LUNGRENG NGAW....6...
LUNGRENG NGAW......6...
(M.Lusei Palian)
........ .......... ...........
Serzawl Lal Lalbula chuan an sawi chhunzawm leh a, " Kan Bukbawnga te ho kha pathum chauh an ni a, chutah pakhat Buk nghak a ni si, a ma rawn sawi danin a ṭhianpa Dengliana nen an va hmu kha a ni a, an ni lah sal sarih lai... chu pawh chengrang chawi vek an lo ni si! Hmun thum laiah chi an lo teng mep mep mai a ni awm e, mahse an ram chhung a nih loh avangin an lo huaisar lem lova, Lal rawn hmasa an nih leh nih loh thlengin an rawn chian thlap a ni, an tih tawh chu dah ṭha ila, tun hnua an rawn tih tawh loh nan hmalak a ngai a ni" an ti dap dap a.
Lal thusawi chuan pasalṭha te beng a luh ngang mai, an ngaih dan a ni lo tih chu an mitmeng aṭang pawh chuan a chhiar theih hial awm e. Chutah upa min Laikunga chuan ban charh hian,
" Kan pasalṭha te u, kan ram chin hi humhalh tlat turin kan duh che u a, kan ram chhung ngei a, khawdang mi an duh thala an rawn daidar hi in lo thlir mai mai thei hian kan ring bik lova! Chuvang chuan Lal thu ngei hian che ta ula, kan ram kan humhalhna leh humhimna anih dawn chuan a ṭul leh leido te chu kan nei mai lah tur ni! Muang leia kan awmna pawh a rei ta alawm le!" an rawn ti ve leh a.
Upa Phirtuala chuan, " Umnn, Thil dang chu eng pawh lo nise, kan chi khur mawlh khu a nia Lal dang leh khawdangte pawh hian an it em em ni, Kan Lal hi rawn dil hmasa se a zia zia te pawh a awm a, khawdang in an duh hun huna an rawn teng ve a, thawm kan nei lo a nih ngat chuan..!" Tih pah chuan pasalṭha te chu an melh kual a, a sawi zo ta lem lova.
Selzama chu a rawn ṭawng chhuak ve ta a, " Lalpa, keini hi kan lo bengvar lo hle a, a hrehawm ka ti in zahthlak ka ti takzet a ni. Tunah pawh hian Tualvum khuaa Lal hnenah palai in va kal rawh u i tih leh kan kal mai ta lawng, kan khawram tiropuitu leh tinuamtu, tlangdang ngai miah lo leh tlangdangin an awh ngawih ngawih khu venghim turin kan inpeih reng e, 'zanin aṭangin ṭan rawh u' i tih leh kan liam mai tur lah ni, kan lo benghawng lo lutuk a, min ngaidam teh" an ti ve ta a.
Pasalṭha te aiawh a pau a ni bawk a, a sawi angin an chi khur venhim an duh a ni. Eng khua pawn rawn teng ve dawn ta se, Lal an rawn dil tur a ni a, chutah Lal in a phal chuan an teng ve thei ang a mahse chhiah an lo la ve thung tur a ni. Tualvum ho rawn chet dan chuan pasalṭha te lai a ti na takzet a, zirtirna pek hlak an duh viau a ni.
Chutah Lalbula chuan midang an melh kual a, sawi ve tur nei awm a hmuh loh avang chuan tihian a ti leh ta a,
" Ka pasalṭha te u, ka dem hauh lo che u, hriat loh na na na chuan indem ngaihna pawh a awm lo a ni.Amah erawh chu tuna chinah in zing aṭangin a thli thlai tur in dah ula, in thu chu zawlbuk thlen ni se, in kutah kan dah tawh ang. A ṭul leh ṭha intih angin in kalpui dawn nia...( a aw an thian leh te te a,) E khai....tlangaupa kan pasalṭhate hi an chhawl a hal tawh ang, a thlum tui ṭha ṭha kha han sawr sak teh...." a ti ta a.
Tlangaupa pawh a phe ta vat vat mai a,Seki chuan zu chu an sem kual dan dan a, an rorel te an zo ta bawk a,ti ti dangah an pakai ta a.
" E khai! Kan Lalpa zu nge nge, a thlum tui kher mai a!" an ti a, an in zel a.
Mahse pasalṭha te hian hetiang hunah hian a mawi tawk bakin an lem ve ngai lo, eng thil pawh an khawtlanga lo thleng thut thei a ni tih an hrechiang em a. Rilru fim takin an awm ṭhin a ni.
Val upa Thanhnuna chuan Lal ina an thurelte chu Zawlbuka riak tlangval ho hrilh turin a chhuak ta a. Kar lovah Zawlbuk chu a thleng mai reng a, chutah tlangval ṭhenkhat chu an lo mu hman a, mahse Val upa in thu an sawi chuan an harh ta vek a. Pasalṭha ten thusawi dan tur an hmawrhmuh lawk sa bawk a. An chikhur hum him tur chuan an tha leh tui an ui hauh lo mai le, Tlangvalte hlawm sariha ṭhenin an lo ngaihven ṭhin dawn a ni. Tlangdang mi an lo luh chuan an pasalṭha te hrilh nghal a, hmalak tur a ni dawn a ni.
Lal inah chuan Titi hrang hrang vawrh chhovin pasalṭha te pawh chuan an zuk ramchhuahna chanchin te an sawi ve luam a. Upa ho chuan Thanpuia, Phirtuala tupa chanchin ah an lut leh ta chat a. A sarhu lai a ni bawk a tin ni, tunah phei chuan a khaw khahin a khat tlat tawh hial mai reng a ni. Rawlthar, Zawlbuk pawh lakai lovin Savawm Sum sarih zet zawt a sathlum chu a ni si a. A lo er rutu tan chuan er tham tak a tling ngei ang le.!
Phirtuala pawh chuan a tupa chanchin chu chhuang takin a sawi chhuak ta a, Lal pawh chuan uluk takin a lo ngaithla a, chutah
" Phirtual, i tupa hian thingnawi fawm a nih lai khan keite kha a sathlum tawh bawk ti raw!?" Lal chuan an ti a.
" A nih tak kha, a ṭhian Pazawna nen an chakai khawrh kha alo rum ṭhaih a ni awm e!" tiin Phirtuala chuan a chhang ve leh a.
" Chu mihrang ka neih belh dawn tihna zuk ni a, eng tin tak la khawsa chho ang maw, mihrangin mihrang bawk a hring e!" Lal chuan an ti leh a.
Chutah Lal chuan Sazuk ki kha a hmu a, a hrechhuak phut a,Thudang an khel ata langin a lo mangnghilh hman tep a lo ni, Tlangaupa chu a bang laiah an tar tir a, a hlim hmel hle mai. A thlir vang vang reng mai a ni.
......... ......... ......
Thanṭhuama Val upa leh tlangval Zamkunga sawm khawm te chuan Savawm sa chu an chan map map a, a lo thau phian mai a, Thanchhinga te Inah chuan an zi huai huai a ni ber mai! Sakhi nena an chan zawh meuh chuan Lenghawn ar khuan pawh a hla tawh kher lovang le. An sa chu an insem tlang ta a, a chantute pawh an hlim kher mai. Chung tlangvalte chuan an lawmnu te rim hman ta hek lo, a khat tawkin an infiam sek a. Thanpari chu sachan pah chuan an fiam leh zauh ṭhin a, an nui tlang leh dar dar ṭhin.
Thanpari hi a pu Phirtuala te in lamah a tam zawk a, an tu hmuh hmasak a nih avang a ni.Thanpari te pang ber Thanzinga chuan Savawm ke leh a tin mawlh chu alo buaipui ve hle a, Savawm tin chu awrh atan a duh a ni. Chu chu a ṭhiante zingah intihtheihna tham a tling ngei dawn si a.
Savawm thau te chu lain an er bawk a, hei hi damdawi ah an hmang ṭhin a ni. A mit pawh uluk taka sawngbawl turin an dah a, rapah an rep a. Thanchhinga te sarepna rapah chuan an sa neih ho chu aleng lo a ni deuh ber a. An rep far tluk tluk mai a ni. Sa chi hrang hrang a tlar dul mai chu a ni. An bangah te chuan salu chi hrang hrang a tlar bung a, an bang en ringawt pawn a chhungah pasalṭhate an cheng a ni tih hi khual aṭanga lokal te pawn an hre thei hial mai reng a ni. Thanchhinga hianTumpang ala kap lova, kah a tum viau ṭhin tak na a, a la hlawhchham zel rih si, chuvang chuan Thangchhuahpa ala ni lo mai chauh a ni.
Pasalṭha te hian Thangchhuah an tum ber a, pialralah nuam taka faisa ringa hlim taka len an duh a, an tum ber ṭhin a ni.
Lal in aṭanga Sa lu lawm te an lo haw hma deuh chuan sachan tlangvalte pawh an ṭin ta hlawm a. Zawlbuk an lawi hma in an sa chante chu an mahni inlam an thlen phawt a ngai si a.
Chu zan chhawrthlapui eng zam raih mai chuan Serzawl chu a ngaih la tawk hian a en a. Zan lai ar pawh a khuang al al tawh a, Thanpuia chu tui tak chuan a muhil a, a tawnmang ram chu a mak a ti ngei mai!
Chu a tawnmang ah chuan a hma ni a Sazuk chunga chuang nula hmel ṭha em em mai kha, Tlang nuam tak ah Lungpui chunga ṭhu in a lo hmu a, thlifim chuan a sam te chu alo chhem leng siau siau va, a tawrh har tawk chuan Thanpuia chu a rawn melh a.Thanpuia chuan Thal leh fei hi alo keng a, chu nula lam chu a pan phei zel a, a rim a hre pha ta. Pangpar eng emaw tak, rimtui tak rim hi a nam chem chem a, a bul vel te chu eng vuk maiin a mawi hliah hliah hian a hre nghe nghe a. Nghilh dup hian a inhre hial a, han sawi tur mai a haihchham ta hle mai, chu nula chuan alo nuih san san a, chutah,
" Thanpui, Tukloh ram daiah hian ka lo nghak reng ṭhin che a, ilo ṭuan ni tur ka lo thlir reng ṭhin che a sin!" a rawn ti ta mai a.
Thanpuia chuan a hming a rawn hre mai leh a lo be mai chu mak tiin a ka ho mai a, han chhan ve an tum chu le....a ṭawngchhuak thei ta hauh lo mai le...a hrawk chu hnawhtu a awm tlat mai a, a aw an thian a....
Chutih lai tak chuan Thanpuia chu a nu chuan a rawn sawi ta nawk nawk a,
" Thana....Thante, i harh em! Zeng thil nge ni ta, I va thaw ri nasa ve, i tawnmangah eng thil nge i hmuh a, i ṭha em!? "A rawn ti ta a. A nu hian Savawm in a hamna avanga mu ṭha thei lo riakah a ngai a, a ngaihtuah hle nghe nghe kha a ni.
A harh hlawl mai, a va ui em aw...Khua ala var lova, khuan hmasa chauh ala ni si a.
" Ka ṭha e, ka harh e, a....eng lem mah hmu love" an ti a. A nu pawh chuan a kalsan zui leh mai a.
A bul velah te chuan kha nula rim kha alo nam chem chem a. A tawnmang ram lam chu a ngaihtuah chhunzawm ta neuh neuh zawk a, han chhin leh chu a tum sa teh a, mahse a harh tawlh tawlh zawk chu a ni. 'Eng tin nge kha nula khan a hming a hriat theih mai zawk chu le aw... khuavang lasi an tih hi a ni chiang ang' tihte chu a ngaihtuah neuh neuh a. A awm Savawm hliamna chu an khawih a, alo hil duak tih chu a hre thei a.Muhil tawh lem lovin a let a let a, khawvar a la hla deuh si!
........... ............ .......
Chu zan chhawrthlapui eng zam raih mai hnuaiah chuan Lal fanu Saipuii chu luhkapui sangah a ding a, thla eng hnuaiah chuan a hawi vang vang a. Zan rei a nih tawh avangin thawm hriat tur avang hle a, a rilru chuan thla hlei nga zan chu lo thleng lo mai se a duh tak meuh a ni. Thla a hlei nga hian a chunga thil thleng mak tak hi a hre ṭhin si lova, a tukah erawh alo sil urh mai ṭhin chu a ni si a.
Puitu a ngai em em a, mahse a chunga thil lo thleng hi an chhungkua bakin he a thuruk hi an hre si lo! An mangang takzet tawh a, a tihreh dan an hre hauh si lo hi a ruka an buaina chu a ni. Bawlpu te lahin eng mah an ti thei si lo! An tuar ngawt ngawt mai chu a ni. An khaw tiral ṭi tu chu a ni ta ngawt mai chu a ni. A ni nula, nula hmel ṭha tak chunga thil thlengah chuan a rapthlak em a ni. Tlang hriat loh chuan thuruk an nei chu a ni a, eng tikah nge an mualpho pui dawn tih chu an chhungkaw rilru a riak reng a ni.
Saipuii chu a tirilah ṭham er er tu a han awm a, chu zan chhawrthla eng raih mai te chu a tan lungngaihna thlentu a ni si! Rei pawh luhka sangah awm duh tawh lovin inchhungah a lut a, khumah mu in pawnpui chuan a inkhuh ta a.
......... .......... .........
Pawltlak thla a zo lek lek tawh a, an khaw ram ṭheh chu an en ṭan ta mai reng a. Zamkunga pawh ramhual te kara an awm ve tur chu a hlim hle a ni.Lal pitar thih kuma an ram bawh kha, an bak la awm rampui chu an bawh tur chu a ni. Tlangvalte chuan an chikhur chu an en awl lova, mahse khawdang tlangdang chu an la rawn lut em lova. He an chikhur avang hian kum tin khawdang aṭanga Serzawl rawn pem lut hi an awm kum tin mai reng a, Serzawl tan hian han phalrai chi ni miau hek lo. Pa ho leh kum upa lam deuh chuan an ram ṭheh tur chu an titi ber a ni a, Lal pitar thih kum hian an hlo a awl em a, chutiang a nih leh chu an ring fur mai a ni.
Tum anga an awm chuan Pazawna leh Thanpuia chuan hemi zan hian Zawlbuk an kai ve dawn chu a ni a, a ruk tak chuan an huphurh hle nghe nghe a, Thanpuia ai hian Pazawna hian a huphurh zual zawk hial a. Chumi ni chuan Pazawna te chulramah chuan Thanpuia te ṭhiandun chu thlai rah awm ang ang dapin an kal a, thlam bul zawlah chuan buhpawl dahkhawmin inbuan an tum a.Thaza zek zawk an ni ve ve bawk a, an phur dun ngang mai! An puan ven chu an han siam ṭha te te a, an in man ta chat mai le, an intia viau mai a, tha tawp chuan Pazawna chuan phawi an tum a, mahse Thanpuia ala che eih lo,a nghing hauh lo. Mak a ti hle a, an ṭang viau a, chutah pawh chuan a phawi thei ta hauh lo mai le...Chutah Thanpuia chuan,
" Kei ve aw...." han tih pah chuan a phawi ta mai a, a awlsam phian si a. A thapui pawh ala chhuah hauh lo,a lo inzir hrep tawh a, chuvanga awlsam te a phawi thei chu a ni. Pazawna chuan,
" E khai ṭhiana, min lo zirtir ve zawk teh, zanin hian min buan hlawm ngei dawn si a, Rodawla phei chuan bin hrep che a tum a ni awm e" an ti a.
" E khai, kan U Rodawla te chu kan hneh ngut nang le, nangin in bitum anga" Thanpuia chuan an ti ve leh a.
" Ṭhianpa, i bin hrep dawn nia, zawlbuk bang deng rawp pawn a pawi lo, ka tuk sam zial a a pawh ṭhin reng hi ka hua a nia" Pazawna chuan an ti ve leh a. Rodawla hi upa min tupa a ni a, mi pawi hawl zawng hlira khawsa ṭawngkam duhtui lo tak a ni a, tlangvalte kham ruk em em a ni. A ṭhiante buan chauh tawh lam hi a lo bin ṭhin a, a insawi thei lar lar fo reng a ni.
Inbuan dan chu an han inzir tir dun leh a, Thanpuia chuan inkhual buan dan te, sir tluk dan te, 'zui' dan thleng chuan an zirtir a. Pazawna hian Thingnawi fawm a nih lai khan a tia pui hneh loh a nei ngai si lo. Thanpuia hi alo la hrechiang hauh lo a ni.A ni tan chuan han buan mi hi a ni lo hrim hrim reng a ni. Rei fe an zir dun hnu chuan an thaw a sa a, an chawl hahdam ta a.
Inbuan hi alo chhuah tirh chuan kuta inpawm a inphawi kan mai a ni ṭhin a, hun te alo kal zela, kawnga puan nghet taka vena puan rinchhana inbuan chu a remchang zawk tih pi pute chuan an lo hre chho ta a.Tichuan kawnga puan ven rinchhan in an lo inbuan chho ta a ni.
Pazawna leh Thanpuia pawh chuan thlai rah awm ang ang an han khawm zova, chawhnu tlang her chuan in lam pan zai an rel ta a. Kawtchhuah lungdawh an thlen chuan Behliang mun hun vel a ni tawh a, kawng tluan chuan an ti ti a, zan lam an huphurh zia chu an sawi dun malh malh a.In lam chu an pan ta hnak hnak a.
Zanriah hmehah Zamani chuan sakhi leh sanghal rep a chhum a, thlengpui ah chuan an dah khu vung vung mai a, Sanghal tuang chhah lianpui pui te chu a khu rum rum a, a rimte lah chu a tui em em mai a. Chutah sa tui hang chu an al thak bawk a, an chhungkaw chaw lak chu a ṭha ham ham ngei mai. Zanriah an kil lai chuan Thanpuia chu Pazawna chuan a rawn sawm ta mai reng a, chutah Pasalṭha Thanchhinga chuan heti hian a fapa leh Pazawna chu an zilh a,
" Hei Zawlbuk in kai ve dawn ta a, tunah chuan tlangval tak tak in lo ni ve ta, Val upa te thu ngaichang ula,an thu hmu lo chuan tlangval an che chhuak mai ngai lo a nia... tin, Zualko kal thu ah te, lamkal intirh thuah te tlawmngai ber nih an tum ngai e, hei zanin hian Zawlbuk kai thar te an buan ngei dawn che u a, chungah chuan thinrim ngai a ni love..Zingah ṭhiante thawhhma a thawh tum tur a ni ngai e, Zing tho tlaite hi an sawi ru sep zel a nia, in chet dan leh ṭawngkam fimkhur ula, ngaih huat tur chiin ṭawng an cheh ngai lo tih te hi hrereng ang che u..!" an ti a.
Chung Zawlbuk kai tur rawlthar pahnih te chuan uluk takin an lo ngaithla kar a. Tunah chuan rual el reng reng a khawsak an ngai dawn ta a, engkimah tlawmngaih chhuah leh fimkhur a ngai takzet tawh dawn a ni.
Lenglen hun hma hret chuan an pawnpui te an dara dah chung chuan Zawlbuk lam chu an pan dun ta a. An huphurh dun ngang mai a, muangchangin an kal emaw an tih lai chuan Zawlbuk an thleng ta reng mai! Chutah Zawlbuk bawhbel bula dingin Zawlbuka lawiluh an han dil ta a, an aw te chu alawi rut tawh mai a. Chutah Val upa Thanhnuna chuan,
" E khai! Zawlbuk kai thar tur kan nei a nih chu....lo lawilut rawh u...khai" an ti a.
Zawlbuk chhunga tlangval ho chu an lo ngawi ṭhuap a, chutah bawhbel bawh liamin Pazawna leh Thanhnuna chu an lawi lut ve ta, tlangval te chuan an lo melh ṭhap a, val upa chuan ṭhutna an kawh hmuh a, chutih lai chuan tlangval ṭhenkhatin mei an lo vur belh bawk a. Val upa Thanhnuna chuan Zawlbuk kai thar te chu mei engah an enchiang a.
" E khai! Vawmsata te ṭhian dun lah lo zuk ni reng a!" an ti a.
Thanpuia hi Savawm a sahhlum avang khan Vawmsata tiin an sawi mai ṭhin reng a ni. Zawlbuk kil thim chu an ṭhian dun chuan an bel a. Rei vak lo an ṭhut hnu chuan le, zawlbuk tlangval te danin inbuan hun alo thleng ta mai reng a. Chutah val upa chu lo dingchhuakin,
" Hei naute u, zawlbuk kai thar kan nei a, zawlbuk kai thar reng reng chu kan lo buan pui ṭhin kha a ni a,hei hi inlungrualna a ni gih kha hrereng ula, hei kan zawlbuk kai thar te pawh khan in lo hre tawh thovanga.... han infiam pui tur kan awm em le?"an ti ta a.
Tlangval pakhat rawn ding chhuakin,
" Khawi nge, kan zawlbuk kai tharte chu ilo fiam ang hmiang" tih pah chuan a puan ven an siamrem a.Chutah Pazawna chu ava kai chhuak ta a. Chutih lai tak chuan Rodawla leh a ṭhiante pawh an rawn lawi lut ve chiah bawk a.
Mei chu an han tuah alh eng ṭha sauh sauh a, tlangval pakhat leh Pazawna chu an inpawm ta a, Pazawna chuan a kut veilamin a tumpuipa kawng hnung lam puan vehah chuan nghet takin ava vuan a, a kut dinglamin kawng hma lam dul zawn ah chuan nghet takin a vuan bawk a. Val upa chuan, " Khai le..." an ti a, chutah tlangval zawlbuk a mite chuan " aw....aw...aw..." an lo ti a. An ṭang dun hle mai, chutah Pazawna chuan chiang zet mai hian a phawi ta a. Tlangval ho an haw haw ta dur dur mai. Inbuan hi tum ṭhum, vawi thum, thawh thum an inbuan ṭhin a, a phawi nawn thei zawk zawk chu chakzawk an ni ṭhin a ni. A thawhhnihna an han ṭan leh a, Pazawna chu a kang ve ta zawk mai...Pa ho leh putar lam pawh an lo lawi lut zel a, an thawm a ṭha chho viau zel a. Val upa Thanṭhuama pawh a rawn lawi lut ve ta. A thawh thumna an han ṭan leh ta a, chutah Pazawna chuan a tumpuipa chu awlsam zet hian a phawi leh ta a.
Tlangval dang an rawn ding chhuak lehnghal zel a, Pazawna chu an rawn pawm ve chat zel a, pathum lai chu a hneh ve ta a. Zawlbuk thawm a ṭha kher mai! Chutah Neihthanga a rawn ding chhuak ve ta a. Pazawna nen chuan an han inchai leh ta a, thahrui an ngah dun bawk a, zawlbuk chhuat pawh a tawm tawn tawn thei hial mai a. Thawh khatnaah chuan Pazawna chuan a phawi ta! Thawm ava na teh lul em! Neihthanga hi Aimawia lovah chuan an khaw buan chak a ni. Chutia zawlbuk kai tharin a phawi mai chu mak tiin an ka ho mai a. Thawhhnihna an ṭan leh a, Pazawna thahrui lo seng hnem tawh chu a chau ve ṭan deuh a, a kang ve leh ta. A thawh thumnaah pawh chuan Neihthanga chuan chiang zetin a phawi leh ta a.Neihthanga chu a chak ta, chutah zawi sap hian Pazawna beng bulah chuan, " I chak hle mai! Tha thar ni la chuan ka hneh hauh lovang che" an ti a. Pazawna chu a kiai sak a, a ṭhut hmun lam chu a pan ve ta a. Tunah chuan Thanpuia hun a ni ve ta..
Pazawna chuan, " Ṭhiana, nang han buan ve tawh rawh le" an ti ve a.
Thanpuia chu a rawn pen chhuak ve ta a, an lo chian ngai lem lova, rinai takin Thanpuia chu a lo lian a, a dar pharh hlai hlap leh a kawng fek rat te, a fuke hrawl hraih mai lo chiktu upa deuhte chuan rin dan an nei thiam ta mai reng a. 'He rawlthar zet zawng thapui a chhuah duh chuan a chai tham fe dawn e' an lo ti sap a.
Neihthanga chuan Thanpuia en chung chuan, " E khai, ka dim dawn hauh lo che a nia aw...!" nui sang chung chuan an ti a.
Thanpuia chuan, " Unau inbuan in aw, " an ti let ve a.
Chutih lai tak chuan Rodawla chuan a ṭhiante chu alo bekbawr sar sar a, Thanpuia chu buan chauh tir a, zawlbuk bang deng dawt khawpa bin a tum a ni....
( chhunzawm tur)
(Ka famkim tawk lova, tihsual lai alo awm a nih chuan min hrilh hre hram teh u, tin lo comment ve hrim hrim teh u, a ṭha intih thu emaw ṭha lo intih thu pawh.)
(M.Lusei Palian)
........ .......... ...........
Serzawl Lal Lalbula chuan an sawi chhunzawm leh a, " Kan Bukbawnga te ho kha pathum chauh an ni a, chutah pakhat Buk nghak a ni si, a ma rawn sawi danin a ṭhianpa Dengliana nen an va hmu kha a ni a, an ni lah sal sarih lai... chu pawh chengrang chawi vek an lo ni si! Hmun thum laiah chi an lo teng mep mep mai a ni awm e, mahse an ram chhung a nih loh avangin an lo huaisar lem lova, Lal rawn hmasa an nih leh nih loh thlengin an rawn chian thlap a ni, an tih tawh chu dah ṭha ila, tun hnua an rawn tih tawh loh nan hmalak a ngai a ni" an ti dap dap a.
Lal thusawi chuan pasalṭha te beng a luh ngang mai, an ngaih dan a ni lo tih chu an mitmeng aṭang pawh chuan a chhiar theih hial awm e. Chutah upa min Laikunga chuan ban charh hian,
" Kan pasalṭha te u, kan ram chin hi humhalh tlat turin kan duh che u a, kan ram chhung ngei a, khawdang mi an duh thala an rawn daidar hi in lo thlir mai mai thei hian kan ring bik lova! Chuvang chuan Lal thu ngei hian che ta ula, kan ram kan humhalhna leh humhimna anih dawn chuan a ṭul leh leido te chu kan nei mai lah tur ni! Muang leia kan awmna pawh a rei ta alawm le!" an rawn ti ve leh a.
Upa Phirtuala chuan, " Umnn, Thil dang chu eng pawh lo nise, kan chi khur mawlh khu a nia Lal dang leh khawdangte pawh hian an it em em ni, Kan Lal hi rawn dil hmasa se a zia zia te pawh a awm a, khawdang in an duh hun huna an rawn teng ve a, thawm kan nei lo a nih ngat chuan..!" Tih pah chuan pasalṭha te chu an melh kual a, a sawi zo ta lem lova.
Selzama chu a rawn ṭawng chhuak ve ta a, " Lalpa, keini hi kan lo bengvar lo hle a, a hrehawm ka ti in zahthlak ka ti takzet a ni. Tunah pawh hian Tualvum khuaa Lal hnenah palai in va kal rawh u i tih leh kan kal mai ta lawng, kan khawram tiropuitu leh tinuamtu, tlangdang ngai miah lo leh tlangdangin an awh ngawih ngawih khu venghim turin kan inpeih reng e, 'zanin aṭangin ṭan rawh u' i tih leh kan liam mai tur lah ni, kan lo benghawng lo lutuk a, min ngaidam teh" an ti ve ta a.
Pasalṭha te aiawh a pau a ni bawk a, a sawi angin an chi khur venhim an duh a ni. Eng khua pawn rawn teng ve dawn ta se, Lal an rawn dil tur a ni a, chutah Lal in a phal chuan an teng ve thei ang a mahse chhiah an lo la ve thung tur a ni. Tualvum ho rawn chet dan chuan pasalṭha te lai a ti na takzet a, zirtirna pek hlak an duh viau a ni.
Chutah Lalbula chuan midang an melh kual a, sawi ve tur nei awm a hmuh loh avang chuan tihian a ti leh ta a,
" Ka pasalṭha te u, ka dem hauh lo che u, hriat loh na na na chuan indem ngaihna pawh a awm lo a ni.Amah erawh chu tuna chinah in zing aṭangin a thli thlai tur in dah ula, in thu chu zawlbuk thlen ni se, in kutah kan dah tawh ang. A ṭul leh ṭha intih angin in kalpui dawn nia...( a aw an thian leh te te a,) E khai....tlangaupa kan pasalṭhate hi an chhawl a hal tawh ang, a thlum tui ṭha ṭha kha han sawr sak teh...." a ti ta a.
Tlangaupa pawh a phe ta vat vat mai a,Seki chuan zu chu an sem kual dan dan a, an rorel te an zo ta bawk a,ti ti dangah an pakai ta a.
" E khai! Kan Lalpa zu nge nge, a thlum tui kher mai a!" an ti a, an in zel a.
Mahse pasalṭha te hian hetiang hunah hian a mawi tawk bakin an lem ve ngai lo, eng thil pawh an khawtlanga lo thleng thut thei a ni tih an hrechiang em a. Rilru fim takin an awm ṭhin a ni.
Val upa Thanhnuna chuan Lal ina an thurelte chu Zawlbuka riak tlangval ho hrilh turin a chhuak ta a. Kar lovah Zawlbuk chu a thleng mai reng a, chutah tlangval ṭhenkhat chu an lo mu hman a, mahse Val upa in thu an sawi chuan an harh ta vek a. Pasalṭha ten thusawi dan tur an hmawrhmuh lawk sa bawk a. An chikhur hum him tur chuan an tha leh tui an ui hauh lo mai le, Tlangvalte hlawm sariha ṭhenin an lo ngaihven ṭhin dawn a ni. Tlangdang mi an lo luh chuan an pasalṭha te hrilh nghal a, hmalak tur a ni dawn a ni.
Lal inah chuan Titi hrang hrang vawrh chhovin pasalṭha te pawh chuan an zuk ramchhuahna chanchin te an sawi ve luam a. Upa ho chuan Thanpuia, Phirtuala tupa chanchin ah an lut leh ta chat a. A sarhu lai a ni bawk a tin ni, tunah phei chuan a khaw khahin a khat tlat tawh hial mai reng a ni. Rawlthar, Zawlbuk pawh lakai lovin Savawm Sum sarih zet zawt a sathlum chu a ni si a. A lo er rutu tan chuan er tham tak a tling ngei ang le.!
Phirtuala pawh chuan a tupa chanchin chu chhuang takin a sawi chhuak ta a, Lal pawh chuan uluk takin a lo ngaithla a, chutah
" Phirtual, i tupa hian thingnawi fawm a nih lai khan keite kha a sathlum tawh bawk ti raw!?" Lal chuan an ti a.
" A nih tak kha, a ṭhian Pazawna nen an chakai khawrh kha alo rum ṭhaih a ni awm e!" tiin Phirtuala chuan a chhang ve leh a.
" Chu mihrang ka neih belh dawn tihna zuk ni a, eng tin tak la khawsa chho ang maw, mihrangin mihrang bawk a hring e!" Lal chuan an ti leh a.
Chutah Lal chuan Sazuk ki kha a hmu a, a hrechhuak phut a,Thudang an khel ata langin a lo mangnghilh hman tep a lo ni, Tlangaupa chu a bang laiah an tar tir a, a hlim hmel hle mai. A thlir vang vang reng mai a ni.
......... ......... ......
Thanṭhuama Val upa leh tlangval Zamkunga sawm khawm te chuan Savawm sa chu an chan map map a, a lo thau phian mai a, Thanchhinga te Inah chuan an zi huai huai a ni ber mai! Sakhi nena an chan zawh meuh chuan Lenghawn ar khuan pawh a hla tawh kher lovang le. An sa chu an insem tlang ta a, a chantute pawh an hlim kher mai. Chung tlangvalte chuan an lawmnu te rim hman ta hek lo, a khat tawkin an infiam sek a. Thanpari chu sachan pah chuan an fiam leh zauh ṭhin a, an nui tlang leh dar dar ṭhin.
Thanpari hi a pu Phirtuala te in lamah a tam zawk a, an tu hmuh hmasak a nih avang a ni.Thanpari te pang ber Thanzinga chuan Savawm ke leh a tin mawlh chu alo buaipui ve hle a, Savawm tin chu awrh atan a duh a ni. Chu chu a ṭhiante zingah intihtheihna tham a tling ngei dawn si a.
Savawm thau te chu lain an er bawk a, hei hi damdawi ah an hmang ṭhin a ni. A mit pawh uluk taka sawngbawl turin an dah a, rapah an rep a. Thanchhinga te sarepna rapah chuan an sa neih ho chu aleng lo a ni deuh ber a. An rep far tluk tluk mai a ni. Sa chi hrang hrang a tlar dul mai chu a ni. An bangah te chuan salu chi hrang hrang a tlar bung a, an bang en ringawt pawn a chhungah pasalṭhate an cheng a ni tih hi khual aṭanga lokal te pawn an hre thei hial mai reng a ni. Thanchhinga hianTumpang ala kap lova, kah a tum viau ṭhin tak na a, a la hlawhchham zel rih si, chuvang chuan Thangchhuahpa ala ni lo mai chauh a ni.
Pasalṭha te hian Thangchhuah an tum ber a, pialralah nuam taka faisa ringa hlim taka len an duh a, an tum ber ṭhin a ni.
Lal in aṭanga Sa lu lawm te an lo haw hma deuh chuan sachan tlangvalte pawh an ṭin ta hlawm a. Zawlbuk an lawi hma in an sa chante chu an mahni inlam an thlen phawt a ngai si a.
Chu zan chhawrthlapui eng zam raih mai chuan Serzawl chu a ngaih la tawk hian a en a. Zan lai ar pawh a khuang al al tawh a, Thanpuia chu tui tak chuan a muhil a, a tawnmang ram chu a mak a ti ngei mai!
Chu a tawnmang ah chuan a hma ni a Sazuk chunga chuang nula hmel ṭha em em mai kha, Tlang nuam tak ah Lungpui chunga ṭhu in a lo hmu a, thlifim chuan a sam te chu alo chhem leng siau siau va, a tawrh har tawk chuan Thanpuia chu a rawn melh a.Thanpuia chuan Thal leh fei hi alo keng a, chu nula lam chu a pan phei zel a, a rim a hre pha ta. Pangpar eng emaw tak, rimtui tak rim hi a nam chem chem a, a bul vel te chu eng vuk maiin a mawi hliah hliah hian a hre nghe nghe a. Nghilh dup hian a inhre hial a, han sawi tur mai a haihchham ta hle mai, chu nula chuan alo nuih san san a, chutah,
" Thanpui, Tukloh ram daiah hian ka lo nghak reng ṭhin che a, ilo ṭuan ni tur ka lo thlir reng ṭhin che a sin!" a rawn ti ta mai a.
Thanpuia chuan a hming a rawn hre mai leh a lo be mai chu mak tiin a ka ho mai a, han chhan ve an tum chu le....a ṭawngchhuak thei ta hauh lo mai le...a hrawk chu hnawhtu a awm tlat mai a, a aw an thian a....
Chutih lai tak chuan Thanpuia chu a nu chuan a rawn sawi ta nawk nawk a,
" Thana....Thante, i harh em! Zeng thil nge ni ta, I va thaw ri nasa ve, i tawnmangah eng thil nge i hmuh a, i ṭha em!? "A rawn ti ta a. A nu hian Savawm in a hamna avanga mu ṭha thei lo riakah a ngai a, a ngaihtuah hle nghe nghe kha a ni.
A harh hlawl mai, a va ui em aw...Khua ala var lova, khuan hmasa chauh ala ni si a.
" Ka ṭha e, ka harh e, a....eng lem mah hmu love" an ti a. A nu pawh chuan a kalsan zui leh mai a.
A bul velah te chuan kha nula rim kha alo nam chem chem a. A tawnmang ram lam chu a ngaihtuah chhunzawm ta neuh neuh zawk a, han chhin leh chu a tum sa teh a, mahse a harh tawlh tawlh zawk chu a ni. 'Eng tin nge kha nula khan a hming a hriat theih mai zawk chu le aw... khuavang lasi an tih hi a ni chiang ang' tihte chu a ngaihtuah neuh neuh a. A awm Savawm hliamna chu an khawih a, alo hil duak tih chu a hre thei a.Muhil tawh lem lovin a let a let a, khawvar a la hla deuh si!
........... ............ .......
Chu zan chhawrthlapui eng zam raih mai hnuaiah chuan Lal fanu Saipuii chu luhkapui sangah a ding a, thla eng hnuaiah chuan a hawi vang vang a. Zan rei a nih tawh avangin thawm hriat tur avang hle a, a rilru chuan thla hlei nga zan chu lo thleng lo mai se a duh tak meuh a ni. Thla a hlei nga hian a chunga thil thleng mak tak hi a hre ṭhin si lova, a tukah erawh alo sil urh mai ṭhin chu a ni si a.
Puitu a ngai em em a, mahse a chunga thil lo thleng hi an chhungkua bakin he a thuruk hi an hre si lo! An mangang takzet tawh a, a tihreh dan an hre hauh si lo hi a ruka an buaina chu a ni. Bawlpu te lahin eng mah an ti thei si lo! An tuar ngawt ngawt mai chu a ni. An khaw tiral ṭi tu chu a ni ta ngawt mai chu a ni. A ni nula, nula hmel ṭha tak chunga thil thlengah chuan a rapthlak em a ni. Tlang hriat loh chuan thuruk an nei chu a ni a, eng tikah nge an mualpho pui dawn tih chu an chhungkaw rilru a riak reng a ni.
Saipuii chu a tirilah ṭham er er tu a han awm a, chu zan chhawrthla eng raih mai te chu a tan lungngaihna thlentu a ni si! Rei pawh luhka sangah awm duh tawh lovin inchhungah a lut a, khumah mu in pawnpui chuan a inkhuh ta a.
......... .......... .........
Pawltlak thla a zo lek lek tawh a, an khaw ram ṭheh chu an en ṭan ta mai reng a. Zamkunga pawh ramhual te kara an awm ve tur chu a hlim hle a ni.Lal pitar thih kuma an ram bawh kha, an bak la awm rampui chu an bawh tur chu a ni. Tlangvalte chuan an chikhur chu an en awl lova, mahse khawdang tlangdang chu an la rawn lut em lova. He an chikhur avang hian kum tin khawdang aṭanga Serzawl rawn pem lut hi an awm kum tin mai reng a, Serzawl tan hian han phalrai chi ni miau hek lo. Pa ho leh kum upa lam deuh chuan an ram ṭheh tur chu an titi ber a ni a, Lal pitar thih kum hian an hlo a awl em a, chutiang a nih leh chu an ring fur mai a ni.
Tum anga an awm chuan Pazawna leh Thanpuia chuan hemi zan hian Zawlbuk an kai ve dawn chu a ni a, a ruk tak chuan an huphurh hle nghe nghe a, Thanpuia ai hian Pazawna hian a huphurh zual zawk hial a. Chumi ni chuan Pazawna te chulramah chuan Thanpuia te ṭhiandun chu thlai rah awm ang ang dapin an kal a, thlam bul zawlah chuan buhpawl dahkhawmin inbuan an tum a.Thaza zek zawk an ni ve ve bawk a, an phur dun ngang mai! An puan ven chu an han siam ṭha te te a, an in man ta chat mai le, an intia viau mai a, tha tawp chuan Pazawna chuan phawi an tum a, mahse Thanpuia ala che eih lo,a nghing hauh lo. Mak a ti hle a, an ṭang viau a, chutah pawh chuan a phawi thei ta hauh lo mai le...Chutah Thanpuia chuan,
" Kei ve aw...." han tih pah chuan a phawi ta mai a, a awlsam phian si a. A thapui pawh ala chhuah hauh lo,a lo inzir hrep tawh a, chuvanga awlsam te a phawi thei chu a ni. Pazawna chuan,
" E khai ṭhiana, min lo zirtir ve zawk teh, zanin hian min buan hlawm ngei dawn si a, Rodawla phei chuan bin hrep che a tum a ni awm e" an ti a.
" E khai, kan U Rodawla te chu kan hneh ngut nang le, nangin in bitum anga" Thanpuia chuan an ti ve leh a.
" Ṭhianpa, i bin hrep dawn nia, zawlbuk bang deng rawp pawn a pawi lo, ka tuk sam zial a a pawh ṭhin reng hi ka hua a nia" Pazawna chuan an ti ve leh a. Rodawla hi upa min tupa a ni a, mi pawi hawl zawng hlira khawsa ṭawngkam duhtui lo tak a ni a, tlangvalte kham ruk em em a ni. A ṭhiante buan chauh tawh lam hi a lo bin ṭhin a, a insawi thei lar lar fo reng a ni.
Inbuan dan chu an han inzir tir dun leh a, Thanpuia chuan inkhual buan dan te, sir tluk dan te, 'zui' dan thleng chuan an zirtir a. Pazawna hian Thingnawi fawm a nih lai khan a tia pui hneh loh a nei ngai si lo. Thanpuia hi alo la hrechiang hauh lo a ni.A ni tan chuan han buan mi hi a ni lo hrim hrim reng a ni. Rei fe an zir dun hnu chuan an thaw a sa a, an chawl hahdam ta a.
Inbuan hi alo chhuah tirh chuan kuta inpawm a inphawi kan mai a ni ṭhin a, hun te alo kal zela, kawnga puan nghet taka vena puan rinchhana inbuan chu a remchang zawk tih pi pute chuan an lo hre chho ta a.Tichuan kawnga puan ven rinchhan in an lo inbuan chho ta a ni.
Pazawna leh Thanpuia pawh chuan thlai rah awm ang ang an han khawm zova, chawhnu tlang her chuan in lam pan zai an rel ta a. Kawtchhuah lungdawh an thlen chuan Behliang mun hun vel a ni tawh a, kawng tluan chuan an ti ti a, zan lam an huphurh zia chu an sawi dun malh malh a.In lam chu an pan ta hnak hnak a.
Zanriah hmehah Zamani chuan sakhi leh sanghal rep a chhum a, thlengpui ah chuan an dah khu vung vung mai a, Sanghal tuang chhah lianpui pui te chu a khu rum rum a, a rimte lah chu a tui em em mai a. Chutah sa tui hang chu an al thak bawk a, an chhungkaw chaw lak chu a ṭha ham ham ngei mai. Zanriah an kil lai chuan Thanpuia chu Pazawna chuan a rawn sawm ta mai reng a, chutah Pasalṭha Thanchhinga chuan heti hian a fapa leh Pazawna chu an zilh a,
" Hei Zawlbuk in kai ve dawn ta a, tunah chuan tlangval tak tak in lo ni ve ta, Val upa te thu ngaichang ula,an thu hmu lo chuan tlangval an che chhuak mai ngai lo a nia... tin, Zualko kal thu ah te, lamkal intirh thuah te tlawmngai ber nih an tum ngai e, hei zanin hian Zawlbuk kai thar te an buan ngei dawn che u a, chungah chuan thinrim ngai a ni love..Zingah ṭhiante thawhhma a thawh tum tur a ni ngai e, Zing tho tlaite hi an sawi ru sep zel a nia, in chet dan leh ṭawngkam fimkhur ula, ngaih huat tur chiin ṭawng an cheh ngai lo tih te hi hrereng ang che u..!" an ti a.
Chung Zawlbuk kai tur rawlthar pahnih te chuan uluk takin an lo ngaithla kar a. Tunah chuan rual el reng reng a khawsak an ngai dawn ta a, engkimah tlawmngaih chhuah leh fimkhur a ngai takzet tawh dawn a ni.
Lenglen hun hma hret chuan an pawnpui te an dara dah chung chuan Zawlbuk lam chu an pan dun ta a. An huphurh dun ngang mai a, muangchangin an kal emaw an tih lai chuan Zawlbuk an thleng ta reng mai! Chutah Zawlbuk bawhbel bula dingin Zawlbuka lawiluh an han dil ta a, an aw te chu alawi rut tawh mai a. Chutah Val upa Thanhnuna chuan,
" E khai! Zawlbuk kai thar tur kan nei a nih chu....lo lawilut rawh u...khai" an ti a.
Zawlbuk chhunga tlangval ho chu an lo ngawi ṭhuap a, chutah bawhbel bawh liamin Pazawna leh Thanhnuna chu an lawi lut ve ta, tlangval te chuan an lo melh ṭhap a, val upa chuan ṭhutna an kawh hmuh a, chutih lai chuan tlangval ṭhenkhatin mei an lo vur belh bawk a. Val upa Thanhnuna chuan Zawlbuk kai thar te chu mei engah an enchiang a.
" E khai! Vawmsata te ṭhian dun lah lo zuk ni reng a!" an ti a.
Thanpuia hi Savawm a sahhlum avang khan Vawmsata tiin an sawi mai ṭhin reng a ni. Zawlbuk kil thim chu an ṭhian dun chuan an bel a. Rei vak lo an ṭhut hnu chuan le, zawlbuk tlangval te danin inbuan hun alo thleng ta mai reng a. Chutah val upa chu lo dingchhuakin,
" Hei naute u, zawlbuk kai thar kan nei a, zawlbuk kai thar reng reng chu kan lo buan pui ṭhin kha a ni a,hei hi inlungrualna a ni gih kha hrereng ula, hei kan zawlbuk kai thar te pawh khan in lo hre tawh thovanga.... han infiam pui tur kan awm em le?"an ti ta a.
Tlangval pakhat rawn ding chhuakin,
" Khawi nge, kan zawlbuk kai tharte chu ilo fiam ang hmiang" tih pah chuan a puan ven an siamrem a.Chutah Pazawna chu ava kai chhuak ta a. Chutih lai tak chuan Rodawla leh a ṭhiante pawh an rawn lawi lut ve chiah bawk a.
Mei chu an han tuah alh eng ṭha sauh sauh a, tlangval pakhat leh Pazawna chu an inpawm ta a, Pazawna chuan a kut veilamin a tumpuipa kawng hnung lam puan vehah chuan nghet takin ava vuan a, a kut dinglamin kawng hma lam dul zawn ah chuan nghet takin a vuan bawk a. Val upa chuan, " Khai le..." an ti a, chutah tlangval zawlbuk a mite chuan " aw....aw...aw..." an lo ti a. An ṭang dun hle mai, chutah Pazawna chuan chiang zet mai hian a phawi ta a. Tlangval ho an haw haw ta dur dur mai. Inbuan hi tum ṭhum, vawi thum, thawh thum an inbuan ṭhin a, a phawi nawn thei zawk zawk chu chakzawk an ni ṭhin a ni. A thawhhnihna an han ṭan leh a, Pazawna chu a kang ve ta zawk mai...Pa ho leh putar lam pawh an lo lawi lut zel a, an thawm a ṭha chho viau zel a. Val upa Thanṭhuama pawh a rawn lawi lut ve ta. A thawh thumna an han ṭan leh ta a, chutah Pazawna chuan a tumpuipa chu awlsam zet hian a phawi leh ta a.
Tlangval dang an rawn ding chhuak lehnghal zel a, Pazawna chu an rawn pawm ve chat zel a, pathum lai chu a hneh ve ta a. Zawlbuk thawm a ṭha kher mai! Chutah Neihthanga a rawn ding chhuak ve ta a. Pazawna nen chuan an han inchai leh ta a, thahrui an ngah dun bawk a, zawlbuk chhuat pawh a tawm tawn tawn thei hial mai a. Thawh khatnaah chuan Pazawna chuan a phawi ta! Thawm ava na teh lul em! Neihthanga hi Aimawia lovah chuan an khaw buan chak a ni. Chutia zawlbuk kai tharin a phawi mai chu mak tiin an ka ho mai a. Thawhhnihna an ṭan leh a, Pazawna thahrui lo seng hnem tawh chu a chau ve ṭan deuh a, a kang ve leh ta. A thawh thumnaah pawh chuan Neihthanga chuan chiang zetin a phawi leh ta a.Neihthanga chu a chak ta, chutah zawi sap hian Pazawna beng bulah chuan, " I chak hle mai! Tha thar ni la chuan ka hneh hauh lovang che" an ti a. Pazawna chu a kiai sak a, a ṭhut hmun lam chu a pan ve ta a. Tunah chuan Thanpuia hun a ni ve ta..
Pazawna chuan, " Ṭhiana, nang han buan ve tawh rawh le" an ti ve a.
Thanpuia chu a rawn pen chhuak ve ta a, an lo chian ngai lem lova, rinai takin Thanpuia chu a lo lian a, a dar pharh hlai hlap leh a kawng fek rat te, a fuke hrawl hraih mai lo chiktu upa deuhte chuan rin dan an nei thiam ta mai reng a. 'He rawlthar zet zawng thapui a chhuah duh chuan a chai tham fe dawn e' an lo ti sap a.
Neihthanga chuan Thanpuia en chung chuan, " E khai, ka dim dawn hauh lo che a nia aw...!" nui sang chung chuan an ti a.
Thanpuia chuan, " Unau inbuan in aw, " an ti let ve a.
Chutih lai tak chuan Rodawla chuan a ṭhiante chu alo bekbawr sar sar a, Thanpuia chu buan chauh tir a, zawlbuk bang deng dawt khawpa bin a tum a ni....
( chhunzawm tur)
(Ka famkim tawk lova, tihsual lai alo awm a nih chuan min hrilh hre hram teh u, tin lo comment ve hrim hrim teh u, a ṭha intih thu emaw ṭha lo intih thu pawh.)
a ngaihnawm
ReplyDelete