuan chung mihrangte chu chaw tlang lian fe fe keng chung chuan an thlir ṭhap a. Pasalṭha Thangchhuah diar khim ngat leh a bula mikawl kal zawng thlir nin an har a ni mahna....Lal inchu an pan ding ta nal nal a, Khamlairang pasalṭha ve deuhte lah chuan an lo thli thlai uluk ve hle. Lal sumhmun an han thleng a, Pasalṭha Chhunthanga chuan lawi luh an dil a. Lal In chhung lam aṭang chuan kam ṭha fe chuan an lo chhawn a, Khamlairang lal Lalphunga in chu a lo lian hle mai! Chung pasalṭha pahnihte chu inchhung lamah an han lut ta, Lalphunga chuan chung pasalṭhate chu a lo melh vung vung a, upa min ho pawh tlem azawng an lo awm ve a, chutah,
" Lo haw tawh u, tlangval te u.... pawihai a awm te em ni le? Tu khua leh tui nge in nih, eng nge mamawh in neih le!?" ngeng ngalh chuan an ti a. A vaibel chu an fawp ri zui hraih a...
Pasalṭha Chhunthanga chuan, " Lalpa..pawihai awm lah lo ve, kei hi Chawntui..Lalvura khua Chhunthanga ka ni a, hei ka nauva( Thanpuia an melh a) hi Serzawl pasalṭha Thanpuia, Lalbula khua a ni e.... I ram chhunga Lungreng ngaw dai tura rawn kal kan ni e!" an ti deuh kher a.
Chu thu an han hriat meuh chuan Lal inchhunga awm ho chu an phu ta suau mai le..! Pawih ral um pasalṭha huaisen hmingthang em em te chu an hmaah an rawn ding ngei si! Lal leh upa ho an rawn dingchhuak a, pasalṭha te lam an han pan a, pasalṭha Chhunthanga chu Lalphunga chuan an beng thak thak a,
" Chawntui mikawl...sa leh ral a zam ngai lo Chhunthanga...thangchhuah pa....aw i ni ngat mai! ( Thanpuia an en chiang a) Serzawl Lalbula pasalṭha, upa min Phirtuala tupa maw....a awmah sapui hamna....Aw...aw ....ka chiang e...! Runi pa, ka thla thum bel kha....! Kan pasaṭhate hi an chhawl a hal a nge!" hlim fe chuan an ti a. Upamin lam pawh chuan pasalṭha te chu an rawn beng ve thak thak a, an hmu chu an hlim ve hle tih a hriat a. Pawih ral an um dan leh Herhzawl lal fanu an chhanchhuah dante chu an lo zawt laih laih hlawm a, chhan sen pawh an ni lo! An thawmah chuan lalnu leh a fanu pawh an rawn lang thuai a, Khamlairang lal nula zawng a sailo hmel ṭhat ngawt a, belhchian a dawl meuh lo a ni. Chung pasalṭha hmingthang pahnih chu an han thlir ve a, an mitmeng han zahawm raih te an hmuh chuan pasalṭha hming putlak an ni tak meuh tih chu an hrethiam kher mai! Lal nula chuan Thanpuia a thlir liam thei hauh lo mai le... Lungreng ngaw....aw haw...pasalṭhate suattu ngawpui dai an tum chu a nia. A la naupan hmel hle si, kal lui lo tura chelh ava duh tehlul em!
Pasalṭhate bulah chuan lalpa thla thum bel leh dawnfung chu an rawn hun sak a, a mawi tawk chuan an han tem ve a. Lalphunga chuan zan han riak ve turin a duh hle a, mahse pasalṭha te chu chelh mi niin a hre si lo...chutah tihian a ti ta a,
" Aw le, kan Lungreng ngaw maw ni...zuk daidar mawlh teh u, fimkhur u la...hei ala hma viau mai a, in la zuk ban hman ngei ang. Kan tlangval ten Vamur puk thlengin an han thlah ang che u, chuta ṭang chuan a lang thei tawh a....Runi pa...( Khamlairang tlangau pa a ni e) tlangval han ngaihtuah sak tawh...Rawn hlawhtling mawlh u la, A....a...nangni zawng khuanu leh khuapa in a veng ang che u... In lokir leh hunah zawng ka lo lawm ngei ang che u, zan inriak tawh thung ang!" a ti ta a. A sawi zawh hnu chuan Thanpuia chu a chhuak tharh a, a ṭhiante a zuk lam a, khawtual nula thingphur haw lo chawl te chuan chung mihrangte chu an va thlir uluk tehlul em! Thanpuia Sakawl pian ṭha ang maia pian fuh chu an mal thlur lo thei lo...!
Lal inlam pan chuan an kal ta a, Lal tualah chuan an ṭhu thlandai ta! Hetih lai hian tlangaupa tlangval rawn kohte pawh an rawn thleng ve tawh bawk a. Lal inchhungah chuan Thanpuia ava lut leh a, an lo la phul hle hlawm a ni. Lalphunga chuan Chhunthanga hnenah chuan, " Pasalṭha, hei ka khap li bel hi zuk riahpui teh u, khawi nge...a thlum ber tur kha...rawn hlawhtling mawlh teh u...thangkim nana in tih leh ka lo lawm mai tur lah ni!" Thanpuia en chung chuan a ti ta a.An tum a hre tlang ni hial hian a lang a ni. Pasalṭha Chhunthanga lah chuan Sakhi sarep chu an sem ve lawih a, Lalphunga pawh a lawm ve hle mai le! Lalpa khap li bel chu Aimawia chuan a va pu vei tharh a, Rochhuma nen an innuih sung mai le! Rei chawl tawh lovin Khamlairang tlangvalte nen Vamur puk lam an pan ta a. An lo rin ai daihin Khamlairang Lalphunga khua lo lian chu an sawi nak nak a, Lal lah khan kam ṭha tinrengin a lo thlah kha a ni. An lawm hle a, Aimawia leh Rochhuma an lawm zual....khap li bel chu an input chhawk sek mai a ni.
Khamlairang khaw tlangvalte chuan pasalṭha pahnihte chu an thlir leh zauh zauh ṭhin a, an bula han ramchhuah ve chu an chak hle a ni. An hlawhchham hauh lovang tih an ring a, chutih rualin Ngaw pui chhung boruak erawh an huphurh pui ve hle chu a ni. Vamur puk an thleng chho ta, tlangvalte chuan kawngchin chu an han kawhhmuh ta a, pasalṭha Chhunthanga chuan hruaitu nih tling takin lawmthu a hrilh luam a, an ni lah chuan,
" Pasalṭha te u, inhnung zui a chakawm hle mai, han phal u la...lo telve kan chak takzet a ni!" an tichhuak ta!
Pasalṭha Chhunthanga chuan, " Eh...inva sawi har ve le...i lokal ve duh te chuan a lawmawm khawp ang chu...ti r'u lo telve tak teh u, kan kal ho mai tur lah ni!" a ti vei khuk a.
An ni lah chuan faisa pawh ak ve lova han zui ngawt chu ni theiin an hre si lo, a tuk lama zui turin thu an tithlu ve ta! Kam ṭha chuan an inthlah ta a, Aimawia te lah chuan an vaibel an lo chhuang hmanhmawh a. An khu ta luai luai mai le...Rei vaklo hnu chuan an kal an rem leh ta!
Aimawia leh Rochhuma an kal zai lung lung mai a, achang leh a rem lo rem lo chuan tlanglam zai te an han sa a, an han chheih leh vel ṭhin! An hma lawka ngaw pui chu an thlir leh zauh ṭhin bawk a, huaisenna in a chhun khat mihrang an ni miau a ni.Ni suk chen aia hniam deuh a ni a, Tuilak lui an thleng ta! Hmuamda ah chuan Lungreng ngaw an lut tawh ngei ang le! Tuilak luiah chuan an tuisik thiang tak in chuan an han chawl leh a. Ngaw pui chu an thlir ta ṭhap mai le! Kal an han siam leh a, Zanglan mual an thleng ṭan ta, ngaw chhung ṭham chu a na ṭan ta hle mai! ( Zanglan mual hi awih deuh hlek a ni a, ramchhuak kal hmasate robawm chu hnung lama kal ten an hmu ta ṭhin a, chuta ṭang chuan zanglan mual hming puta niin an sawi..) Thlanmual tlangdung an han chuang chhuak chu le...a mi hip dan a dang ta... Ngaw chhunga thing ngir khup kar aṭang te chuan rawn bih dek dektu an awm ṭan ni mai hian an hre ṭan a. Thing te lah chu pachang nileng pawm tur vel hi a ni hlawm a, ngaw hnuai chu a thim khup mai le...! Riahbuk sual a hun ta takzet a ni. Ngaw pui zau tak a nih hmel a, an phur viau rualin hmabak an ngah zia an hrechiang tlang hle mai! Thanpuia chuan Pasalṭha Chhuna an bekbawr a, riahbuk sualna tur an melh ṭan ta. An hnung lamah kir leh hlekin Tuilak lui hnaih deuh hmuan rai nuam lai deuhah chuan riahbuk sual an tum ta! Chet zung zung a ngai dawn ta, khua lah chu a tlai tawh phian a, tlangval ho chu an han che ta sang sang a.
Pasalṭha Chhunthanga remruat angin riahbuk an sual chhung hian Thanpuia nen ngaw chhung an lo chian dawn a ni. An silai te endikin nghal zatin, ngaw chhung lam an pan ta! Ngaw chhung boruak chu sawifiah hleihtheih a ni lo, mi hi a ṭham er er mai chu a ni. Thlanmual tlangdung zawh dun lehin uluk fe chuan ngaw kar te chu an han bih a. Hma hruaitu pasalṭha Chhunthanga hriatna ṭha tak nei chu a ding ta chawt mai le! Thanpuia pawh chuan eng emaw tak a hria a ni, rang fe chuan an han hawi kual nghal a. Thlanmual tlangdung tawp lam aṭanga an mahni rawn thlir rengtu chu an hmu zui nghal zat a..... Chu thil meuh chu le...!
( chhunzawm tur)
Ka hmul thi a ding nghal. mahse chhiar leh zel phawt mai ang aw
ReplyDelete