LUNGRENG NGAW..4...
LUNGRENG NGAW.....4...
( M.Lusei Palian)
An zanriah kil lai tawp hmak in chengrang an dawm ta far a, thawm lo chhuahna lam chu an hawi ta ṭhap mai le...
Thanchhinga chu a ding hluai a, Sakhi vun leh Sakhi sa rep tul hnih chu ala a, thawm lo chhuahna lam chu a pan phei ta mai a, a ṭhiante ho chuan an lo en ṭhap a, chutah ring deuh chuan,
" E...Pasalṭha, i ril a ṭam a ni maw!? Kha hei hi lo tem ve teh... " tih pah chuan Sakhi pahnih vun leh sa rep tul hnih chu a theh phei ta a.
A thawm lo chhuah dan a chhut khan Sapui a ni tih a hre nghal a, an sa rim a hria tih pawh a hre mai reng a, Sapui, Ram lam pasalṭha meuh hi chuan hriatna a nei ṭha tih chu pasalṭha te reng reng hian a hria a ni. Tin, Sapui hian mihringte hi a seh mai mai ngai lova, ran leh mihring te rawn seh ṭhin hi chu Sakei tar emaw hliam nei emaw hi an ni tlangpui a, an theih ang tawkin mihring te chungah zahngaihna an lan tir hram hram ṭhin a ni. Chuvang tak chuan pasalṭha te pawh hian pawi rawn khawih ni lo hi chu hmu mahse an hel ve hram hram ṭhin reng a ni.
Selzama chu rawn ṭawngchhuak ve nghalin, " I kham khawp loh deuh leh min rawn dil leh la..." an lo ti a.
He Sapui hian an mahni rawn beih mai chu a tum lo tih an hria a ni, rawn tum se chuan a thawm an hriat hma khan a rawn seh hman daih tawh ang. Selzaman chu chu a hre ran a ni.
" Kei zawng lo ei ṭeuh mai teh ang" Laiawrha chuan a lo ti thung a. Chaw chu alo bar zui mawlh mawlh a. An pathum chuan Laiawrha chu a en a, ri lo chuan an nui a. Dem mai chi pawh a ni lo, A ni Laiawrha hian pasalṭha, an khawchhung mai ni lo, tlang dung tluana thang hat te a riah pui a, a thla a muang em em a ni. Sapui pahnih khat lakah an zam mai mai dawn lo tih a hrechiang em a ni. Sakhi chek te chu a hawp thlurh thlurh a..
Midangte chuan chaw chu an ei zui tawh lem lova, tui uma tui chu an in a, an vaibel la chhuakin an zu ta zawk a. Sapui thawm pawh chu a reh ta hmak a. An thil pek kha lungawi takin a kalpui ta a ni fahmiang.
" Zingah hian Zuk sih mawng lam han fan leh ka duh riau mai ka ti, Zamkunga nen hian kan zuk fang dawn em maw ni aw? Engtia ro han neih chi nge ni ang!" Thanchhinga chuan an ti charh charh a.
Chutah Selzama chuan, " Ni tuk e a, Sakhi Sih mawng lam fan ka lo tum a, tukṭhuan ei hunah buk lam pan khawm mai ila a ṭha ange " an ti ve leh a.
Zamkunga pawh chuan, " Ṭha in tihna lam lam kha a ni mai, ro hran ka nei lo ve!" A rawn ti ve ta mai reng a.
An chaw eina tihfel nghal pah chuan Laiawrha chuan, " Zing tuk pumin Sakhi chek lo hawp ila, mum haw kang ila a ni mai! " an tih ve chuan an nui zo leh ta a. Zamkunga chuan an eina tihfel pui an tum chuan Laiawrha chuan alo phal i khaw lo mai a. An han inbuan fiam leh te te a.
An sarep chu ur deuh a ngaih avang chuan an thing fawm khawm sa chu an tuah belh sauh sauh a, a rim ngawt pawh chu a tui vang vang hle a ni. Ti ti hrang hrang an vawrh a, a chang leh an nui ho leh dar dar ṭhin! Laiawha chuan nuthlawi Hrangmani an sep kual vel tak tak ale, an nui lo thei lo. An khaw nuthlawi mawngbawr ṭha leih lawih Zaliani inbual Khurchhe mawnga a lo hmuh ruk thu an sawi meuh chu a sawitu in a thiam bawk a, chil an lo lem khalh thei hial mai reng a ni.
Van var a arsi an han thlir chuan a lo pe chiai mai a, siruk pawh van laizawl a thleng ṭep a, a hma tawh lo tih hria in buk chhunga mut zai an rel ta a. An han mu ṭan chiah chu an buk mawng lam aṭanga rawn ri chho bawrh bawrh thawm an hria a. Chutah chhak lam te, an sir lam aṭang te, an piah lam aṭangte chuan an rawn ri phei ta bawrh bawrh mai! An buk thlen hma chiah chuan an tawp chat zel mai si. Tumah muhil an la awm lova, " Eng chu ni maw?" tih chu an zawhna tuma sawichhuah si loh chu a ni. Chutiang thawm teh nuai an hriat avang chuan an inbeng kang ta hlawm a, Thanchhinga chuan a aw an thian kharh kharh a, a ipte pui ak in buk pawnlam chu a pan ta mai a, an vai chuan an zui ta a. Chutah buk pawn an thlen chuan mak tak maiin an buk chu chhum dum hian alo hual vek chu niin, a ngaihna an hre lo hle mai! Huai hovin an tibuai dawn tih chu an hrethiam nghal mai a. Chutah an din khawm lai chu thli a rawn tleh ta chiam mai a, an meipui chhehte pawh a rawn tivam ti tih a, mei si a leng chum chum ta mai! Mei eng aṭanga alan dan chuan chhum dum chu an che thei a ni. Chutah tlai lama Thanchhinga aw hriat ang chiah khan " suau" a rawn ti ta a, thing buk te chu a che luai a, " suau " a rawn ti leh a, an buk vel chu a nghing lawih thei hial a ni.
Chutah tak chuan Pasalṭha te thinin a tuar ta ngang lova, Thanchhinga chuan,
" Engvanga mi mu ṭha hle hle lai min rawn tibuai nge in nih, thlawkbo rang rawh u!" Chemtum hum ran chung chuan an ti a.
Selzama pawh chuan, " Kan um darh hma che u hian thlawk bo rawh u" a rawn ti ve leh a.
Chutih lai tak chuan nel tlang leh lei ṭhil a rawn thlawk fua fua ta mai, an bul vela chhum dum kar aṭang chuan eng emaw hi a thum bul bul a. A sawi chu hriat theih a ni lo, inbe thawm a ang mah hian a hriat a. Lei ṭhil leh nel tlang chu a rawn thlawk leh fua fua a, mahse tumah han bihruk tum leh tlanchhiat tum an awm lo. An dinna ah chuan an chempui kengin an ding far a, zamna leh hlauhna an nei lo. Hetianga ram ngaw a zana lei ṭhil leh neltlang a vawmtu huai ho hian mihringte hi an vawm fuh ngai hauh lova, tih ṭhaih a tih hlau an tum ṭhin a ni. An chenna ngaw rawn tichereu tur riakah ngai in an lo tih hlauh chuan an chenna an daidar ngam lo ṭhin a ni.
Huai ho pawh chuan chuti taka an mahni rawn hlau lo ta chu mak an ti ve tho mai! An thawm leh an thil tih chuan a ti hlau ve hauh lo! A hma a mi dangte an lo tihhlauh ṭhin tehlul nen, tuna an ram rawn dai lut tu te chu an deh a khirh ṭalh mai.Huai ho pawh an inrawn ve nak nak a, chu chu thum bul bul kha a ni. Mahrawh chu an hotupa in tih ṭhaiha tih hlau tur a ti miau mai si a, an hotupa thu an zawm lo ngam si lo hi a lo ni.
Chutah Thanchhinga thin chuan a tuar ta lova, a chempui vilik chung chuan chhum dum chhah tak lam chu a pan phei ta a.
" Huai rimchhe ho, thlawk bo rang rawh u" tih pah chuan a chempui hriam tak chu a vai fua fua a.
A ṭhiante ho pawh chuan Thanchhinga tih dan chuan an rawn tizui ve nghal a, chhum dum chu a tawm tawk tawk thei hial a ni. Chutih lai chuan thing te chu a ri ta fua fua ta mai a, eng de zawr zawr hi an hmu a, pachang mangang au thawm te an hre zui a, rei lote hnuah chuan chhum dum chu a bo ta duak a, chutah chhum leivak var chuan buk leh a chheh vel chu a tuam ta zawk a.A ngaihna a hre lo hial zawk a, chutih rualin eng ho emaw chuan an rawn venghim a, huai ho chu an rawn bei ve tih chu an hre ngei a. A muanawm ta raih mai a, chu chhum leivak var chuan chhawrthla eng te chu a hliah hauh si lova.
Selzama chuan chu thil thleng chu a hrethiam kher mai, a tawnmang lama a ṭhianten an rawn veng ta tih a hria a. A thawveng huai a,
" Ti ru, i mu tawh ang u, hei min tibuai tawh kher lovang!" an ti a.
" Ni e, i mu ang u hmiang..." Thanchhinga chuan an ti ve leh a.
Buk chhung lamah chuan an lut tlang leh ta a. Chu zanah chuan tui takin a mu ta hlawm a. Khawfing chah hma deuh chuan Selzama chu a tho a, mei chu alo la ling a, a vur belh a. Thanchhinga pawh rawn tho chhuak ve nghalin,
" I va harh hma bik ve le.." a rawn ti a.
" Ka tho ve chiah a ni..." tiin Selzama chuanr alo chhang a.
Zamkunga leh Laiawrha te pawh chu an rawn tho chhuak ve ta nghal a, hetiang ni khua hian tho tlai bik nih hi an hreh tlang mai piah lamah an duh lo ṭhin a ni. Laiawrha chuan mei chu a rawn tuah ṭha leh a, zing ṭhang ṭhangah a zai al al a. Midang chuan an silai te enfiah leh te te in an fungki a zen te chu an enfel leh a. Leilung lan hma chuan an tumna ram ṭheuh ṭuan an tum a ni.
Thanchhinga leh Zamkunga chuan Zuk sih mawng lam chu thawm dim fe hian an pan ta a.Selzama pawh Sakhi sih mawng lam chu a pan ve ta a. Thanchhinga te chu lo fing hnih awm vel an kal hnu chuan mual zingzum nakpek lamah chuan an her a, sarual thawm an hre mai reng a. Chutah an han inmelh a, zawi sap hian Thanchhinga chuan,
" Nghal rual an ni in ka hria, ti teh i hual teh ang " a ti ta sa sa a.
Hual dan tur an inhrilh a,Zamkunga chuan alo tlankhalh thung dawn a ni.Chutah thawm dim tak chuan Nghal rual chetna hmun chu Thanchhinga chuan a pan ta a. A lan theihna a thlen chuan an lo tam ngei mai, changel hungah hian an lo awm a, a lian ber nia a hriat chu a silai chuan an tin vang vang a, a zakdawhah tak chuan a kap ta a, a zen a thun tling ṭha bawk a, a puak ri a ring kher mai. Chu sanghal pawh chu a lir hlawl mai a, din leh chu an tum a, mahse a tlu leh ta hlawl a, a ke hnung a leng vat vat a. Chutah sanghal dang te chu panna lam tur pawh hre lovin an tlan darh ta a. A silai chu sawh lehnghalin a zawh hnu chuan a sa kah lam chu a pan phei a, chutih lai tak chuan Zamkunga silai pawh chu a chhak hla vak lovah chuan a puak ve leh ta dur a. A ri aṭang chuan a ṭhelh hauh lo tih chu a hriat theih mai reng a, Thanchhinga chuan hlado chham an tum a, chutia a sa kah an rah lai tak chuan Nghalchang a pikhawi ni ngei tur hi a lam pan chuan a rawn ri thla ta buan buan a. Kah nuam awm tawk mau tluk khat velah chuan a ding ta chat mai. Chutah Thanchhinga chuan a kap ta hauh lo, alo thlir vung vung a, chu sanghal pawh chuan a rawn hmu ve thuai a.
" Chhuah lamah te, tlak lamah te lo va hahchawl tawh, buh leh balah zahngai la!" A ti ta daih mai a. Chutah nghalchang chu thlang lam pan chuan a ri thla leh ta buan buan a.
Thanchhinga hian a rem em e tih vang ngawt hian sa kah vak a duh ngai lo, an zawh tawk an nei tawhin a hria a ni. Pasalṭha te hian Sa hi changin kap fo mahse an phurh zawh tawk bak hi an kap ngai meuh lo. Lo la inthlah pung se, an ti a ni. Chutih lai chuan Zamkunga hlado chham vang vang chu a hre chhawm ta a, a ni pawh chuan Sanghal hlado chu an chham ve ta a. Rei vak lo hnuah chuan Zamkunga chu a rawn thleng thla ta a, Thanchhinga sa kah chu an en a, lian a ti kher mai. Chutah buk lam thlen dan tur chu an rel a, Zamkunga kah zawk chu thlen hmasak ni se an ti a, a sa kahna hmunah chuan an chho ta a. Chu Sanghal sum nga vel chu an han thlawn hlawk hlawk a, an zawh tawk chuan an phawng a, buk lam an pan dun ta a.
Selzama pawh chuan Zukchal alo kap ve reng tawh chu niin, a lu chu buk alo thlen ve chiah bawk a, an hlim tlang kher mai! Tukṭhuan an bar te te a, chawhma chhung chu an sa kah thiar leh chanin an buai a, chawhnu lamah chuan an rep fel a, an ur ta tluk tluk mai a.An sarep ur rim chuan koh a neih leh an ring ran hlawm a, mahse an sawi chhuak lem lova. Selzama zukchal kah ki chu an thlir an thlir a, mawi an ti tlang hle a ni.Selzama hi zawng mi hlawhchham naah pawh a hlawhtling thei mai zel a, ṭawng tui tam lo, huaisen fe a ni ngei si a . Sa an kap hnem si a, an rep fe loh chuan in phurh zawh loh mai an hlau a ni.A ni reng a, mi tam tak chuan an sa kah sa hi an phur zo lo hial ṭhin reng a, inlama midangte an han pun hial ṭhin reng a ni. Laiawrha chuan nuam a ti hle a, kum cham a duh hial a, inlama buh chu phur luh mai a duh hial a ni. A tuk maiah haw an tum tawh si a, ram lama tui tawk puar fan lah maia eireng mai chu a duh a ni.
Zanriah ei hma chuan rawnal an sat a, bawmrang turin hnang an hlai sap sap a, an sarep phurh haw nan an hmang dawn a ni.Tin, sa ur na tur thing ro an fawm khawm ṭeuh mai bawk a, zan lama an mamawh an rin vang a ni. Zanriah an han kil chu an eitui tlang hle a, sakhi sanghal leh Sazuk sa te chu mau bur lian pui puiin an chhum a. A tui hang te mawlh chu tui an ti a ni. An sa kawchhung te lah siam zawh mai theih pawh a ni lo, saruh lian deuh leh sa chhe deuh chu Duhlian ṭawng thiam ve lo tan an dah a, an piah lungpui bulah chuan an dah vum thur mai a, chu Sapui chuan a rawn hmuh hun chuan a hlim hle ta ve ang le....! Zan alo nih chuan an buk chu chhum leivak var chuan a rawn hual leh chuai tawh a. An thla amuang sawt a, an piah lungpui phenah chuan sa khel ri leh bup bup chu an hre leh ṭhin a, mahse an awm a nuam zawk emaw tih mai tur a ni. Sarep ur an ngah nasa mai si a, mawng an hung rei hman meuh lo hlawm a, bawmrang tah nen an buai hlawm hle chu a ni. An mu har hle hlawm a, zan hmasa ang chuan tibuaitu an nei miah lova, zan rei takah chuan an mu ve ta hram a.
Zing hma takah an tho leh hlawm a, an kalna hmun hi a hlat tham deuh avangin tukṭhuan hma taka ei a, khaw en laia khawchhung luh hman chu an tum a, an phe vat vat hlawm a, an bawmrangah chuan changel hnah an phah a, sarep chu an han rem ṭha ta hlawm a. Tukṭhuan an bar zawh chuan haw zai an rel ta a, an inphur seng lo ṭhelh ṭhelh a ni. An zan lam khual Duhlian ṭawng thiam lo kha hleh tam lo phei se chuan an zo kher lovang le! Tin, an ni ho hi mi vantlang chunglam deuh ṭhah an ni a, Laiawrha tih loh chu pasalṭha leh chak tawk tak vek an ni. An sarep phurh chu a rit an ti hlawm hle a, kal pawh an kal chak thei meuh lo chu a ni. Laiawrha ta pek chuan chawlh a rawt sek mai reng a, pawi an ti fa lua lo a ni, an chawl sek mai bawk a.
Zanriah chhum hun hma deuh chuan kawtchhuah lungdawh an thleng ta hlawl mai a, an han ṭhu hahdam te te a, hlado an han chham ta vang vang a,chutah Laiawrha chuan a chuh ve tlat avang chuan hlado chu an chham tir ve ta a.Chu hlado chham ri an hriat chuan mipa naupang ho chu lungdawh lamah rang takin an tlan nghal a, thlen hmasak tum ṭheuh an ni. Tute nge ramchhuak? Eng sa nge an kah? A ki a mawi em? tih chu an hriat tum ber a ni a. Tin, mipa naupang ho hian salu zawn loh mawlh an hlau ṭhin a, salu zawn naupang ho hi pasalṭha thil phal deuh ten sarep an sem ve diat diat ṭhin a, sarep chang ve ngei tur leh sa lu zawn ngei tumin an hmanhmawh hle ṭhin a ni. Tin, hlado pawh hi pasalṭha ze dik tak pu, thilphal deuh te hian an chham tlangpui a ni.
Lal inah chuan chi teng tura pasalṭhate kal a hun em? tih an lo rel zo chiah a, hlado chham ri an hre zui kha a ni.Serzawl Lal Lalbula chu luhkapui ah ava ding lur a,
" E khai! Kan pasalṭhate an ramchhuak a ni maw!? Tu te nge ni le..? Sazuk leh sanghal hlado te lah ni... Tlangaupa, char lama ka zubel pakhat kha a tho ṭha tawh ang, va bel chiang teh... kan pasalṭha te chu hahzu kan zuk a niang chu...!" an ti a.
Chutah Upa min Laikunga chuan, "Thanchhinga te ho an ramvak e an tih kha.." a lo ti thuai a.
Upa Tlungirha chuan, " Selzama pawh a tel ve an ti tak kha...kan Selzama hi zawng a hlawhchham awm pawh ka la hre lo ka ti" a rawn ti a.Upa Tlungirha hian Upa Phirtuala leh a fapa Thanchhinga hi a tai ran reng a, mi hi a fak hreh em em mai bawk a, a zia ve reng a ni. A tupa Rodawla a buaipui ber a ni.Rodawla hi huaisen ve tak, mi chungtlak ran mai chi, ṭawngkam duhtui lo tak a ni.
Lalbula chuan a Upa min leh a rin em em Phirtuala chu a va melh a, " Kan Thanchhinga te ho an nih dawn chu maw... sa lu va lawm ila va kal tak teh ang u!" A ti leh a. Muangchang chuan vaibel ek te khawng thla in ramchhuak ho in thlen hun awm vela thleng turin an inbuatsaih ṭan a.
Kawtchhuah lungdawha naupang ho an thlen chuan an hlim hle a, Sazuk ki chu mawi an ti hle a, Salu zawnna tur an buatsaih nghal a," haw haw " chung chuan khawchhung lam an pan ta a, Selzama chuan Thanchhinga te ina luhkhawm phawt tur tiin naupang ho chu a chah thlap a. Chul ram fang haw tlai deuh ho pawh Lungdawh an thleng ve hlawm tawh a. Khawchhung an lut a, Thanchhinga te inah chuan an lut khawm ta a.
Zamkunga chuan sa lu zawn naupang ho chu sarep lian tawk hrang hnih thum ṭheuhin an sem a, an lawm hle hlawm a. Chutah Lal leh upa ho chu an rawn lut khawm ve ta ṭak ṭak a, a hnung berah chuan Tlangaupa pawh zubel pu in a rawn lut a. An lo ding suau a,
" E khai..! Thu hah dam teh u, hei hahzu kan rawn zuk ang che u kan ti a, I hiau, chu Sazuk ki chu ava mawi tak ve, a eng kalh mai ka ti, tu kah nge ni?" An ti zui a. An ni ho pawh chuan ṭhut hmun an han rem a,
Thanchhinga chuan aw an thian te te a,
" Sazuk ki mawi tak leh sakhi pakhat hi Selzama kah a ni a, sanghal pakhat hi Zamkunga kah a ni bawk a, Chutichuan heng ( a kawh bang) hi ka kah a ni ve thung!" A ti a.
Zamani pawh chuan zubel chu a rawn dah belh a, tlangaupa leh Laiawrha chu an tufa chhunzawm a, hahzu chu an dawm tlang ta a.Tuman rui khawpin an inngam ngai lo, zahthlak hle a an hriat vang a ni. Phirtuala pawh a hlim hmel hle a, a fapa hian a rawn chhun fuh viau in a hria a.Lal chuan Sazuk ki chu mawi a ti ngang a ni, a chul achul mai a. Selzama chuan alo hmu kar a.
" Lalpa, sazuk hi ka kap nual tawh a, tun ṭuma mi hi chuan i bang han mawi se, i lo duh mial chuan ka lawm ngawt ang" Selzama chuan an ti a.
Chuta Lalbula lo hawi chhuak chiah chu a hmelah hlimna a hmuh theih mai reng a,
" Kan pasalṭha te nge nge, ka va lawm tehlul em! Zanin tlai chu a kaptu in thleng phawt se, chu chu a malsawm a, zan lamah tlangaupa in rawn pu chho se a ṭha ang e. Tin, salu lawmin zanin chu kan inah in vaiin rawn kim vek ula, vawiin lama kan rorel kha inhriat a ngai si a. Zanin chu hlim takin Salu kan lawm ang chu maw le, in zarah sa kan nghei ngai hek lo, a tihzia ngawt mai!" Lalbula chuan an ti charh charh a.
Rei tak awm lovin Lal te pawh chu an chhuak a, Lal fing chuan an dipna tih an hria a, a mawi tawk hi an zawng hram hram ṭhin. Chutah Sarep chu an han sem a, Lal sachhiah pawh an dah thlap a. Ṭhenawm hnaite an han sem ve a, Thanchhinga te chan pawh la tam tak a ni. Zamkunga pawh a faten Lungdawhah khan an lo hmuak a, a bulah an awm ve zel a, Sanghal lu chu kawkin " A pa kah a nih saw!" A khat tawkin an lo ti ve sek a. An hlim hle tih chu a hriat a ni. Zan lama Lal in a chuangkai tur an nih avangin an inṭhen ta hlawm a. Mahni in ṭheuh chu sarep phur lu lu chuan an pan ta a.
An haw darh hnu chuan Zamani chuan,
" Thana pa, Thana thang en alo la haw hauh lo a nia, zing lamah ṭhenawmte se huang a hung pui a, chawhnu lamah khan a liam ve kha a nia, hei thim hmul a ni der tawh mai si a!" ngaihtuah fe chuan a rawn ti a.
( chhunzawm tur)
( Pasalṭha chanchin leh hmanlai pi pu hunlai chanchin ziah hi alo har hle a, tih dik tawk loh ka nei nual ang. Tih dikloh lai ka neih te khawngaihin min hrilh hre hram dawn nia. Tin, ngaihnawm kan tih thu emaw ngaihnawm loh kan tih thu te, han comment ve hrim hrim teh u, sawiselna pawh dawn ka inhuam reng e.)
( M.Lusei Palian)
An zanriah kil lai tawp hmak in chengrang an dawm ta far a, thawm lo chhuahna lam chu an hawi ta ṭhap mai le...
Thanchhinga chu a ding hluai a, Sakhi vun leh Sakhi sa rep tul hnih chu ala a, thawm lo chhuahna lam chu a pan phei ta mai a, a ṭhiante ho chuan an lo en ṭhap a, chutah ring deuh chuan,
" E...Pasalṭha, i ril a ṭam a ni maw!? Kha hei hi lo tem ve teh... " tih pah chuan Sakhi pahnih vun leh sa rep tul hnih chu a theh phei ta a.
A thawm lo chhuah dan a chhut khan Sapui a ni tih a hre nghal a, an sa rim a hria tih pawh a hre mai reng a, Sapui, Ram lam pasalṭha meuh hi chuan hriatna a nei ṭha tih chu pasalṭha te reng reng hian a hria a ni. Tin, Sapui hian mihringte hi a seh mai mai ngai lova, ran leh mihring te rawn seh ṭhin hi chu Sakei tar emaw hliam nei emaw hi an ni tlangpui a, an theih ang tawkin mihring te chungah zahngaihna an lan tir hram hram ṭhin a ni. Chuvang tak chuan pasalṭha te pawh hian pawi rawn khawih ni lo hi chu hmu mahse an hel ve hram hram ṭhin reng a ni.
Selzama chu rawn ṭawngchhuak ve nghalin, " I kham khawp loh deuh leh min rawn dil leh la..." an lo ti a.
He Sapui hian an mahni rawn beih mai chu a tum lo tih an hria a ni, rawn tum se chuan a thawm an hriat hma khan a rawn seh hman daih tawh ang. Selzaman chu chu a hre ran a ni.
" Kei zawng lo ei ṭeuh mai teh ang" Laiawrha chuan a lo ti thung a. Chaw chu alo bar zui mawlh mawlh a. An pathum chuan Laiawrha chu a en a, ri lo chuan an nui a. Dem mai chi pawh a ni lo, A ni Laiawrha hian pasalṭha, an khawchhung mai ni lo, tlang dung tluana thang hat te a riah pui a, a thla a muang em em a ni. Sapui pahnih khat lakah an zam mai mai dawn lo tih a hrechiang em a ni. Sakhi chek te chu a hawp thlurh thlurh a..
Midangte chuan chaw chu an ei zui tawh lem lova, tui uma tui chu an in a, an vaibel la chhuakin an zu ta zawk a. Sapui thawm pawh chu a reh ta hmak a. An thil pek kha lungawi takin a kalpui ta a ni fahmiang.
" Zingah hian Zuk sih mawng lam han fan leh ka duh riau mai ka ti, Zamkunga nen hian kan zuk fang dawn em maw ni aw? Engtia ro han neih chi nge ni ang!" Thanchhinga chuan an ti charh charh a.
Chutah Selzama chuan, " Ni tuk e a, Sakhi Sih mawng lam fan ka lo tum a, tukṭhuan ei hunah buk lam pan khawm mai ila a ṭha ange " an ti ve leh a.
Zamkunga pawh chuan, " Ṭha in tihna lam lam kha a ni mai, ro hran ka nei lo ve!" A rawn ti ve ta mai reng a.
An chaw eina tihfel nghal pah chuan Laiawrha chuan, " Zing tuk pumin Sakhi chek lo hawp ila, mum haw kang ila a ni mai! " an tih ve chuan an nui zo leh ta a. Zamkunga chuan an eina tihfel pui an tum chuan Laiawrha chuan alo phal i khaw lo mai a. An han inbuan fiam leh te te a.
An sarep chu ur deuh a ngaih avang chuan an thing fawm khawm sa chu an tuah belh sauh sauh a, a rim ngawt pawh chu a tui vang vang hle a ni. Ti ti hrang hrang an vawrh a, a chang leh an nui ho leh dar dar ṭhin! Laiawha chuan nuthlawi Hrangmani an sep kual vel tak tak ale, an nui lo thei lo. An khaw nuthlawi mawngbawr ṭha leih lawih Zaliani inbual Khurchhe mawnga a lo hmuh ruk thu an sawi meuh chu a sawitu in a thiam bawk a, chil an lo lem khalh thei hial mai reng a ni.
Van var a arsi an han thlir chuan a lo pe chiai mai a, siruk pawh van laizawl a thleng ṭep a, a hma tawh lo tih hria in buk chhunga mut zai an rel ta a. An han mu ṭan chiah chu an buk mawng lam aṭanga rawn ri chho bawrh bawrh thawm an hria a. Chutah chhak lam te, an sir lam aṭang te, an piah lam aṭangte chuan an rawn ri phei ta bawrh bawrh mai! An buk thlen hma chiah chuan an tawp chat zel mai si. Tumah muhil an la awm lova, " Eng chu ni maw?" tih chu an zawhna tuma sawichhuah si loh chu a ni. Chutiang thawm teh nuai an hriat avang chuan an inbeng kang ta hlawm a, Thanchhinga chuan a aw an thian kharh kharh a, a ipte pui ak in buk pawnlam chu a pan ta mai a, an vai chuan an zui ta a. Chutah buk pawn an thlen chuan mak tak maiin an buk chu chhum dum hian alo hual vek chu niin, a ngaihna an hre lo hle mai! Huai hovin an tibuai dawn tih chu an hrethiam nghal mai a. Chutah an din khawm lai chu thli a rawn tleh ta chiam mai a, an meipui chhehte pawh a rawn tivam ti tih a, mei si a leng chum chum ta mai! Mei eng aṭanga alan dan chuan chhum dum chu an che thei a ni. Chutah tlai lama Thanchhinga aw hriat ang chiah khan " suau" a rawn ti ta a, thing buk te chu a che luai a, " suau " a rawn ti leh a, an buk vel chu a nghing lawih thei hial a ni.
Chutah tak chuan Pasalṭha te thinin a tuar ta ngang lova, Thanchhinga chuan,
" Engvanga mi mu ṭha hle hle lai min rawn tibuai nge in nih, thlawkbo rang rawh u!" Chemtum hum ran chung chuan an ti a.
Selzama pawh chuan, " Kan um darh hma che u hian thlawk bo rawh u" a rawn ti ve leh a.
Chutih lai tak chuan nel tlang leh lei ṭhil a rawn thlawk fua fua ta mai, an bul vela chhum dum kar aṭang chuan eng emaw hi a thum bul bul a. A sawi chu hriat theih a ni lo, inbe thawm a ang mah hian a hriat a. Lei ṭhil leh nel tlang chu a rawn thlawk leh fua fua a, mahse tumah han bihruk tum leh tlanchhiat tum an awm lo. An dinna ah chuan an chempui kengin an ding far a, zamna leh hlauhna an nei lo. Hetianga ram ngaw a zana lei ṭhil leh neltlang a vawmtu huai ho hian mihringte hi an vawm fuh ngai hauh lova, tih ṭhaih a tih hlau an tum ṭhin a ni. An chenna ngaw rawn tichereu tur riakah ngai in an lo tih hlauh chuan an chenna an daidar ngam lo ṭhin a ni.
Huai ho pawh chuan chuti taka an mahni rawn hlau lo ta chu mak an ti ve tho mai! An thawm leh an thil tih chuan a ti hlau ve hauh lo! A hma a mi dangte an lo tihhlauh ṭhin tehlul nen, tuna an ram rawn dai lut tu te chu an deh a khirh ṭalh mai.Huai ho pawh an inrawn ve nak nak a, chu chu thum bul bul kha a ni. Mahrawh chu an hotupa in tih ṭhaiha tih hlau tur a ti miau mai si a, an hotupa thu an zawm lo ngam si lo hi a lo ni.
Chutah Thanchhinga thin chuan a tuar ta lova, a chempui vilik chung chuan chhum dum chhah tak lam chu a pan phei ta a.
" Huai rimchhe ho, thlawk bo rang rawh u" tih pah chuan a chempui hriam tak chu a vai fua fua a.
A ṭhiante ho pawh chuan Thanchhinga tih dan chuan an rawn tizui ve nghal a, chhum dum chu a tawm tawk tawk thei hial a ni. Chutih lai chuan thing te chu a ri ta fua fua ta mai a, eng de zawr zawr hi an hmu a, pachang mangang au thawm te an hre zui a, rei lote hnuah chuan chhum dum chu a bo ta duak a, chutah chhum leivak var chuan buk leh a chheh vel chu a tuam ta zawk a.A ngaihna a hre lo hial zawk a, chutih rualin eng ho emaw chuan an rawn venghim a, huai ho chu an rawn bei ve tih chu an hre ngei a. A muanawm ta raih mai a, chu chhum leivak var chuan chhawrthla eng te chu a hliah hauh si lova.
Selzama chuan chu thil thleng chu a hrethiam kher mai, a tawnmang lama a ṭhianten an rawn veng ta tih a hria a. A thawveng huai a,
" Ti ru, i mu tawh ang u, hei min tibuai tawh kher lovang!" an ti a.
" Ni e, i mu ang u hmiang..." Thanchhinga chuan an ti ve leh a.
Buk chhung lamah chuan an lut tlang leh ta a. Chu zanah chuan tui takin a mu ta hlawm a. Khawfing chah hma deuh chuan Selzama chu a tho a, mei chu alo la ling a, a vur belh a. Thanchhinga pawh rawn tho chhuak ve nghalin,
" I va harh hma bik ve le.." a rawn ti a.
" Ka tho ve chiah a ni..." tiin Selzama chuanr alo chhang a.
Zamkunga leh Laiawrha te pawh chu an rawn tho chhuak ve ta nghal a, hetiang ni khua hian tho tlai bik nih hi an hreh tlang mai piah lamah an duh lo ṭhin a ni. Laiawrha chuan mei chu a rawn tuah ṭha leh a, zing ṭhang ṭhangah a zai al al a. Midang chuan an silai te enfiah leh te te in an fungki a zen te chu an enfel leh a. Leilung lan hma chuan an tumna ram ṭheuh ṭuan an tum a ni.
Thanchhinga leh Zamkunga chuan Zuk sih mawng lam chu thawm dim fe hian an pan ta a.Selzama pawh Sakhi sih mawng lam chu a pan ve ta a. Thanchhinga te chu lo fing hnih awm vel an kal hnu chuan mual zingzum nakpek lamah chuan an her a, sarual thawm an hre mai reng a. Chutah an han inmelh a, zawi sap hian Thanchhinga chuan,
" Nghal rual an ni in ka hria, ti teh i hual teh ang " a ti ta sa sa a.
Hual dan tur an inhrilh a,Zamkunga chuan alo tlankhalh thung dawn a ni.Chutah thawm dim tak chuan Nghal rual chetna hmun chu Thanchhinga chuan a pan ta a. A lan theihna a thlen chuan an lo tam ngei mai, changel hungah hian an lo awm a, a lian ber nia a hriat chu a silai chuan an tin vang vang a, a zakdawhah tak chuan a kap ta a, a zen a thun tling ṭha bawk a, a puak ri a ring kher mai. Chu sanghal pawh chu a lir hlawl mai a, din leh chu an tum a, mahse a tlu leh ta hlawl a, a ke hnung a leng vat vat a. Chutah sanghal dang te chu panna lam tur pawh hre lovin an tlan darh ta a. A silai chu sawh lehnghalin a zawh hnu chuan a sa kah lam chu a pan phei a, chutih lai tak chuan Zamkunga silai pawh chu a chhak hla vak lovah chuan a puak ve leh ta dur a. A ri aṭang chuan a ṭhelh hauh lo tih chu a hriat theih mai reng a, Thanchhinga chuan hlado chham an tum a, chutia a sa kah an rah lai tak chuan Nghalchang a pikhawi ni ngei tur hi a lam pan chuan a rawn ri thla ta buan buan a. Kah nuam awm tawk mau tluk khat velah chuan a ding ta chat mai. Chutah Thanchhinga chuan a kap ta hauh lo, alo thlir vung vung a, chu sanghal pawh chuan a rawn hmu ve thuai a.
" Chhuah lamah te, tlak lamah te lo va hahchawl tawh, buh leh balah zahngai la!" A ti ta daih mai a. Chutah nghalchang chu thlang lam pan chuan a ri thla leh ta buan buan a.
Thanchhinga hian a rem em e tih vang ngawt hian sa kah vak a duh ngai lo, an zawh tawk an nei tawhin a hria a ni. Pasalṭha te hian Sa hi changin kap fo mahse an phurh zawh tawk bak hi an kap ngai meuh lo. Lo la inthlah pung se, an ti a ni. Chutih lai chuan Zamkunga hlado chham vang vang chu a hre chhawm ta a, a ni pawh chuan Sanghal hlado chu an chham ve ta a. Rei vak lo hnuah chuan Zamkunga chu a rawn thleng thla ta a, Thanchhinga sa kah chu an en a, lian a ti kher mai. Chutah buk lam thlen dan tur chu an rel a, Zamkunga kah zawk chu thlen hmasak ni se an ti a, a sa kahna hmunah chuan an chho ta a. Chu Sanghal sum nga vel chu an han thlawn hlawk hlawk a, an zawh tawk chuan an phawng a, buk lam an pan dun ta a.
Selzama pawh chuan Zukchal alo kap ve reng tawh chu niin, a lu chu buk alo thlen ve chiah bawk a, an hlim tlang kher mai! Tukṭhuan an bar te te a, chawhma chhung chu an sa kah thiar leh chanin an buai a, chawhnu lamah chuan an rep fel a, an ur ta tluk tluk mai a.An sarep ur rim chuan koh a neih leh an ring ran hlawm a, mahse an sawi chhuak lem lova. Selzama zukchal kah ki chu an thlir an thlir a, mawi an ti tlang hle a ni.Selzama hi zawng mi hlawhchham naah pawh a hlawhtling thei mai zel a, ṭawng tui tam lo, huaisen fe a ni ngei si a . Sa an kap hnem si a, an rep fe loh chuan in phurh zawh loh mai an hlau a ni.A ni reng a, mi tam tak chuan an sa kah sa hi an phur zo lo hial ṭhin reng a, inlama midangte an han pun hial ṭhin reng a ni. Laiawrha chuan nuam a ti hle a, kum cham a duh hial a, inlama buh chu phur luh mai a duh hial a ni. A tuk maiah haw an tum tawh si a, ram lama tui tawk puar fan lah maia eireng mai chu a duh a ni.
Zanriah ei hma chuan rawnal an sat a, bawmrang turin hnang an hlai sap sap a, an sarep phurh haw nan an hmang dawn a ni.Tin, sa ur na tur thing ro an fawm khawm ṭeuh mai bawk a, zan lama an mamawh an rin vang a ni. Zanriah an han kil chu an eitui tlang hle a, sakhi sanghal leh Sazuk sa te chu mau bur lian pui puiin an chhum a. A tui hang te mawlh chu tui an ti a ni. An sa kawchhung te lah siam zawh mai theih pawh a ni lo, saruh lian deuh leh sa chhe deuh chu Duhlian ṭawng thiam ve lo tan an dah a, an piah lungpui bulah chuan an dah vum thur mai a, chu Sapui chuan a rawn hmuh hun chuan a hlim hle ta ve ang le....! Zan alo nih chuan an buk chu chhum leivak var chuan a rawn hual leh chuai tawh a. An thla amuang sawt a, an piah lungpui phenah chuan sa khel ri leh bup bup chu an hre leh ṭhin a, mahse an awm a nuam zawk emaw tih mai tur a ni. Sarep ur an ngah nasa mai si a, mawng an hung rei hman meuh lo hlawm a, bawmrang tah nen an buai hlawm hle chu a ni. An mu har hle hlawm a, zan hmasa ang chuan tibuaitu an nei miah lova, zan rei takah chuan an mu ve ta hram a.
Zing hma takah an tho leh hlawm a, an kalna hmun hi a hlat tham deuh avangin tukṭhuan hma taka ei a, khaw en laia khawchhung luh hman chu an tum a, an phe vat vat hlawm a, an bawmrangah chuan changel hnah an phah a, sarep chu an han rem ṭha ta hlawm a. Tukṭhuan an bar zawh chuan haw zai an rel ta a, an inphur seng lo ṭhelh ṭhelh a ni. An zan lam khual Duhlian ṭawng thiam lo kha hleh tam lo phei se chuan an zo kher lovang le! Tin, an ni ho hi mi vantlang chunglam deuh ṭhah an ni a, Laiawrha tih loh chu pasalṭha leh chak tawk tak vek an ni. An sarep phurh chu a rit an ti hlawm hle a, kal pawh an kal chak thei meuh lo chu a ni. Laiawrha ta pek chuan chawlh a rawt sek mai reng a, pawi an ti fa lua lo a ni, an chawl sek mai bawk a.
Zanriah chhum hun hma deuh chuan kawtchhuah lungdawh an thleng ta hlawl mai a, an han ṭhu hahdam te te a, hlado an han chham ta vang vang a,chutah Laiawrha chuan a chuh ve tlat avang chuan hlado chu an chham tir ve ta a.Chu hlado chham ri an hriat chuan mipa naupang ho chu lungdawh lamah rang takin an tlan nghal a, thlen hmasak tum ṭheuh an ni. Tute nge ramchhuak? Eng sa nge an kah? A ki a mawi em? tih chu an hriat tum ber a ni a. Tin, mipa naupang ho hian salu zawn loh mawlh an hlau ṭhin a, salu zawn naupang ho hi pasalṭha thil phal deuh ten sarep an sem ve diat diat ṭhin a, sarep chang ve ngei tur leh sa lu zawn ngei tumin an hmanhmawh hle ṭhin a ni. Tin, hlado pawh hi pasalṭha ze dik tak pu, thilphal deuh te hian an chham tlangpui a ni.
Lal inah chuan chi teng tura pasalṭhate kal a hun em? tih an lo rel zo chiah a, hlado chham ri an hre zui kha a ni.Serzawl Lal Lalbula chu luhkapui ah ava ding lur a,
" E khai! Kan pasalṭhate an ramchhuak a ni maw!? Tu te nge ni le..? Sazuk leh sanghal hlado te lah ni... Tlangaupa, char lama ka zubel pakhat kha a tho ṭha tawh ang, va bel chiang teh... kan pasalṭha te chu hahzu kan zuk a niang chu...!" an ti a.
Chutah Upa min Laikunga chuan, "Thanchhinga te ho an ramvak e an tih kha.." a lo ti thuai a.
Upa Tlungirha chuan, " Selzama pawh a tel ve an ti tak kha...kan Selzama hi zawng a hlawhchham awm pawh ka la hre lo ka ti" a rawn ti a.Upa Tlungirha hian Upa Phirtuala leh a fapa Thanchhinga hi a tai ran reng a, mi hi a fak hreh em em mai bawk a, a zia ve reng a ni. A tupa Rodawla a buaipui ber a ni.Rodawla hi huaisen ve tak, mi chungtlak ran mai chi, ṭawngkam duhtui lo tak a ni.
Lalbula chuan a Upa min leh a rin em em Phirtuala chu a va melh a, " Kan Thanchhinga te ho an nih dawn chu maw... sa lu va lawm ila va kal tak teh ang u!" A ti leh a. Muangchang chuan vaibel ek te khawng thla in ramchhuak ho in thlen hun awm vela thleng turin an inbuatsaih ṭan a.
Kawtchhuah lungdawha naupang ho an thlen chuan an hlim hle a, Sazuk ki chu mawi an ti hle a, Salu zawnna tur an buatsaih nghal a," haw haw " chung chuan khawchhung lam an pan ta a, Selzama chuan Thanchhinga te ina luhkhawm phawt tur tiin naupang ho chu a chah thlap a. Chul ram fang haw tlai deuh ho pawh Lungdawh an thleng ve hlawm tawh a. Khawchhung an lut a, Thanchhinga te inah chuan an lut khawm ta a.
Zamkunga chuan sa lu zawn naupang ho chu sarep lian tawk hrang hnih thum ṭheuhin an sem a, an lawm hle hlawm a. Chutah Lal leh upa ho chu an rawn lut khawm ve ta ṭak ṭak a, a hnung berah chuan Tlangaupa pawh zubel pu in a rawn lut a. An lo ding suau a,
" E khai..! Thu hah dam teh u, hei hahzu kan rawn zuk ang che u kan ti a, I hiau, chu Sazuk ki chu ava mawi tak ve, a eng kalh mai ka ti, tu kah nge ni?" An ti zui a. An ni ho pawh chuan ṭhut hmun an han rem a,
Thanchhinga chuan aw an thian te te a,
" Sazuk ki mawi tak leh sakhi pakhat hi Selzama kah a ni a, sanghal pakhat hi Zamkunga kah a ni bawk a, Chutichuan heng ( a kawh bang) hi ka kah a ni ve thung!" A ti a.
Zamani pawh chuan zubel chu a rawn dah belh a, tlangaupa leh Laiawrha chu an tufa chhunzawm a, hahzu chu an dawm tlang ta a.Tuman rui khawpin an inngam ngai lo, zahthlak hle a an hriat vang a ni. Phirtuala pawh a hlim hmel hle a, a fapa hian a rawn chhun fuh viau in a hria a.Lal chuan Sazuk ki chu mawi a ti ngang a ni, a chul achul mai a. Selzama chuan alo hmu kar a.
" Lalpa, sazuk hi ka kap nual tawh a, tun ṭuma mi hi chuan i bang han mawi se, i lo duh mial chuan ka lawm ngawt ang" Selzama chuan an ti a.
Chuta Lalbula lo hawi chhuak chiah chu a hmelah hlimna a hmuh theih mai reng a,
" Kan pasalṭha te nge nge, ka va lawm tehlul em! Zanin tlai chu a kaptu in thleng phawt se, chu chu a malsawm a, zan lamah tlangaupa in rawn pu chho se a ṭha ang e. Tin, salu lawmin zanin chu kan inah in vaiin rawn kim vek ula, vawiin lama kan rorel kha inhriat a ngai si a. Zanin chu hlim takin Salu kan lawm ang chu maw le, in zarah sa kan nghei ngai hek lo, a tihzia ngawt mai!" Lalbula chuan an ti charh charh a.
Rei tak awm lovin Lal te pawh chu an chhuak a, Lal fing chuan an dipna tih an hria a, a mawi tawk hi an zawng hram hram ṭhin. Chutah Sarep chu an han sem a, Lal sachhiah pawh an dah thlap a. Ṭhenawm hnaite an han sem ve a, Thanchhinga te chan pawh la tam tak a ni. Zamkunga pawh a faten Lungdawhah khan an lo hmuak a, a bulah an awm ve zel a, Sanghal lu chu kawkin " A pa kah a nih saw!" A khat tawkin an lo ti ve sek a. An hlim hle tih chu a hriat a ni. Zan lama Lal in a chuangkai tur an nih avangin an inṭhen ta hlawm a. Mahni in ṭheuh chu sarep phur lu lu chuan an pan ta a.
An haw darh hnu chuan Zamani chuan,
" Thana pa, Thana thang en alo la haw hauh lo a nia, zing lamah ṭhenawmte se huang a hung pui a, chawhnu lamah khan a liam ve kha a nia, hei thim hmul a ni der tawh mai si a!" ngaihtuah fe chuan a rawn ti a.
( chhunzawm tur)
( Pasalṭha chanchin leh hmanlai pi pu hunlai chanchin ziah hi alo har hle a, tih dik tawk loh ka nei nual ang. Tih dikloh lai ka neih te khawngaihin min hrilh hre hram dawn nia. Tin, ngaihnawm kan tih thu emaw ngaihnawm loh kan tih thu te, han comment ve hrim hrim teh u, sawiselna pawh dawn ka inhuam reng e.)
Ngaihnawm lutuk.
ReplyDelete